DubbelinterviewBjörn Soenens & Greet De Keyser
VS-correspondenten over de midtermverkiezingen: ‘Hoe kunnen de Democraten nu zo dom zijn?’
Dinsdag vinden in de VS de belangrijkste midterms ooit plaats. De inzet? Niets minder dan de toekomst van de democratie. Correspondenten Greet De Keyser en Björn Soenens houden hun hart vast. ‘Deze verkiezingen bepalen de toekomst van Amerika.’
Druk, stresserend en spannend: vraag een nieuwscorrespondent in de Verenigde Staten dezer dagen hoe het is, en het antwoord laat zich samenvatten in deze drie trefwoorden. Nu dinsdag trekken de Amerikanen naar de stembus voor de zogenaamde midtermverkiezingen: de Republikeinen en Democraten strijden dan weer voor het Huis van Afgevaardigden en een derde van de Senaatszetels.
Waarom maar een derde? In totaal zijn er honderd senatoren, die om de zes jaar verkozen worden. Maar zij zijn ingedeeld in drie groepen. Om de twee jaar worden voor een andere groep verkiezingen georganiseerd.
Laten we beginnen met het nieuws dat ons vorige week bereikte: de aanval op de echtgenoot van Nancy Pelosi. Vorige week vrijdag brak een man binnen in de woonst van Pelosi, als Speaker of the House een van de belangrijkste Democratische politici van het land. “Where is Nancy?”, zou de man geroepen hebben − een kreet die we op 6 januari 2021 al hoorden in het Capitool tijdens de bestorming door Trump-aanhangers. Nancy bleek niet thuis, waarop de man haar echtgenoot Paul met een hamer op zijn hoofd sloeg. Hij ligt in het ziekenhuis met een schedelbreuk.
En wellicht het meest verontrustende van al: niemand die er echt over verbaasd is. “Dit zat eraan te komen. Ik vraag me soms af wanneer er een politicus zal worden doodgeschoten”, zegt Björn Soenens, die voor de VRT al zes jaar verslag uitbrengt vanuit New York.
De Keyser, correspondent voor VTM Nieuws en HLN.be, knikt. “Geweld is in dit land zelfs een beetje eigen aan verkiezingsperiodes. Het is zeker niet de eerste aanslag. De Democratische Gabby Giffords werd in 2011 in haar hoofd geschoten en in 2017 werd een Republikein neergeschoten door een aanhanger van Bernie Sanders. Maar de campagne is wel héél intens dit jaar. Dit heb ik nog nooit meegemaakt.”
Wat is er zo anders?
Soenens: “Het klimaat is heel benauwend en er wordt meer gedreigd met politiek geweld. Ik ben naar verschillende verkiezingsrally’s van Republikeinse kandidaten geweest en daar is de sfeer heel gespannen. Als journalist ben je er niet meer echt welkom. Bij een bijeenkomst van Doug Mastriano, een zeer radicale Republikein uit Pennsylvania, werden alle journalisten in een hok gezet. Toen ik zei dat ik mijn microfoon moest kunnen aansluiten, zeiden ze: let op of we zetten je buiten. En de mensen die daar toezicht houden, zijn meestal gewapende militieleden. Dat is toch akelig.”
De Keyser: “Trump was de eerste die journalisten in een hok zette, nu zie je dat andere kandidaten dat ook steeds vaker doen. Maar het gaat ook over het politieke discours: er wordt absoluut niet meer naar elkaar geluisterd. Vroeger − ik spreek nu over tien, vijftien jaar geleden − waren er ook meningsverschillen, maar politici waren wel bereid om met elkaar te praten. Agree to disagree, dat idee. Dat is volledig weg: het gaat er vandaag om elkaar frontaal aan te vallen. Er is geen enkele opening meer om tot een compromis te komen. Dat speelt zeker bij de Republikeinen, maar ik zie het ook steeds vaker bij Democratische kandidaten.”
Soenens: “De Democraten zitten ook in hun eigen bubbel, dat is waar. Maar het zijn de Trumpisten die desinformatie en leugens verspreiden. De Republikeinen willen bijna niet meer meespelen met het democratische spel. Tenzij ze winnen, zijn wat hen betreft de verkiezingsresultaten vervalst. Ze zijn ook bereid om mee te gaan in allerlei complottheorieën. In een politiek systeem waarin maar twee partijen ertoe doen, is dat echt een groot probleem.
