Vrees voor golf van ‘collateral damage’ bij kankerpatiënten en chronisch zieken

Als de ‘normale’ gezondheidszorg niet dringend wordt heropgestart, lopen we een hoog risico op te laat ontdekte aandoeningen, complicaties en blijvende schade met mogelijk extra overlijdens tot gevolg. Dat vrezen onder meer kankerplatform All.Can, artsensyndicaat BVAS en het Vlaams Patiëntenplatform. Zij dringen aan op een plan.

Vandaag kunnen patiënten alleen voor dringende en noodzakelijke ingrepen terecht bij hun artsen en in ziekenhuizen. De Nationale Veligheidsraad verlengde afgelopen week het uitstel van alle niet-essentiële consultaties, onderzoeken en ingrepen. “En daar hebben we veel begrip voor”, zegt Didier Vander Steichel, directeur-generaal van de Stichting tegen Kanker en bestuurslid van All.Can. “Maar we willen voorkomen dat de lockdown grote schadelijke neveneffecten heeft voor de kankerpatiënten.”

Daarbij denkt het platform in de eerste plaats aan de achterstand die ze nu oplopen. Kankerpatiënten die al in behandeling waren, krijgen hun dringende behandelingen nog wel, maar de dagelijkse consultaties en de opsporing van kanker ligt intussen al wekenlang stil. Personeel van de oncologische diensten wordt momenteel elders ingezet, en er worden geen puncties, mammografieën of scans genomen, waardoor de ziekte in een aantal gevallen wellicht ook pas later ontdekt zal worden.

Bovendien zijn er ook patiënten die erg bang zijn en daardoor zelf hun behandeling tijdelijk opschorten, weet Vander Steichel. “We hebben weet van iemand met borstkanker, die een operatie heeft uitgesteld uit schrik om in het ziekenhuis besmet te geraken. Ook al zijn de ziekenhuizen duidelijk opgedeeld in Covid- en niet-Covid-afdelingen. Die schrik leeft bij veel kankerpatiënten. Zij kampen bovendien sowieso al met veel angsten door hun diagnose, de angst voor corona zorgt voor een extra psychische belasting.”

Daarnaast rijzen er ook andere problemen, zegt het hoofd van de Stichting tegen Kanker. “Zo kregen we een verhaal binnen van een patiënte met eierstokkanker. Zij had last van ademhalingsmoeilijkheden, iets wat vaker voorkomt bij dat soort kanker door vocht in de buik. De patiënte gaat naar spoed, krijgt daar een coronatest op basis van haar klachten. Die blijkt negatief, waarop ze weer naar huis wordt gestuurd. Maar haar klachten zijn natuurlijk niet voorbij: zij had een punctie moeten krijgen om dat buikvocht weg te zuigen. Dat is nu helaas niet gebeurd.”

Bij het Vlaams Patiëntenplatform maken ze zich evenzeer zorgen. Uit een rondvraag bij bijna 600 patiënten met een chronische aandoening blijkt dat heel veel zorg wordt uitgesteld. 81 procent van de geplande afspraken in het ziekenhuis gingen niet door, 61 procent van de consultaties bij de psycholoog werden gecanceld en bij de kinesist werden 84 procent van de afspraken geschrapt.

“Dat zijn mensen die een beroerte gehad hebben of lijden aan Parkinson die nu hun noodzakelijke oefeningen niet kunnen doen”, zegt directeur Ilse Weeghmans. “Zij lopen een achterstand op in hun herstel of behandeling die niet meer in te halen valt.”

Prioritair testen

All.Can vraagt daarom dat de exitgroep onder leiding van professor Infectieziekten Erika Vlieghe (UZA) rekening houdt met de bijzondere noden van kankerpatiënten en dat het platform zou worden betrokken bij de exitstrategie. Ze doen daarvoor alvast een voorstel: kankerpatiënten zouden prioritair getest moeten worden op het coronavirus en op eventuele antistoffen, vindt All.Can. Patiënten die naar het dagziekenhuis moeten voor chemotherapie moeten zeker zijn dat ze geen drager zijn zodat ze andere patiënten zeker niet besmetten.

“Daarnaast hopen we dat de kankeropsporing relatief snel weer opgestart kan worden en dat niet alleen het beschikbare personeel snel weer naar het normale aantal evolueert, maar dat ook intensieve zorgen en de scanners zo snel mogelijk weer voldoende capaciteit hebben voor kankerpatiënten”, zegt Vander Steichel.

Ook het Patiëntenplatform heeft een reeks adviezen klaar. Zowel voor de patiënt zelf, als voor de zorgverleners luidt de belangrijkste aanbeveling: neem de telefoon op. “Bel naar je arts bij vragen, contacteer proactief je zwaar zieke patiënten. Detecteer zo waar er noden zijn”, zegt Weeghmans.

Dat is heel erg nodig, zegt ook de Belgische Vereniging van Artsensyndicaten BVAS. Het is immers als vastgesteld dat patiënten zelfs met ernstige aandoeningen als hartaanvallen, kleine beroertes of hartkloppingen nu niet meer naar de dokter gaan. “Als gevolg daarvan wordt de situatie thuis erger en bestaat het risico dat het voor sommigen van hen op de dag dat ze op consultatie komen helaas te laat zal zijn”, vreest BVAS. Zij vragen om teleconsultaties zo snel mogelijk algemeen mogelijk te maken, zowel met huisartsen als met specialisten, aangezien uit een studie van het UZA gebleken is dat 23 procent zijn consultaties uitstelt uit angst om besmet te geraken.

Hoe dan ook is er een dringend plan van aanpak nodig, benadrukken alle platformen. Daar wordt aan gewerkt, verzekert Erika Vlieghe. Zij is voorzitter van de Groep van Experts die belast is met de Exit-Strategie (GEES). “Uiteraard delen wij die bezorgdheden en zijn we ons daar erg van bewust. Er moet absoluut een duidelijk stappenplan komen hoe we de ziekenhuizen stilaan weer normaal laten functioneren. We schrijven daarom momenteel ook aan een reeks adviezen, in samenwerking met de FOD Volksgezondheid.”

Vlieghe plant die adviezen in de loop van de week wereldkundig te kunnen maken.