Waarom de Nederlandse premier zo fors uithaalt naar 'nieuwkomers'

Het gesprek bepalen. De strategie van Mark Rutte blinkt, zowat zeven weken voordat Nederland naar de stembus gaat, uit in doorzichtigheid. Met een interview in het Algemeen Dagblad en een paginagrote advertentie in alle landelijke kranten wijst hij niet naar Europa of de economie. Wel spreekt de liberale premier over fatsoen en hufterigheid. Hij plaatst, naar inmiddels beproefd populistisch recept, een zogezegde stille meerderheid - “mensen van goede wil” - tegenover burgers die zich “armzalig gedragen”.

Zo vraagt Rutte zich af of Nederland wel Nederland blijft door de komst van grote groepen vluchtelingen en richt hij zijn blik op de “nieuwkomers”.

“We voelen een groeiend ongemak wanneer mensen onze vrijheid misbruiken om hier de boel te verstieren, terwijl ze juist naar ons land zijn gekomen voor die vrijheid. Mensen die zich niet willen aanpassen en onze waarden afwijzen. Die homo’s lastigvallen, vrouwen in korte rokjes uitjouwen of gewone Nederlanders uitmaken voor racisten. Ik begrijp heel goed dat mensen denken: als je ons land zo fundamenteel afwijst, heb ik liever dat je weggaat. Dat gevoel heb ik namelijk ook. Doe normaal of ga weg.”

Gebroken beloftes

Nergens spreekt hij expliciet over de islam of moslims, zoals de extreemrechtse PVV-leider Geert Wilders dat doet. Maar de suggesties van Rutte lijken wel veelzeggend. “Het vreemde is daarbij dat hij pure populistische, anti-immigratie statements mengt met een oproep tot fatsoen”, zegt André Krouwel, politicoloog aan de Vrije Universiteit Amsterdam en drijvende kracht achter het Nederlandse Kieskompas. “Hij moet rechtse Nederlanders die nu willen kiezen voor de PVV verleiden. Om succesvol te zijn, moet Rutte dat vroeg en hard doen, ‘liefst’ in dezelfde taal als Wilders.”

Wie de peilingen, voor wat ze ook waard zijn, de laatste tijd in de gaten hield, had dit liberale ‘charmeoffensief’ kunnen voorzien. De VVD en de PVV zitten elkaar in zowat elke bevraging op de hielen. Alle andere partijen volgen op een flinke afstand. Maar diezelfde peilingen bieden ook een andere verklaring voor het harde taalgebruik van Rutte. Een waar Wilders al meteen op inspeelde. Hij reageerde logischerwijs uiterst negatief op de brief van Rutte en stuurde een foto van de liberaal de wereld in met een bewerkte campagneslogan: “Gewoon keihard liegen. Zeker nu.”

Wilders valt Rutte zo aan waar het hem het meeste pijn doet: op zijn gebroken beloftes. Geen enkele volwassen Nederlander is vergeten dat Rutte in 2012 elke werkende kiezer 1.000 euro beloofde, een belastingverlaging die niemand heeft ontvangen. Ook is niemand vergeten dat hij beloofde dat er geen cent meer naar Griekenland zou gaan.

Telkens moest Rutte op zijn woorden terugkomen. De excuses die hij daarvoor in de zomer aanbood, lijken nog altijd onvoldoende. Want de sterke strateeg, die sympathieke campaigner met de vlotte glimlach, wordt in een bevraging van het actualiteitenprogramma EenVandaag nog altijd gezien als de op een na minst betrouwbare partijleider.

Machtspoliticus

“Rutte heeft een imagoprobleem”, zegt Krouwel. “Zestig procent van alle tweets in Nederland die over politiek gaan én waarin het woord ‘leugen’ voorkomt, gaan over de VVD. Juist daarom probeert de premier het gesprek weg te leiden van de economie. Vergeet ook niet dat het hier gaat om een politicus zonder ideologische ruggengraat. Hij is de manager van Nederland, een pure machtspoliticus. Nu probeert hij te lijken op Wilders, later zal hij weer de echt liberale kiezer proberen aan te spreken.”

Zijn strategie heeft wat weg van hoe de N-VA met succes het Vlaams Belang heeft leeggezogen. Of die ook voor Rutte loont, zal op 15 maart blijken. Eerdere soortgelijke uitspraken legden andere Nederlandse politici alvast geen windeieren. “Als het je hier niet bevalt, rot dan op”, zei de sociaal-democratische Rotterdamse burgemeester Ahmed Aboutaleb. Hij groeide in geen tijd uit tot de populairste politicus van het land.

“Rutte is een van de minst succesvolle premiers, maar is wel een van de beste campaigners”, zegt Krouwel. “Hij heeft de rechtse pers, zoals De Telegraaf, helemaal aan zijn kant. Alles staat bij Rutte in het teken van winnen. En ik ben ervan overtuigd dat hij dat ook zal doen.”