“En het gaat ver, hoor: sommige Republikeinse kandidaten beschrijven hun Democratische opponenten niet meer als politici maar als bloeddorstige pedofielen. En president Joe Biden zou eigenlijk een Chinese agent zijn met een rubberen masker op − je zou dat zien aan zijn oren. Mastriano beweert dat Amerikaanse kinderen van straat worden geplukt en naar transgenderklinieken worden gestuurd waar ze verplicht van geslacht moeten veranderen. Dan sta je naar zo’n speech te luisteren en denk je: wat is dit in godsnaam? Vroeger bevonden dit soort figuren zich in de marge en dacht je: ach ja, in Amerika is nu eenmaal veel plaats voor gekke mensen. Vandaag zitten ze in de politieke mainstream.”
De Keyser: “Marjorie Taylor Greene is nog zo’n figuur van wie we dachten dat ze het niet lang zou volhouden, maar die nu in het midden van de partij staat. Het is ongelooflijk wat ze uitkraamt, en ze is niet bang om in het Capitool collega’s achterna te hollen om ze uit te dagen. Alexandria Ocasio-Cortez is daar een van de grote slachtoffers van. Maar de partij aanvaardt haar gedrag, er is nog maar weinig verzet tegen dit soort figuren.”
Soenens: “Onlangs had ze het over de Democraten die tot de Gestapo zouden behoren, maar ze sprak het uit als de gazpacho police.”
De Keyser: “Het probleem is dat mensen die verhalen ook wíllen geloven. Op de verschillende kieslijsten staan 204 Republikeinen die ook vandaag nog weigeren de verkiezing van Joe Biden als president te aanvaarden. Dat is gigantisch veel. Maar Amerikanen staan echt open voor die boodschap. En de oude garde − zoals wijlen John McCain, die het destijds opnam voor zijn tegenstrever Obama en hem een eerlijke kandidaat noemde − is grotendeels verdwenen bij de vorige verkiezing.”
Soenens: “Dat heeft Liz Cheney − een zeer conservatieve Republikeinse − onlangs ook mogen voelen. Zij durfde over de bestorming van het Capitool zeggen: jongens, hoe hebben we het zover laten komen? Maar bij de primary in Wyoming is ze uitgespuwd door de kiezer, die voor een pro-Trumpkandidaat koos. Ze voert nu zelfs campagne met de Democraten; dat toont toch haar wanhoop over haar partij. De meeste Republikeinen zeggen dus vooral wat de kiezer wil horen. Daarbij valt het ook op dat het hen niet gaat om beleid. De partij heeft geen programma of plannen, het gaat haar alleen om afschaffen en vernietigen.”
Zorgt de aanval op de Pelosi’s er dan niet voor dat de retoriek wat getemperd wordt? En zou het geweld Republikeinse kiezers kunnen afschrikken?
De Keyser: “Nee. De meeste kiezers zijn wel tegen politiek geweld, maar laten er hun stem niet van afhangen. Bovendien heeft de Republikeinse partijleiding het geweld wel officieel veroordeeld, maar zijn er ook kandidaten die suggereren dat er meer aan de hand is − dat Paul Pelosi betrokken is bij duistere complotten − of die zeggen dat het hoog tijd is dat Pelosi thuisblijft om voor haar man te zorgen. En daar krijgen ze veel applaus voor.”
De midterms worden een nek-aan-nekrace: wat staat er precies op het spel?
De Keyser: “De senaatsverkiezing is spannend omdat de zetels nu fiftyfifty verdeeld zijn en de kans bestaat dat de Democraten dat evenwicht ook kunnen behouden. Ik vrees wel dat ze hun meerderheid in het Huis van Afgevaardigden zullen verliezen. De meeste peilingen gaan alvast die richting uit. Dan krijgen al die Republikeinen die roepen dat Pelosi weg moet, hun zin: zij zal dan niet langer de Speaker of the House zijn.”
