Waar is Vladimir Poetin echt op uit? Zelfs Russische onderhandelaars weten het niet

Er hangt oorlog in de lucht aan de Oekraïens-Russische grens. Voorlopig blijft het bij een enorme troepenopbouw en diplomatiek topoverleg, maar hoe zal dit eindigen? Het antwoord op die vraag kent alleen Vladimir Poetin, en zelfs dan nog.

In Rusland zwaaien ouders donkergroene treinen uit. Partners blijven ongerust achter over de zakenreis van hun geliefden. Een jonge vrouw uit Vladivostok vroeg zich op sociale media bezorgd af wat haar vriend, een marinier, toch gaat doen, 7.000 kilometer van huis, aan de grens met Oekraïne.

Russen hebben dezelfde vragen over de troepenopbouw als mensen in het Westen. Ook voor hen is het gissen of hun 100.000 landgenoten aan de grens het bevel krijgen om Oekraïne binnen te vallen als onderhandelingen blijven mislukken – gesprekken tussen de ministers Blinken en Lavrov leverden vrijdag opnieuw geen oplossing op.

Er lijkt maar een man op aarde te weten wat er gaat komen. En dat is precies de bedoeling van Vladimir Poetin.

Zelfs Russische onderhandelaars gaven tijdens onderhandelingen met de NAVO en de VS de indruk niet te weten wat Poetins strijdplan is. Spraken ze van ‘professionele onderhandelingen’, dan zei Poetin snel dat hij geen reden tot optimisme zag. Zeiden ze dat Rusland geen plannen had voor een invasie, dan zei Poetin dat hij ‘militair-technische maatregelen’ overweegt.

Sommige Rusland-analisten, die altijd wel een voorspelling hebben klaarliggen, biechten op dat ook zij in het duister tasten. “Mijn conclusie van dagen vol gesprekken in Moskou over ‘wat Poetin echt wil’, is dat niemand het weet”, verzuchtte Rusland-expert Sergej Radtsjenko van de Johns Hopkins University.

Kernraketten

Een ding is zeker: oud-KGB’er Poetin is al 30 jaar verbitterd over de machtsbalans na de Koude Oorlog. Rusland is nog steeds de verliezer: zeven van de acht voormalige leden van het Warschaupact zijn NAVO-lid. En, belangrijker, aan de Russische grens bewijzen voormalige Sovjet-republieken dat democratie in dit werelddeel mogelijk is.

Poetin vraagt steeds luider, maar telkens tevergeefs, om erkenning van wat hij ziet als de Russische invloedssfeer. “Niemand wilde naar ons luisteren. Wel, luister nu maar eens”, riep hij in 2018 bij de presentatie van een arsenaal aan nieuwe kernwapens. In een animatievideo regenden Poetins kernraketten neer op een gebied met de omtrek van Florida. Maar iedereen liep door.

Dat is nu wel anders. Het Westen is al weken een en al oor nu het Russische leger Oekraïne heeft omsingeld. Voor het eerst sinds de Duitse eenwording praten de VS en de NAVO met Rusland over de machtsbalans in Oost-Europa.

Een overwinning op zich voor Poetin, volgens een ervaren analist van de Russische president: oppositieleider Aleksej Navalny. “In plaats van deze onzin te negeren, accepteren de VS Poetins agenda en haasten ze zich naar de onderhandelingstafel”, schreef Navalny deze maand vanuit zijn strafkolonie aan het blad Time. ‘Als een bange schooljongen die gepest is door een jongen uit een hoger jaar.”

Maar het Westen kan maar beter luisteren, schrijft Dmitri Trenin, een voormalige legerofficier en directeur van het Carnegie Center Moscow. “De geschiedenis leert dat als een grote, verslagen partij niet is opgenomen in de naoorlogse orde, of als ze daarin geen plaats is aangeboden die zij acceptabel vindt, ze na verloop van tijd actie zal ondernemen gericht op de vernietiging van de orde of, op zijn minst, de aanzienlijke wijziging ervan.”

Na het vertrek van Oekraïne uit de invloedssfeer toont Poetin zich vastberadener dan ooit om voormalige Sovjet-republieken te beschermen tegen democratie. Poetin hield dictator Loekasjenko overeind en stuurde deze maand duizenden militairen naar Kazachstan toen de bevolking daar opstond tegen autocratisch leiders.

Geen compromissen

Maar Poetin weet dat zijn belangrijkste eisen niet ingewilligd gaan worden: de westerse alliantie gaat geen landen uitsluiten van toetreding en kan geen beloftes doen over troepenterugtrekking uit eigen lidstaten.

Voorlopig zegt Poetin geen genoegen te nemen met compromissen. Zelfs een moratorium over Oekraïense NAVO-toetreding is onvoldoende, zei onderminister van Buitenlandse Zaken Rjabkov. Afwijzing is mogelijk waar Poetin op uit is. Dan heeft hij zijn rechtvaardiging voor ‘militair-technische maatregelen’, waarvan alleen hijzelf de definitie zal bepalen.

Poetin heeft de Russische economie al jaren voorbereid op een confrontatie. Nadat Rusland de Krim annexeerde en het Westen sancties instelde, heeft Poetin de reserves laten uitbouwen tot 620 miljard dollar aan buitenlandse valuta en goud. In dezelfde periode heeft de EU zich alleen maar afhankelijker gemaakt van Russisch gas. Door Rusland af te sluiten van het internationale betalingsverkeer – een sanctie die in het Westen wordt beschouwd als ‘de nucleaire optie’ – zou de EU niet meer kunnen betalen voor Russisch gas. En dan krijgen Europeanen het al snel koud.

Poetin kon deze week tevreden toekijken hoe de westerse eenheid, zoals zo vaak, minder hecht bleek dan voorgesteld. Macron stapte mokkend uit de verdedigingslinie door te opperen dat de EU zelf maar met Rusland moest gaan praten, zonder de VS. Biden versprak zich door te zeggen dat NAVO-landen er niet uit waren hoe ze moeten reageren op ‘een kleine inval’. Waarna de Oekraïense regering onrustig werd. “We willen de grote mogendheden eraan herinneren dat er geen kleine invallen en kleine naties bestaan”, twitterde president Zelenski.

Maar de onderhandelingen zelf en westerse verdeeldheid zijn voor Poetin schamele opbrengsten van een van de grootste troepenverplaatsingen in Europa sinds de Koude Oorlog. Met zijn ambitieuze eisen heeft hij de lat voor een overwinning hoog gelegd. Misschien weet Vladimir Poetin ook nog niet wat de volgende zet wordt van Vladimir Poetin.