Waarom het IMF plots stevige waarschuwingen de wereld in stuurt: ‘We zijn 2008 nog niet vergeten’

Het risico op financiële instabiliteit wordt groter. Die niet mis te verstane waarschuwing stuurde IMF-topvrouw Kristalina Georgieva zondagnacht de wereld in. Het toont volgens professor economie Selien De Schryder (UGent) hoeveel onrust er in de markten leeft. ‘We zijn de financiële crisis van 2008 nog niet vergeten.’

Volgens Georgieva is het risico op financiële instabiliteit groter geworden terwijl de schuld stijgt. Wat bedoelt ze daarmee?

“De financiële stabiliteit waar ze naar verwijst, heeft voornamelijk te maken met de zorgen over banken. Als topvrouw van het IMF is het haar voornamelijk te doen om het globale financiële plaatje. In dit geval bijvoorbeeld het feit dat twee Amerikaanse banken over de kop gingen en dat dit doorsijpelt in Europa.

“Haar verwijzing naar de rol van hoge schulden daarbij vond ik niet duidelijk. In Europa denk je meteen aan de hoge overheidsschulden. Maar het is niet zo dat overheden zich momenteel garant moeten stellen voor spaargeld, en moeten instappen om eventuele bankfalingen op zich te nemen. Georgieva verwijst in haar speech ook naar de hoge schulden van huishoudens in lage-inkomenslanden. We weten dat de impact op de reële economie daarvan erg groot kan zijn. Als gezinnen of bedrijven veel schulden hebben, gaan ze logischerwijs minder uitgeven. Dat kan inhouden dat de economie krimpt. Maar het is me niet duidelijk op welke landen ze doelde.”

Het is hoe dan ook opmerkelijk dat de IMF-topvrouw stevige waarschuwingen de wereld in stuurt. Dat terwijl alle overheden en centrale banken ons vorige week probeerden duidelijk te maken dat er geen probleem is met de (Europese) banken.

“Ja, dat is zeker zo. Ze waarschuwt voor twee zaken, dat de financiële instabiliteit groter wordt in geavanceerde economieën en dat de onzekerheid in het algemeen groeit.

“Tegelijk voegde ze er een positieve boodschap aan toe, namelijk dat de Chinese economie de goede weg lijkt op te gaan. Dat is goed nieuws na de vele waarschuwingen uit China de laatste tijd. Ik denk dat we niet uit het oog mogen verliezen dat Georgieva haar speech gaf op het China Development Forum, in China dus. Ze heeft zich vooral gericht op dat deel van de wereld.

“Maar het viel me inderdaad ook op dat de toon van de speech heel anders was dan bij de uitspraken van bijvoorbeeld Janet Yellen (Amerikaans minister van Financiën, PG) of de Europese Centrale Bank. Zij willen vooral overbrengen dat de chaos op de beurzen te wijten is aan onzekerheid zonder dat er iets fundamenteel fout zit.”

Wat kunnen de gevolgen van de onzekerheid op de financiële markten voor ons zijn?

“Neem het voorbeeld van Deutsche Bank. Die kwam vrijdag in het vizier van de financiële markten. Investeerders willen zich daarom beter verzekeren tegen een faling van de bank waardoor zij meer moeite hebben om zich te financieren. Dat wil de bank compenseren. Dat gaat meestal gepaard met twee zaken: ofwel beslist een bank om minder kredieten uit te schrijven, ofwel stijgen de kosten voor gezinnen en bedrijven die een lening willen.

“Op zich zou je kunnen zeggen dat zulke ontwikkelingen het monetaire beleid ook deels kunnen ondersteunen. Centrale banken proberen momenteel de economie af te remmen om de inflatie te drukken. Maar het probleem is dat alles zo onvoorspelbaar is, dat het voor beleidsmakers erg moeilijk is om te schakelen. In het minst gunstige scenario, waarin de speculatie op de financiële markten blijft bestaan, is geen enkele bank bestand tegen klanten die massaal hun deposito’s verslepen. Dat weten politici ook.

“Daarom dat beleidsmakers ons er zo van proberen overtuigen dat niet te doen. Een bank steunt op het vertrouwen van het publiek. Als dat wegvalt, kan dat enorme gevolgen hebben. Maar als centrale banken ons daar massaal van proberen overtuigen zoals vorige week, kan het precies de omgekeerde reactie teweegbrengen. Namelijk dat mensen denken: ‘Als ze het zo blijven benadrukken, moet er wel iets mis zijn.’”

Vanwaar komt die angst over onze banken eigenlijk?

“We zijn de financiële crisis van 2008 nog niet vergeten. Ook toen ging het om een probleem dat ontstond in de Verenigde Staten en ook toen ging het eigenlijk om iets waar we in Europa niet van op de hoogte waren. Als we nu zien dat met Silicon Valley Bank een atypische bank faalde, gaan automatisch alle alarmsignalen af. Dat is iets psychologisch.

“Een bankenbalans is ook gewoon niet eenvoudig om lezen. Het is als belegger echt niet evident om in te schatten hoe groot de risico’s zijn waar een bank tegenover staat. Je kan wel rapporten lezen, de balans van zo’n bank blijft altijd een beetje een zwarte doos.”

De beurzen reageerden maandag alvast positief. Deutsche Bank zag haar aandelen ook opnieuw stijgen. Wat kunnen we verwachten?

“Daar heeft echt niemand een antwoord op. Het toont wel dat de negatieve berichten over Deutsche Bank uit de lucht gegrepen waren. De aanleiding van de koersdaling was een bericht dat de bank vorige week eigen aandelen had gekocht. In normale tijden is dat net een teken dat een bank kapitaalkrachtig is. In het zog van Crédit Suisse zagen de markten dat als ‘een bank die in de problemen is gekomen de afgelopen jaren’. Iemand die goed geïnformeerd is, weet dat het over totaal verschillende situaties gaat.

“Het is kenmerkend voor de paniek die er heerst op de financiële markten. Het gevoel van 2008 van who’s next is toch een beetje aanwezig. Dat is héél gevaarlijk voor zo’n bank. Zij teren op de betrouwbaarheid en geloofwaardigheid van hun risicobeheer.”