Soenens: “Als de Democraten de Senaat kwijtspelen, verliezen ze het recht om rechters, ambassadeurs, ministers en rechters van het hooggerechtshof te benoemen. Ook op wetgevend vlak zal de partij uiteraard zwakker staan, maar je ziet nu al dat veel wetten die in het Huis passeren, stranden in de Senaat omdat je daar met die filibusterregels zit en omdat de meeste wetten een meerderheid van 60 stemmen op 100 zetels vereisen. Dat zit er op dit moment voor geen enkele partij in. En als het resultaat omgekeerd valt − de Democraten behouden de Senaat maar verliezen het Huis − zullen er ook amper wetten gestemd worden.”
Met andere woorden: de kans is groot dat Biden vanaf volgende week een compleet machteloze president is?
Soenens: “Het is niet zo dat de Republikeinen zijn beslissingen kunnen terugdraaien en Biden behoudt ook het recht om veto’s te stellen. Maar de macht zal verdeeld zijn en dat leidt tot stilstand. Van de grote investeringsplannen van Biden zal niets in huis komen. Dat is slecht voor het politieke gevoel, want mensen hebben nu al het idee dat de politiek niets gedaan krijgt.
“Maar het is moeilijk te voorspellen. Doorgaans verliest de zittende president de midterms. Dat is de normale gang van zaken, het overkwam ook Barack Obama en Trump. Maar ik bespeur dit jaar meer enthousiasme bij de kiezer. Onder Obama daagde amper 38 procent van de kiezers op aan de stembus, dat is niets. Vandaag is de interesse groter en laaien de gevoelens hoger op. De ene kiezer maakt zich zorgen over de inflatie, de ander over de strengere abortuswetgeving of de stijgende criminaliteitscijfers. Het is eigenlijk simpel: de partij die voor de grootste opkomst kan zorgen, wint de verkiezingen.”
Mogen we deze midterms ook zien als een referendum over Biden?
Soenens: “Arme Joe, noem ik hem vaak. Die man heeft best veel voor elkaar gekregen, zoals het Build Back Better Plan, dat belangrijke klimaat-, belasting- en gezondheidszorgmaatregelen omvat en al gedeeltelijk is goedgekeurd. Hij lanceerde tijdens de pandemie een economisch reddingsplan ter waarde van 1.800 miljard dollar en later voor 1.000 miljard een investeringsplan voor infrastructuur. Dat zijn duizelingwekkende bedragen. Alleen krijgt hij werkelijk nergens krediet voor.”
De Keyser: “Dat hebben de Democraten toch echt aan zichzelf te danken. Ik volg hun campagnes ook nu weer van nabij en denk: hoe kunnen ze nu zo dom zijn? Alle Amerikanen hebben het vandaag over één ding: de economie. Ze zijn ongerust over de inflatie en over hun inkomen. En wat doen de Democratische kandidaten? Ze hebben het er gewoon niet over. Pas nu, op het allerlaatste nippertje, hebben ze blijkbaar ingezien dat hun economische maatregelen hun sterkste politieke feit zijn en dat ze dat onder de aandacht moeten brengen. Biden heeft natuurlijk wel de pech dat de Amerikanen veel van zijn beslissingen nog niet voelen omdat ze pas de komende jaren worden uitgerold.”
Soenens: “Maar het geheugen van de kiezer is ook kort, hè. Onder Biden zijn er 700.000 fabrieksjobs bijgekomen, en er staan vandaag 10 miljoen vacatures open. De benzineprijzen zijn gezakt van 5 naar 3,2 dollar per liter. Maar mensen zijn dat allang vergeten. De Democraten lijken te denken dat het volstaat om het land goed te besturen, maar daarmee winnen ze de perceptieoorlog niet.”
De Keyser: “Ze zijn intern ook zeer verdeeld. Er speelt een strijd tussen de traditioneel gematigden en de progressievere vleugel, en dat voel je in deze campagne. De partij staat niet meer zo sterk op haar poten als vroeger.”
Soenens: “Daar ben ik het niet mee eens. In de voorbije legislatuur had de partij amper twee dissidente stemmen, dat kun je geen verdeeldheid noemen. Biden volgde een zeer progressieve agenda en de partij onderschrijft die nagenoeg volledig.”
Alexandra Ocasio-Cortez, oftewel AOC, is hier het bekendste gezicht van die progressieve vleugel. Ook zij moet haar zetel in het Huis opnieuw veroveren. Hoe heeft zij het de afgelopen vier jaar gedaan?
