Vragen aan de redactie
Verhoogt veel soja eten de kans op borstkanker?
Sojamelk, tofu en andere sojaproducten bevatten fyto-oestrogenen, chemische stoffen die de werking van het hormoon oestrogeen kunnen nabootsen. Omdat oestrogeen veel borstkankers aanwakkert, is al een hele tijd bezorgdheid ontstaan over een mogelijk verband tussen sojaproducten eten of drinken en een verhoogd risico op borstkanker. In laboratoriumtesten kunnen fyto-oestrogenen de groei van borstkankercellen stimuleren. Maar in onderzoek bij mensen hebben wetenschappers nog niet kunnen vaststellen dat voedingspatronen met veel soja het risico op borstkanker vergroten. Integendeel, meestal blijkt het omgekeerde het geval. In een onderzoek dat in 2009 in het vakblad The Journal of the American Medical Association is verschenen, onderzochten experts 5.042 mensen in de Shanghai Breast Cancer Survival Study. Ze stelden vast dat soja consumeren het risico op borstkanker en op vroegtijdige sterfte net verlaagde. Omdat dat onderzoek in China is gevoerd, kwam wel de vraag of de resultaten wel opgaan voor vrouwen elders. Meer recent onderzoek in The American Journal of Clinical Nutrition volgt 10.000 overlevenden van borstkanker, waaronder een groot deel in de VS. Ontdekt werd dat de vrouwen die de meeste soja aten minder risico op borstkanker en op vroegtijdige sterfte liepen. Hoewel het enkel om een correlatie en niet om een oorzakelijk verband gaat, suggereren beide studies dat de ongerustheid over soja ongegrond is.
Is het mogelijk een onzinkbaar schip te bouwen?
Sinds de 'praktisch onzinkbare' Titanic dramatisch ten onder ging in april 1912, waagt geen enkele ingenieur zich nog aan die claim. Bij de Titanic zouden het de zestien waterdichte compartimenten in het onderste deel van het schip moeten zijn geweest die zinken zouden voorkomen. Maar het waren net die compartimenten die fataal bleken. Ze liepen al snel over, waardoor de voorste steven onder liep en het schip als een torpedo naar beneden kelderde. De schotten hadden hoger of zowel bovenaan als onderaan echt waterdicht moeten zijn. Maar zelfs al leren ingenieurs uit iedere ramp, volgens professor Henry Petroski, burgerlijk ingenieur aan de Duke University en auteur van het boek To Forgive Design: Understanding Failure, is het niet mogelijk een onzinkbaar schip te bouwen. "Zeker sinds de recente ramp met de Costa Concordia, waarbij minstens dertig mensen omkwamen, is nog maar eens bevestigd dat ieder ontwerp, of het nu dat van een schip of een vliegtuig is, op ongelukken voorzien moet zijn. Maar er is ook een psychologische fatcor. In de tijd van de Titanic voeren veel schepen door de noordelijke Atlantische Oceaan. Dat die niet tegen ijsschotsen knalden gaf zelfvertrouwen. "'We weten hoe we dat moeten vermijden, dus dat zal niet gebeuren', is dan de redenering. Dat zie je vandaag ook", zegt Petroski in Scientific American. Bij NASA, zo zegt hij, zijn 24 succesvolle shuttlevluchten gerealiseerd voor de Challenger ontplofte. Meestal waren er lekken geweest die bij de Challenger fataal werden. Maar omdat men altijd succes boekte, redeneerde men die lekken weg.
Moeten we ons zorgen maken over het nieuwe 'SARS-virus'?
Wat klinkt als de longziekte SARS, ziet eruit als SARS en gedraagt zich als SARS? Niet SARS, zo bleek onlangs nadat een 60-jarige Saoedi-Arabiër aan een geheimzinnige longziekte was overleden en een tweede patiënt doodziek was overgebracht naar Londen. Zeker toen virologen vaststelden dat er sprake was van een nieuw 'coronavirus' - de familie waartoe behalve veel verkoudheidsvirussen ook SARS behoort - leek het even alsof we de mondkapjes uit de kast konden halen. Maar vooralsnog lijkt dat niet nodig. Het lijkt erop dat het virus, dat vermoedelijk huist in vleermuizen, toevallig een paar mensen heeft besmet maar niet overdraagbaar is tussen mensen onderling. Dat zegt ook viroloog Marc Van Ranst. "We bestuderen dit virus in detail maar tot nu toe is niets uitzonderlijks te melden."
Het nieuwe virus heeft nog iets gemeen met SARS: zonder die ziekte, die tien jaar geleden aan zo'n 800 mensen het leven kostte, hadden we het waarschijnlijk niet ontdekt. De nieuwkomer kwam aan het licht dankzij een detectienetwerk voor nieuwe virussen dat na de uitbraak van SARS werd opgetuigd. Kennelijk werkt het naar behoren: SARS werd pas ontdekt nadat het was doorgedrongen tot in Hongkong, het nieuwe virus had men al tot op moleculair niveau uit elkaar gerafeld toen de eerste patiënt nog maar net was overleden. De affaire verduidelijkt: we worden vaker besprongen door virussen dan we denken.
Momenteel komt er elk jaar ongeveer één nieuw virus bij de mens aan het licht, maar waarschijnlijk is dat het topje van de ijsberg. Zo wees Brits onderzoek enkele jaren geleden uit dat er elk jaar tientallen mensen overlijden aan virale hersenontsteking, zonder dat de boosdoener ooit wordt gevonden. Zo bezien is de ontdekking van een nieuw virus tegenwoordig vooral goed nieuws: een teken van een gezond signaleringssysteem.
Bestaan er in het dierenrijk ook opstanden of rebellie?
Meer dan de helft van de diersoorten leven in een parasitaire verhouding. Dat wil zeggen dat ze hun 'gasten' moeten uitbuiten om zelf te kunnen overleven. Soms gaat de uitgebuite soort 'tegenwerken'. Bij mieren is dat goed bewezen. Werkmieren die de slaven zijn voor mieren van een andere groep of soort doden de nakomelingen van hun uitbuiters en verhogen zo de overlevingskansen van hun vaak naburige familieleden, zo stelde professor Susanne Foitzik van de Johannes Gutenberg Universiteit in Mainz vast. Haar nieuwste bevindingen bevestigen dat dit een wijdverspreid fenomeen is bij de Temnothorax longispinosus-mieren, die de slaven zijn van de Protomognathus americanus. Die laatste soort valt de eerste aan, doodt de volwassenen en steelt de nakomelingen. Die moeten slaven en voornamelijk de nakomelingen van de parasiet voeden en verzorgen. Aanvankelijk zien ze geen verschil tussen de larven van hun parasiet en hun eigen soort. In de eerste levensfase overleeft 95 procent van de nazaten. Maar later, wanneer de larven ontpoppen en bepaalde chemische stoffen verspreiden die hun afkomst verraden, gaan de slaven een groot deel van de poppen doden of verwaarlozen.
In bepaalde gevallen overleeft daardoor uiteindelijk maar 25 procent. De slaven profiteren daar niet direct van, maar op den duur worden beschadigde kolonies trager en gaan ze minder vijandige aanvallen uitvoeren.
