VS vergaarden veel info over Belgische IS-strijders: ‘Bereid om bewijslast te delen als jullie repatriëren’

De VS dringen er opnieuw op aan dat België en andere EU-landen hun IS-strijders en familieleden in Noord-Syrië laten repatriëren om hier te berechten. Washington wil zelfs logistiek én juridisch bijspringen. ‘Als België ernstig wordt inzake repatriëring, zijn we graag bereid om bewijslast te delen die wij wel maar jullie nog niet hebben’, zegt VS-ambassadeur in Brussel Ronald Gidwitz.

Wanneer we Ronald Gidwitz treffen, maakt zijn Brusselse residentie zich op voor een Halloweenfeest, maar zelf focust de Amerikaanse ambassadeur voor België op het Midden-Oosten. De dood van IS-leider Al-Baghdadi zorgt onder Amerikaanse diplomaten niet voor euforie, maar voor realisme.

Gidwitz: “Iemand zal Al-Baghdadi vervangen. Zelfs als deze persoon niet hetzelfde aura of dezelfde capaciteiten heeft, krijgt IS een nieuwe leider. Er zitten tegelijk in noordelijk Syrië nog meer dan 2.000 buitenlandse IS-strijders gevangen in kampen in een zeer instabiel gebied. IS heeft al gedreigd dat ze deze kampen gaan aanvallen en hun strijders willen bevrijden. Het kan er weer erg gevaarlijk worden.”

Waarom is het belangrijk dat ook wij Belgische strijders en hun families terughalen?

Ronald Gidwitz: “Terwijl een aantal gevangeniskampen nu in een soort veilige zone van de Turken en Russen terechtkomen, zijn er ook kampen zoals Al Hol, ten zuiden daarvan. Dat is nu nog onder controle van de Koerden, maar zij staan onder druk. Er bevinden zich alleen in dat kamp zo’n 70.000 tot 80.000 mensen, inclusief IS-gevangenen. Het zou slim zijn dat iedereen er zijn IS-strijders en verwanten zo snel mogelijk weghaalt. Zo niet bestaat het risico dat ze vroeg of laat ontsnappen. Er zitten geradicaliseerden tussen die een bedreiging kunnen worden voor Syrië, Turkije, en Europa als ze terug naar hier migreren. Als Al Hol valt, krijgen we ook minstens een humanitair drama, met zoveel mensen, waaronder veel kinderen, in een vijandelijk gebied zonder dak boven hun hoofd of voedsel.”

Is het praktisch nog wel mogelijk om een repatriëring te organiseren in deze chaotische oorlogszone?

“Ja. Wij zijn bereid te helpen, zowel logistiek als met de voorbereiding van de dossiers die verschillende openbare aanklagers nodig kunnen hebben. Zoals we een maand of twee geleden nog enkele Marokkaanse burgers hielpen te repatriëren, kunnen we dat vandaag ook nog doen met Belgische strijders én hun verwanten. We beschikken over de capaciteiten om ons in noordelijk Syrië te ontplooien. Onze recente regionale samenwerking met de Turken, Koerden en Iraki’s om IS-leider Al Baghdadi te lokaliseren, en onze aanval op hem, tonen onze mogelijkheden om er actief te zijn.”

De Belgische militaire inlichtingendienst erkende vorige week dat hij geen ogen en oren meer heeft in Noord-Syrië. Jullie wel. Hoeveel Belgen zitten er nog vast?

“Ik ken het exacte cijfer niet maar het gaat om een 50-tal strijders en 120 tot 130 verwanten.”

Zijn deze Belgische strijders daar door – of in aanwezigheid van – Amerikanen ondervraagd?

“De strijders zijn allemaal, op een of andere manier, ondervraagd geweest en hun biometrische informatie is ook verzameld. Bewijzen tegen elke gevangen strijder werden gecatalogeerd, en variëren in omvang van strijder tot strijder – van de kleine spelers tot de vreselijke individuen. Wij kunnen dus helpen met de aanklachten, ook door bewijzen van op het slagveld beschikbaar te maken.”