Soenens: “Ze is een heel actief Congreslid en veel van haar ideeën zitten in het Build Back Better Plan. Ze zal met gemak herverkozen worden in haar veilige district in New York. In 2024 is ze oud genoeg om mee te doen aan de volgende presidentsverkiezing, mocht ze dat willen. Maar ik denk dat ze vooral de luis in de pels wil blijven.”
De Keyser: “AOC ligt vooral dwars binnen haar eigen partij. Ze heeft de afgelopen twee jaar getracht om de agenda van de Democraten zo links mogelijk te maken, en daar is ze zeker in geslaagd. Of dat de partij veel goed heeft gedaan, is een andere vraag.”
Valt er al iets te voorspellen over 2024 of is de situatie nog te instabiel?
Soenens: “Alles hangt af van deze midterms. Als de radicale Republikeinen het halen, dan kun je verwachten dat de partij binnen twee jaar op hetzelfde elan zal doorgaan. Dit zijn heel belangrijke verkiezingen: er staat veel meer op het spel dan de macht die een beetje van de ene naar de andere partij verschuift. Het gaat over het overleven van de rechtsstaat en de fundamenten van de democratie.”
De Keyser: “Of Trump zich binnen twee jaar al dan niet kandidaat stelt, doet op dit moment niet ter zake. Deze midterms bepalen de toekomst van het land: ze zullen ons vertellen naar welke kant het politieke leven en discours hier zal opschuiven. Op veel plaatsen kunnen mensen al gaan stemmen. Er zijn een aantal incidenten gemeld, zoals gewapende mannen in Arizona die zich aan de stembus posteren, maar tot nog toe verloopt alles behoorlijk rustig. Wat mij vooral benieuwt is wat er zal gebeuren in de dagen na de verkiezing, als de stemmen zijn geteld. Ik vermoed dat wij journalisten na 8 november veel werk zullen hebben.”
Ook Biden waarschuwde deze week dat de democratie op het spel staat. Zullen de Republikeinen de uitslag betwisten als ze verliezen?
Soenens: “De discussies zullen zeer lokaal zijn, maar ik verwacht wel problemen in staten als Arizona en Georgia. Een aantal Republikeinen creëren alvast chaos door te zeggen dat ze de uitslag mogelijk niet aanvaarden, en ook de FBI waarschuwt voor meer geweld. Het zal ook afhangen van hoe nipt het verschil is.”
Is de conclusie vooral dat Trump ook deze verkiezing domineert?
Soenens: “Trump heeft een massabeweging in gang gezet die de partij nu domineert. Maar wat opvalt is dat veel trumpistische kandidaten tijdens hun campagnes zijn naam niet vermelden. Hij is dan wel de geestelijke vader van deze beweging, maar die zal niet verdwijnen als Trump om een of andere reden wegvalt. De radicale kandidaten hebben heel goed gekeken naar hoe hij het heeft aangepakt en zullen het mogelijk zelfs beter doen dan hij. Dat is vervelend voor Trump, die in zijn nek de hete adem voelt van bijvoorbeeld Ron DeSantis in Florida.”
Trump is trouwens gedagvaard door de onderzoekscommissie naar de bestorming van het Capitool: op 14 november moet hij daar getuigen. Zal hij opdagen en welke gevolgen riskeert hij?
De Keyser: “Hij heeft gezegd dat hij slechts één voorwaarde heeft: dat zijn getuigenis live wordt uitgezonden.”
Soenens: “Maar zijn advocaten hebben hem gezegd dat hij niet mag liegen, want dat is meineed en daarvoor kan hij in de gevangenis belanden. Conclusie: hij gaat niet komen.”
De Keyser: “Ik denk dat Trump zich op dit moment heel weinig zorgen maakt. Die commissie wordt geleid door de vertegenwoordigers van het Huis van Afgevaardigden. Als de Democraten daar dinsdag de meerderheid verliezen, is het over en uit met die commissie. Als de Democraten winnen, dan krijgen we een ander verhaal. Maar Trump gaat proberen om dat hele proces te rekken via allerlei procedures.”
