Waarom de Grieken 'nee' moeten stemmen

Het is al lang duidelijk dat de euro een vreselijke vergissing is geweest. Europa heeft nooit aan de voorwaarden voor een geslaagde eenheidsmunt voldaan. Het mist vooral de fiscale unie en de bankunie die er bijvoorbeeld voor zorgt dat wanneer in Florida een vastgoedbel barst, Washington de gezondheidszorg en de bankdeposito's van de gepensioneerden onmiddellijk beschermt.

De beslissing om een muntunie te verlaten, is pijnlijk en vreeswekkend. Zelfs de Europese landen met de grootste economische problemen hebben ze tot nu toe nooit aangedurfd. Keer op keer hebben regeringen toegegeven aan de eisen van de schuldeisers voor meer en meer soberheid en is de Europese Centrale Bank erin geslaagd om paniek op de markten te voorkomen.

Maar nu lijkt Griekenland een punt te hebben bereikt waarop geen terugkeer mogelijk is. De banken zijn tijdelijk gesloten en de regering heeft kapitaalcontroles ingevoerd - beperkingen op het vertrek van fondsen uit het land. Het ziet ernaar uit dat de regering binnenkort pensioenen en lonen met schuldbewijzen zal moeten betalen, zodat er effectief een parallelle munt zal ontstaan. En volgende week komt er een referendum over de eisen van de 'trojka' (de instellingen die de schuldeisers vertegenwoordigen) voor nog meer besparingen.

Griekenland moet 'nee' stemmen en de Griekse regering moet bereid zijn om indien nodig de euro te verlaten.

Om te begrijpen waarom ik dat zeg, moet u beseffen dat bijna alles wat u over Griekse spilzucht en onverantwoordelijkheid hebt gehoord vals is. Ja, de Griekse regering heeft op het einde van de jaren 2000 boven haar stand geleefd. Maar sindsdien heeft ze herhaaldelijk in de uitgaven gesnoeid en de belastingen verhoogd. De Griekse werkgelegenheid is met meer dan 25 procent gedaald en de pensioenen (die inderdaad te gul waren) zijn drastisch verlaagd. Als je alle besparingsmaatregelen optelt, zijn ze meer dan genoeg geweest om het oorspronkelijke deficit uit te vlakken en het in een royaal overschot te veranderen.

Waarom is dat niet gebeurd? Omdat de Griekse economie ingestort is, grotendeels als gevolg van precies die besparingsmaatregelen, en de staatsinkomsten dus gedaald zijn.

Die instorting had op haar beurt veel te maken met de euro, die Griekenland in een economisch dwangbuis heeft gestopt. In de landen waar een besparingsbeleid gewerkt heeft en de schulden konden worden teruggeschroefd zonder een depressie uit te lokken, was dat succes meestal te danken aan ingrijpende devaluaties van de munt, die de export in de hand werkten. Zo is het in Canada gegaan, in de jaren 1990, en in grote mate ook in IJsland, in een meer recent verleden. Maar Griekenland kan niet devalueren, want het heeft geen eigen munt.

Is dit een pleidooi voor een 'Grexit', een Grieks vertrek uit de euro? Niet noodzakelijk. Het probleem van een Grexit is het risico van financiële chaos, van een verstoring van het bankwezen wanneer mensen in paniek hun geld van de bank halen, en van problemen voor de bedrijven als gevolg van de onrust en de onzekerheid over de wettelijke status van schulden. Daarom hebben opeenvolgende Griekse regeringen toegegeven aan de eisen. En daarom was zelfs Syriza, de regerende linkse coalitie, bereid om de bestaande austeriteit te aanvaarden. Het vroeg alleen dat er geen nieuwe besparingen zouden komen.

Maar de trojka wou daar niet van weten. De details zijn ingewikkeld, maar in essentie heeft men Griekenland een ultimatum gesteld dat nauwelijks verschilde van het beleid van de vijf afgelopen jaren. Het was - en dat was waarschijnlijk ook de bedoeling - een voorstel dat Alexis Tsipras, de Griekse premier, onmogelijk kon aanvaarden, omdat het zijn politieke bestaansreden ongedaan zou maken. Het moet dus de bedoeling geweest zijn hem ten val te brengen. Waarschijnlijk zal dat ook gebeuren, als de Griekse kiezers bang genoeg zijn voor de confrontatie met de trojka door zondag 'ja' te stemmen.

Maar dat mogen ze niet doen, en wel om drie redenen. Ten eerste weten we nu dat nog meer soberheid een doodlopend straatje is: na vijf jaar is Griekenland er erger aan toe dan ooit. Ten tweede heeft Griekenland het grootste - en misschien het meest gevreesde - deel van de chaos al gehad. Na de sluiting van de banken en de oplegging van kapitaalcontroles is het ergste kwaad geschied.

Ten slotte zou toegeven aan het ultimatum van de trojka de definitieve opgave zijn van elke schijn van Griekse onafhankelijkheid. Laat u niet misleiden door de bewering dat de functionarissen van de trojka gewoon technocraten zijn die de onwetende Grieken uitleggen wat ze moeten doen. Die vermeende technocraten zijn in werkelijkheid fantasten die alle macro-economische kennis in de wind slaan en van begin tot einde hebben geblunderd. Dit gaat niet over analyses maar over macht, de macht van de schuldeisers om de Griekse economie onderuit te halen. En die macht zal blijven bestaan zolang een uitstap de euro ondenkbaar is.

Daarom moet het ondenkbare nu denkbaar worden. Als dat niet gebeurt, gaat Griekenland eindeloze besparingen en een uitzichtloze depressie tegemoet.

Copyright The New York Times