Waarom de uitgelekte whatsappjes premier De Croo raken waar het pijn doet

Een uitgelekte whatsappconversatiesuggereert dat het kabinet van premier Alexander De Croo (Open Vld) wel degelijk zijn akkoord gaf aan de betwiste begroting die voormalig staatssecretaris Eva De Bleeker (Open Vld) haar mandaat kostte. De onthulling geeft de premier net voldoende interpretatieruimte, maar legt zijn kwetsbaarheid wel opnieuw bloot.

“Is dus oké voor ons” en “merci voor aanpassingen!” Zo beëindigde een expert van het kabinet van premier De Croo op 9 november de discussie met een collega van het kabinet van staatssecretaris De Bleeker over aanpassingen aan de begrotingsteksten. Knack publiceerde de whatsappconversatie en leidde er, samen met de oppositie, uit af dat de premier gelogen heeft. De ‘oké’ zou immers bevestigen dat zijn kabinet de begroting die in de Kamer werd neergelegd wel degelijk gelezen en goedgekeurd heeft, wat de premier altijd ontkend heeft.

Het begrotingsontwerp is betwist omdat het afwijkt van de officiële tekst die de regering aan de Europese Commissie presenteerde. Het verschil zit vooral in het doorrekenen van de kosten van de btw-verlaging voor gas en elektriciteit, zonder rekening te houden met mogelijke compensaties. Daardoor gaat de begroting nog dieper in het rood.

Maar de premier stelt dat hij nooit zijn fiat gaf voor die aangepaste tekst. Hij noemde de ingreep in de Kamer een “materiële fout” van De Bleeker. Die moest opstappen, onder druk van De Croo en Open Vld-voorzitter Egbert Lachaert, toen vervolgens bleek dat er nog andere rekenfouten in de tabellen waren geslopen.

Ingewikkelder dan het lijkt

Maar had de premier, of zijn kabinet, dan geen weet van de aanpassingen aan de begroting die De Bleeker haar mandaat kostten? Een whatsappdialoog onder kabinetsexperts lijkt aan te tonen van wel. Maar de kwestie is ingewikkelder dan dat.

Uit de hele conversatie blijkt dat er op een voorafgaand leescomité, de vergadering van experts die de begroting napluist, wel degelijk opmerkingen zijn gemaakt over de manier waarop het begrotingskabinet de btw-regeling in het budget schreef. De tekst werd daarna lichtjes aangepast, maar de cijfertabellen niet. De ‘oké’ uit de whatsappconversatie zou, volgens het kabinet-De Croo, enkel slaan op enkele laatste details, waarover nog discussie was.

Die whatsappjes zijn al enkele weken het gespreksonderwerp in de Wetstraat. Volgens een oud-medewerker van De Bleeker, die op socialemediumsite LinkedIn de kat de bel aanbond, bewijzen ze dat het kabinet-De Croo “expliciet” zijn goedkeuring gaf aan de aangepaste begroting.

Toen N-VA-Kamerlid Sander Loones vorige woensdag in de Kamercommissie inzage verzocht in de conversatie, wimpelde premier De Croo hem af. Letterlijk zegt hij: “In de discussie over andere vormen van communicatie verzoekt de heer Loones om een bewijs van iets dat niet heeft plaatsgevonden. Dat is niet evident.” Dat kunt u interpreteren als een ontkenning van het bestaan van de appjes, maar dat is, opnieuw, niet letterlijk wat de premier zegt.

Geconvoceerd over de kwestie weigerde De Croo dinsdag naar de Kamer te komen voor meer uitleg, met steun van de meerderheid. Wel verdedigde Alexia Bertrand, de nieuwe staatssecretaris voor Begroting voor Open Vld, het regeringsstandpunt.

Zij verweet de oppositie een kwaadwillige interpretatie van een conversatie, terwijl de versie van de premier volgens haar juist bevestigd wordt: er was een leescomité, dat heeft opmerkingen gemaakt over de btw-passage en de whatsappjes gaan over iets anders.

“U doet op een ander niveau aan politiek. Eigenlijk had u uw excuses moeten aanbieden aan de premier”, stelde ze. “U had moeten zeggen: ‘u had gelijk premier’.”

Voor de federale regeringsploeg is de kous daarmee af. Of de premier zijn goedkeuring al dan niet heeft gehecht aan het betwiste begrotingsontwerp blijft een welles-nietesspelletje. Op basis van wat nu onthuld is, lijkt het erop dat experts in het leescomité wel degelijk opmerkingen hebben gemaakt over het btw-vraagstuk, dat de begrotingstekst deels is aangepast, maar dat nagelaten is om ook de cijfertabellen te wijzigen. Dat zou dan de ‘materiële fout’ zijn die het einde van het staatssecretariaat van Eva De Bleeker heeft ingeluid.

Nergens roder dan hier

Toch raakt de nieuwe ophef de eerste minister waar het pijn doet: de wankele begroting. Toevallig raakte dinsdag via De Tijd bekend dat het Rekenhof zich onthoudt over de jaarrekening over 2021 van de federale overheid omdat er met te veel onzekere factoren is gerekend. Beterschap is niet meteen in zicht.

Alle Europese regeringen zuchten onder de oorlog in Oekraïne, de energieschaarste en de prijsinflatie, maar nergens gaat de begroting zo diep in het rood als in België. De federale regering tastte diep in de buidel om een ruim deel van de bevolking te beschermen tegen de prijsschok, maar economen stellen steeds kritischer vragen over de efficiëntie van dat crisisbeleid.

Elke nieuwe discussie over het centenplaatje duwt het mes nog eens dieper in de budgettaire wonde. Raakt een regering meestal maar zelden in de knel over een begrotingstekort, dan is dat nu wat anders. Het opzijschuiven van De Bleeker als staatssecretaris heeft van de begrotingszorgen een ‘verhaal’ gemaakt. De indruk is gewekt dat de staatssecretaris niet geslachtofferd is omdat ze een fout maakte, maar wel juist omdat ze voorzichtig en eerlijk wou begroten. Het is erg aannemelijk dat de kosten die ze al voorzag straks gewoon de realiteit zijn.