Soenens: “Die commissie is een politieke kwestie, maar Trumps juridische problemen gaan niet zomaar weg. Er zijn aanklachten en rechtszaken over financiële en verkiezingsfraude. Daar is hij nog niet uit het zware weer.”
Maakt hij nog enige kans om mee te doen in 2024?
Soenens “Als hij kan runnen, zal hij het niet nalaten. En als hij verdwijnt, dan staan zijn acolieten klaar om in stelling gebracht te worden.”
Waar is trouwens vicepresident Kamala Harris naartoe? Er werd gesuggereerd dat zij werd klaargestoomd voor de volgende presidentsverkiezing, maar ze lijkt wel van de aardbodem verdwenen.
De Keyser: “Ze is echt weg. Eigenlijk hebben we haar nooit gezien als vicepresident.”
Soenens: “En dat is volledig haar eigen schuld. Ze heeft niets gedaan met de dossiers die Biden haar heeft toegeschoven, en haar medewerkers lopen weg. Ze was destijds een veilige keuze: ze lag goed bij het grote kapitaal en ze was zwart, maar ook niet te, want haar ouders kwamen uit India en Jamaica. Ze is overschat, over het paard getild.”
De Keyser: “Dat is het grote probleem van Biden en zijn partij: er is geen alternatief. Ik zie op dit moment niemand die sterk genoeg is om ook maar een kans te maken om een presidentiële verkiezing te winnen.”
De impasse lijkt compleet. Hoe zien jullie dit aflopen?
Soenens: “Ik heb deze week The New York Times-journaliste Maggie Haberman geïnterviewd over haar nieuwe boek over Trump, en ik heb haar ook die vraag gesteld. Ze denkt dat we nog lang niet uit de turbulente jaren zijn en dat de autocratische tendensen in opmars blijven.”
De Keyser: “Het rare is: als je ziet hoe het leven echt is in de Verenigde Staten, dan merk je dat het hier behoorlijk goed gaat. De economische indicatoren zijn gunstig, wie wil heeft werk. En toch zegt 78 procent van de Amerikanen dat het land de verkeerde kant uitgaat en dat chaos regeert. Waarom? God mag het weten.
“Mensen willen hier met rust gelaten worden: dat sentiment leeft heel sterk. Tegelijk willen de Republikeinen abortus verbieden: hoeveel meer kun je ingrijpen in iemands leven? Mensen roepen maar wat en vaak lijken ze zelf niet te weten waarom. Maar dat maakt het heel erg moeilijk om te voorspellen wat dit eindigt of waar we staan binnen tien jaar.”
Soenens: “Die fenomenen worden ook aangejaagd door de media. In Vlaanderen heb je twee televisiezenders en volgen mensen nog het nieuws, in de Verenigde Staten heb je veel nieuwszenders, maar niemand kijkt ernaar. Mensen horen van alles waaien en geloven dat nog ook. Dat leidt tot een cocktail van angst en haat. En dat is jammer, want veel dingen gaan inderdaad best goed: de economie draait, de werkloosheid staat op het laagste peil in vijftig jaar en de medicijnprijzen dalen. De restaurants zitten overal vol.”
Hoe beïnvloedt die radicalisering jullie journalistieke werk? Is het moeilijker werken dan tien jaar geleden?
De Keyser: “Die hokken waar we op verkiezingsbijeenkomsten soms in worden gezet, zijn relatief nieuw. En soms willen mensen niet met ons praten omdat we de dingen volgens hen opzettelijk verkeerd voorstellen. Maar er zijn gelukkig nog genoeg mensen die wel met ons willen praten.”
Soenens: “Ik vind dat de sfeer toch vijandiger is dan een paar jaar geleden. Ik herinner me dat ik destijds langsging bij een bijeenkomst van AOC en dat ze zo hard werd afgeschermd dat ik haar geen vraag mocht stellen. Terwijl de Republikeinen ons toen wel de leugenpers noemden, maar wel op elke vraag antwoordden. De aanhangers van Trump waren altijd blij om iets te zeggen voor de camera. Dat is nu toch anders: op campagnebijeenkomsten hangt er bijna een neofascistische sfeer.”
