Waarom de aarde niet groener, maar bruiner wordt

CO₂ is plantenvoedsel, het maakt de aarde groener. Het is een argument dat klimaat­sceptici graag aanhalen. Maar uit een recente studie blijkt dat onze planeet sinds ongeveer het jaar 2000 niet groener, maar bruiner wordt.

Het CO₂-bemestings­effect bestaat voor alle duidelijkheid echt. Planten groeien door via fotosynthese CO₂ uit de lucht op te slaan als suikers. Meer CO₂ in de atmosfeer betekent dat planten efficiënter kunnen groeien, op voorwaarde dat er ook voldoende voedsel en water beschikbaar is. Daarnaast zorgen zachtere temperaturen op verschillende plaatsen voor een langer groei­seizoen.

Uit satellietbeelden blijkt dat een groot deel van het aardoppervlak sinds de jaren 80 groener is geworden, een indicatie voor meer plantengroei. Maar een nieuwe analyse toont aan dat op 90 procent van de plaatsen waar planten groeien er rond de eeuwwisseling een eind kwam aan die vergroening. In de tropen is dat vooral te wijten aan te hoge temperaturen. Op hogere breedtegraden speelt vooral droogte een rol.

De plantengroei op aarde is niet zo eenvoudig te meten. Enige omzichtigheid is dus geboden bij de interpretatie van de resultaten, zegt Sara Vicca, die aan de UAntwerpen de interactie tussen het klimaat en ecosystemen bestudeert. “Analyses op basis van andere satellietdata geven niet altijd hetzelfde resultaat”, zegt Vicca. “Maar er zijn steeds meer aanwijzingen dat de vergroening afvlakt en op sommige plaatsen zelfs afneemt.”

Bosbranden

Dat blijkt ook uit een ander soort onderzoek, dat nagaat hoeveel koolstof bossen, graslanden en andere ecosystemen opslaan. De oceanen en ecosystemen op het land nemen al decennia zowat de helft van de CO₂ die wij uitstoten op. Net als plantengroei is die koolstofopslag moeilijk precies te bepalen. Maar een recente analyse wijst uit dat de hoeveelheid koolstof die landplanten opslaan het voorbije decennium met 17 procent of een half miljard ton is afgenomen. “Ook andere studies wijzen op een afname van de opslagcapaciteit”, zegt Vicca.

Dat heeft niet alleen te maken met ontbossing, maar ook met vaker voorkomende extremen zoals droogte en bosbranden. Het gevolg is dat ecosystemen op sommige plaatsen, waaronder delen van Brazilië en Zuidoost-­Europa, zelfs meer CO₂ afgeven dan ze opslaan. “Door een deel van onze CO₂-uitstoot te absorberen, hebben ecosystemen de opwarming tot dusver vertraagd”, zegt Vicca. “Als de vergroening afneemt, betekent dat dat we in de toekomst minder op dat positieve ­effect zullen kunnen rekenen.”