Werden deze inlichtingen met België gedeeld? Is ons land zich ervan bewust dat jullie aanklachtdossiers hebben?

“De informatie is al gecommuniceerd. Maar als België ernstig wordt inzake repatriëring, zijn we graag bereid om samen te zitten en informatie te delen die jullie nog niet hebben, maar waar wij wel over beschikken.”

Het OCAD meldde de ontsnapping van twee Belgen, maar ondertussen zijn er Koerdische bronnen die stellen dat ze wel nog vastzitten. Wie heeft gelijk?

“Er was twee weken terug een bericht in The Guardian dat twee Belgische strijders ontsnapt waren. Dat klopte niet. Of er sindsdien andere ontsnappingen zijn geweest, weet ik niet.”

Sommige politici hier bepleiten nog altijd berechting in een internationaal tribunaal ter plaatse omdat sommige strijders daar oorlogsmisdaden pleegden.

“Waar en hoe doe je dat dan? De Iraki’s hebben gisteren nog gezegd dat zo’n tribunaal niet in hun land kan plaatsvinden, en uiteraard is Noord-Syrië ook geen optie. Denk ook aan de complexiteit. We spreken hier over duizenden buitenlandse strijders. We geloven niet dat dit mogelijk is. Ze worden dus beter gerepatrieerd naar hun thuislanden. Het is de verantwoordelijkheid van elk land om voor zijn eigen onderdanen te zorgen.”

Was de huidige chaos in Noord-Syrië te vermijden geweest als de VS-troepen niet uit de grensregio waren vertrokken?

“Wij hebben onze Europese partners vele keren gevraagd een veilige zone op de grens te helpen beveiligen. President Trump heeft vanaf het begin gezegd dat wij er geen permanente aanwezigheid konden houden. Er was een discussie met de Turken, die akkoord hadden kunnen gaan met een veilige zone vol internationale troepen, waarachter het Koerdische deel van de SDF-alliantie zich zou terugtrekken. Helaas vonden we hiervoor geen steun. De situatie is nu niet optimaal, maar ontstond ook door een gebrek aan bereidwilligheid van onze coalitiepartners.”

Werd deze vraag om bijstand aan bondgenoten gericht binnen de NAVO, of bilateraal?

“Beide.”

Welk antwoord kreeg u van België?

“Er was een specifiek verzoek aan België om steun te verlenen. Er zijn gesprekken om in de toekomst mogelijk een aantal F-16-gevechtsvliegtuigen terug te sturen naar het gebied, maar er was ook een specifiek verzoek voor grondtroepen om een veilige grenszone te beschermen. Daar is niet aan tegemoetgekomen.”

Hoe lang zijn die gesprekken gaande geweest?

“De voorbije tien maanden.”

Hoe moeten de Koerden nu beschermd worden tegen wetteloze milities die mee oprukken met de Turken?

“Het is heel moeilijk om te speculeren over de toekomst. Wij blijven wel met de Koerden praten, net zoals we met de Turken praten en tot op zekere hoogte ook met de Russen. Hopelijk zal de situatie er niet ontploffen. Nogmaals, een internationale troepenmacht was net daarom de beste oplossing.”

Kan zo’n internationale stabilisatiemacht er alsnog komen, door overleg in de Veiligheidsraad bijvoorbeeld?

“Ik kan niet voor andere betrokken partijen spreken, maar als iedereen het eens wordt, lijkt het zeker een mogelijkheid.”

Hoe diep heeft de Turkse invasie het NAVO-bondgenootschap verdeeld?

“Niemand gaat altijd 100 procent akkoord met zijn partners. Elk land heeft zijn eigen behoeftes, beleid en strategie. Ook in de NAVO zijn we het niet altijd eens. Het was daar al een tijdje duidelijk dat de Turken op een of andere manier actie gingen ondernemen, want zij voelen zich – terecht of onterecht – bedreigd door de Koerden op hun grens. Het was geen geheim toen, en ook nu niet. Toen de verzochte internationale grensmacht er niet kwam, waren de gevolgen eigenlijk al vooraf bepaald.”