De Keyser: “Wat me ook opvalt, is dat ons journalisten de laatste jaren verweten wordt dat we alleen maar positief berichten over de Democraten en altijd negatief over de Republikeinen. Zelfs in mijn eigen omgeving merk ik dat steeds meer mensen geen respect meer hebben voor de journalistiek. Ze beschouwen ons als anti-conservatief. Dat is een evolutie die die wij zeer goed moeten bekijken.
“Maar we moeten ook onszelf in vraag durven te stellen. Ik vind het absoluut niet meer vanzelfsprekend om altijd over Trump te moeten berichten. Moeten we die man een podium blijven geven, hoever moeten we daarin gaan? Tegelijk kun je ook niet níét berichten over de dingen die ertoe doen in de politieke arena. Ik worstel daar als journalist mee. Ik benijd alleszins mijn jonge collega’s niet. Je moet vandaag driehonderd keer je tong omdraaien voor je iets zegt, en is er altijd iemand die vindt dat je beledigend bent of liegt.”
Jullie wonen beiden ook al jaren in de Verenigde Staten: twijfelen jullie soms of jullie daar willen blijven in dit klimaat?
De Keyser: “Ik woon hier al 22 jaar. Ik heb in Washington een leven opgebouwd, mijn man en ik hebben hier ons werk en onze restaurants. Ik kijk dus ook vanuit een persoonlijk standpunt naar deze midterms en ik moet toegeven: ik zit met een klein hartje, net als veel Amerikanen. Sinds 6 januari 2021 zijn mensen echt ongerust over wat er kan gebeuren.”
Ze zijn bang voor geweld?
De Keyser: “Zover zou ik het niet willen drijven. Zeker in buitenlandse kranten wordt gespeculeerd over een burgeroorlog, ik denk niet dat het zover zal komen. Maar ik ben er niet gerust op. We zullen het volgende week zien.”
Soenens: “Wat Greet beschrijft over de VS heb ik met de hele wereld. Ik heb altijd geloofd in de gestage vooruitgang van de wereld. De wetenschap ging vooruit en steeds meer groepen mensen kregen rechten. Daar konden we alleen maar blij om zijn. Maar er is heftig verzet gaande tegen die evolutie. Er woedt een cultuuroorlog waarbij zelfs boeken van Toni Morrison uit schoolbibliotheken geweerd worden, leraars ontslagen worden en de legitimiteit van justitie en politiek in twijfel worden getrokken. Dat is angstwekkend.”
De Keyser: “Dezelfde tendensen doen zich inderdaad voor in Europa. Kijk maar naar de recente verkiezingen in Italië en de populariteit van Vlaams Belang. En als journalist ben ik hier al beschimpt en uitgescholden, maar ik ben nog nooit fysiek aangevallen, terwijl ik van mijn collega’s in België hoor dat ze soms wel worden bespuwd of belaagd.”
Zien jullie ook redenen tot hoop?
Soenens: “Misschien moeten we hier nog eens Michael Moore (documentairemaker en activist, red.) te berde brengen. In 2016 heeft hij tegen alle voorspellingen in gezegd dat Trump president zou worden. Niemand geloofde hem, maar hij had gelijk. Nu zegt hij dat de Democraten gaan winnen, en met zware cijfers bovendien. Volgens hem gaan de jongeren en vrouwen naar buiten komen om de Republikeinen een lesje te leren. Dat heb ik inmiddels wel geleerd: de experts, peilers en andere wijsneuzen weten het uiteindelijk ook niet.”
De Keyser: “Dat meer vrouwen stemmen dan mannen, dat is al jaren zo. Maar de jongeren? Ten tijde van Obama zijn ze massaal gaan stemmen, maar twee jaar geleden lieten ze het alweer afweten en ook nu zie ik weinig enthousiasme.”
Soenens: “Als de Amerikaanse democratie het overleeft, dan zal de toekomst alleszins bepaald worden door demografie. Jonge mensen zijn steeds hoger opgeleid, de witte bevolking wordt een minderheid, er zijn meer interraciale huwelijken: we moeten nog wat geduld hebben, maar de Verenigde Staten worden onvermijdelijk richting modernisering gestuwd. Later zullen we op deze periode terugkijken als een laatste stuiptrekking van de oude tijden.”
De Keyser: “Dat is ook mijn hoop: dat we ons midden in de transitie naar een nieuwe maatschappij bevinden.”
