Waarom het geweld in Israël deze keer anders is dan anders

Een geweldsuitbarsting tussen Israël en Hamas als nu was er niet sinds 2014. Maar nu is er een belangrijk verschil: ook in Israëlische steden breidt de onrust zich uit. De woede van de Arabisch-Israëlische gemeenschap loopt op.

Het zijn scènes die voor inwoners van Israëlische steden ongekend zijn: brandende synagogen, rellende groepen die door de stad trekken en zelfs lynchpartijen. Tijdens eerdere oorlogen tussen Israël en Hamas hoefde de Israëlische regering zich geen zorgen te maken om zulke onrust in de eigen steden. Maar nu lijkt daar verandering in te komen.

De afgelopen dagen worden verschillende Israëlische steden opgeschud door rellen. Met name in Lod, net onder Tel Aviv, is het erg onrustig. Maandagavond gingen grote groepen Palestijnse inwoners de straat op om te protesteren tegen de naderende huisuitzettingen van Palestijnen in Oost-Jeruzalem en de onlusten rond de Al-Aqsamoskee.

De situatie verergerde snel. Een van de Palestijnse demonstranten werd doodgeschoten nadat Joodse huizen bekogeld zouden zijn met stenen– volgens de politie is er een Joodse-Israëliër opgepakt op verdenking van moord. Na de begrafenis van de man dinsdagnacht raakten Arabisch-Israëlische betogers slaags met de politie en trokken er rellen door de stad. Meerdere synagogen, auto’s en winkels zijn in brand gestoken en vernield. Israëlische media berichten dat in het nabijgelegen plaatsje Ramle ook meerdere synagogen zijn vernield en een islamitische begraafplaats is afgebrand, en dat er auto’s met Arabisch-Israëlische inwoners zijn bekogeld door groepen ultranationalistische Israëliërs.

Noodtoestand

Yair Revivo, de burgemeester van Lod, riep de regering op om in te grijpen, volgens hem gaat het om een “compleet verlies van controle”. De Israëlische regering besloot om de noodtoestand over de stad uit te roepen en een avondklok in te stellen. Het is voor het eerst sinds 1966 dat er door de Israëlische regering gebruik is gemaakt van zulke noodbevoegdheden in een Arabisch-Israëlische gemeenschap. Ook zijn er meerdere compagnieën van de Israëlische grenspolitie uit de Westoever overgeplaatst naar Lod, wat de vrees voor verdere escalatie doet toenemen.

Het is niet de enige stad binnen Israël waar het onrustig is: ook in Haifa, Jaffa en Nazareth is de afgelopen dagen gedemonstreerd en gereld, voornamelijk door de Arabisch-Israëlische bevolking. Tientallen mensen zijn gearresteerd. Tijdens eerdere oorlogen tussen Israël en Hamas bleef zulke onrust in Israëlische steden redelijk beperkt. Maar nu lijkt daar verandering in te komen. Volgens de commissaris van de Israëlische politie zijn deze ontwikkelingen nieuw voor steden waar zowel Joodse Israëliërs en Arabische Israëliërs wonen. “We hebben het nu over een situatie in ‘gemixte’ steden die we niet eerder hebben meegemaakt”, vertelt hij aan Israëlische media.

Het schokkendste voorbeeld van geweld werd woensdag bij toeval live vastgelegd door een verslaggever van het Israëlische Kan News, die aan het filmen was in Bat Yam, een buitenwijk van Tel Aviv. Te zien is hoe een menigte van Joodse Israëliërs een vermoedelijk Arabische man uit zijn auto sleurt. Ook nadat de man al een tijd bewegingloos op de grond ligt blijven mannen op hem intrappen. Het slachtoffer is overgebracht naar het ziekenhuis in ernstige toestand.

‘Ze proberen de Arabische bewoners uit de stad te verdrijven’

De Arabische-Israëlische gemeenschap is een minderheid in Israël en vormt zo’n twintig procent van de bevolking. Hoewel ze het Israëlisch staatsburgerschap bezitten, hebben veel het gevoel behandeld te worden als tweederangsburgers. Nasreen Haddad Haj-Yahya, werkzaam bij het Israeli Democracy Institute, denkt dat dit ook een van de redenen is voor de woede nu onder de Arabisch-Israëlische gemeenschap in Israël.

Die woede wordt al langer gevoed door pogingen van Joodse kolonistenorganisaties land op te eisen in de ‘gemengde’ steden zoals Lod: “Ze proberen de Arabische bewoners uit de stad te verdrijven. De jongeren zien het als een bedreiging voor hun aanwezigheid en hun bestaan”, vertelt ze aan AP. Sommige Joodse inwoners voelen zich op hun beurt bedreigd, zeker nu er tijdens de rellen ook brand is gesticht in synagoges. “De Arabieren willen ons hier weg hebben, maar we zullen blijven”, vertelt een Joodse inwoner van Lod aan Israëlische media.

De IJzeren Koepel kan niet alles tegenhouden

Ondertussen worden er door Hamas nog altijd in hoog tempo raketten afgevuurd op Israël: zeker duizend in de afgelopen twee dagen, volgens een telling van het Israëlische leger. De meeste projectielen worden uit de lucht geschoten door de “IJzeren Koepel”, Israëls landelijke raketafweersysteem dat sinds 2011 operationeel is. Maar niet allemaal. Het afweersysteem kan maar een bepaald aantal projectielen – het Israëlische leger maakt niet bekend hoeveel precies – op één moment uit de lucht schieten. Als die grens overschreden wordt, dan zullen sommige raketten in Israël neerkomen. Zo ook nu: zeker zeven Israëliërs – onder wie twee Arabische Israëliërs – zijn tot nu toe omgekomen door raketbeschietingen vanuit Gaza.

In Gaza is het dodental een stuk hoger, de enclave beschikt niet over een eigen raketafweersysteem om de bevolking te beschermen. Al twee dagen leven de inwoners onder constante bombardementen, met weinig respijt. Ze kunnen nergens heen, de grenzen worden door Israël gesloten gehouden. Muhammad Subih woont in Gaza en verloor zijn zus en haar zoon in een luchtaanval maandagnacht. “Ze zijn gedood toen ze lagen te slapen, ze hadden helemaal niks gedaan. Ze zijn aangevallen zonder enige waarschuwing, we moesten hun lichamen vanonder het puin halen”, vertelt hij aan Al Jazeera.

ICC maakt zich zorgen over nieuwe oorlogsmisdaden

De reactie vanuit de internationale gemeenschap is bezorgd. Tor Wennesland, de VN-vredesgezant voor het Midden-Oosten, zegt te vrezen voor een “grootschalige oorlog” als het geweld niet afneemt. Fatou Bensouda, de hoofdaanklager van het Internationale Strafhof (ICC) in Den Haag, liet in een verklaring weten de ontwikkelingen nauwgezet te volgen, en bezorgd te zijn dat er oorlogsmisdaden worden gepleegd.

Het ICC heeft in maart al een onderzoek geopend naar oorlogsmisdaden die mogelijk door Israël en Hamas zijn gepleegd in de bezette gebieden sinds 2014; potentiele misdaden die nu gepleegd worden kunnen hieraan worden toegevoegd, benadrukt Bensouda.