Vrouwen met ballen en een engel van waspoeder
Waarom zou het niet speels mogen zijn? De Brusselse tentoonstellingsmaker Edith Doove houdt van bubbels en van roze, en laat beide liefdes sprankelen in evenveel verfrissende tentoonstellingen: Bubbles in Brussel, 3ness in Deurle. 'Met dit soort tentoonstellingen wil ik bewijzen dat speels niet per se lichtzinnig hoeft te zijn.'
Brussel / Deurle
Eigen berichtgeving
Rudy Pieters
Op de vloer van het Brusselse Center for Contemporary Non-Objective Art, kortweg het CCNOA, ligt een grote witte cirkel, gemaakt met niets dan waspoeder. Er heeft duidelijk iemand in het poeder gelegen, iemand die de armen op en neer heeft bewogen. 'Sneeuwengel' luidt de ondertitel, een werk van de Amerikaanse rijzende ster Tom Friedman. Vlakbij liggen ronde dobbelstenen, een onmogelijk spel van de Belgische dauphin Michael Van den Abeele. Even speels is She Got Balls, het flipboekje van Lena Gieseke: als je er snel door bladert, laat een zeer vrouwelijk geklede dame twee rode bollen als spierballen over haar armen rollen (het boekje wordt ook in een beperkte oplage te koop aangeboden). Op een blauwe onderwaterfoto van David Shaw borrelen luchtbellen op, het laatste wat de kunstenaar zag toen hij als kind bijna verdronk.
Alles in Bubbles draait rond cirkels en bollen. "Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de manier waarop cirkels en bollen een rol spelen in de beeldende kunst", zegt Edith Doove. "Het is natuurlijk een hele oude vorm, een hele oude symbolische vorm die bijna banaal is, zou je kunnen zeggen. Maar als je er echt onderzoek naar wilt doen, merk je dat die vorm ook heel vaak voorkomt. Sommige kunstenaars bouwen hun hele werk errond op, andere doen dat toevalliger."
Veertien kunstenaars heeft ze in deze jonge, mooie ruimte samengebracht. Het is slechts de top van de ijsberg. "Er is nog zoveel meer. Je kunt het sowieso naar de geschiedenis doortrekken. Ik wilde hier heel graag ook Picabia en Duchamp hebben - ze hebben veel met cirkels en met bollen gewerkt, veel dadaïsten trouwens -, maar dat was voor de verzekeringswaarde echt niet haalbaar. We wisten pas op het allerlaatste moment dat we een beetje ondersteuning konden krijgen. In een volgende versie zou ik ze er bijzonder graag bij hebben."
Picabia is er een klein beetje bij: "Onze hoofden zijn rond zodat onze gedachten van richting kunnen veranderen" - het citaat van de Fransman heeft Doove aan het begin van de tentoonstelling opgehangen met daaronder een dertigtal namen, een associatiereeks waarmee ze zo'n beetje de ruggengraat van Bubbles aangeeft. In het lijstje vinden we kunstenaars als Alfred Jarry, Joëlle Tuerlinckx en Franky DC, maar ook Robert Kaplan, de auteur van The Nothing that is - A Natural History of Zero.
De titel van de tentoonstelling ontstond eveneens door associatie. "Bij Bubbles kun je aan het heel efemere denken, aan luchtbellen inderdaad, wat je dan nog het beste ziet in die onderwaterfoto van David Shaw. Je kunt ook aan champagne denken. Vlak voor de opening vond ik ergens in een speelgoedwinkel kleine flesjes in de vorm van een champagnefles waarmee je bellen kon blazen, en die heetten ook Bubbles. Dat is een vorm van toeval waar ik enorm van hou. Ik had die flesjes graag op de opening willen hebben, maar de dag ervoor was er een scoutsleider in de winkel geweest die alles had opgekocht. Bubbles heeft natuurlijk ook iets te maken met sprankelen, met heel veel, een soort drukte die erin zit. Dat zit voor mij hier in de verscheidenheid aan vormen, maar zeker ook in de dynamiek van bepaalde werken."
De titel verraadt bovenal een speelsheid, een kenmerk dat op de meeste werken van toepassing is. "Ik denk dat het idee van de cirkel en de bol en het daarmee omgaan, ook als symbool van leven en dood, continu een soort spel is. Je moet dat erg serieus opnemen, maar je kunt het net zo goed speels opvatten. En ik vind het altijd wel plezierig om er net een soort twist aan te geven, zoals met dat flipwerkje van Gieseke. Aan de ene kant kun je dat als titel zwaar opvatten, waardoor een vrouw bijna mannelijk wordt. En als je naar de beelden kijkt is dat juist heel speels, het complete ontkennen daarvan eigenlijk, door haar een grote vrouwelijkheid mee te geven, met die jurk en die ballen. Het spel is zelfs aanwezig in die cirkel van Tom Friedman. Om het te kunnen maken moet er iemand gaan in liggen die een zeeppoederfiguur maakt. Voor de gelegenheid heb ik dat dan gedaan. Het spel is niet direct te zien in de tentoonstelling zelf, maar gaat er eerder aan vooraf."
Met zoveel speelsheid gaat Doove in tegen de welig tierende opvatting dat kunst ernstig hoort te zijn. "Ik word op den duur een beetje recalcitrant als het allemaal te zwaarwichtig wordt. Dan denk ik: ho ho, flauwekul, zeg. Niet dat alles nu lichtzinnig moet zijn, helemaal niet. Met dit soort tentoonstellingen wil ik juist bewijzen dat speels niet per se lichtzinnig hoeft te zijn en dat het ontbreken van een zware theorie ook niet per se op lichtzinnigheid hoeft te wijzen. Ik zou hier een moeilijke theorie kunnen bij schrijven, en ik zou in principe ook heel graag een keer een goed boek willen publiceren met een grondige tekst waarin ik dat hele gebruik van de cirkel eens volledig uitdiep. Maar in de tussentijd kun je wel een omgang met kunst proberen te tonen die niet al op voorhand zwaar op de hand is."
Bubbles loopt tot 26 augustus in het Center for Contemporary Non-Objective Art (CCNOA), Onze-Lieve-Vrouw van Vaakstraat 2, 1000 Brussel. Open op vrijdag en zaterdag van 14 tot 18 uur, of na afspraak op tel. 02/502.69.12. Het flipboekje van Lena Gieseke kost 500 frank.
'Ik word op den duur een beetje recalcitrant als het allemaal te zwaarwichtig wordt'
