Voorzittersstrijd voor Open Vld kan nu echt losbarsten: Lachaert kijkt naar N-VA, maar niet per se voor de formatie

“Ik stel me alleen kandidaat als ik een ernstige kans maak”, was het mantra van Egbert Lachaert de voorbije jaren en maanden. “Nog eens als tweede stranden zou pijnlijk zijn.” In 2012 haalde hij bij de voorzittersverkiezingen als nobele onbekende 40 procent tegen Gwendolyn Rutten, toen de kandidaat van de partijtop. Nu maakt hij een ernstige kans, zo schat hij in, en gooit hij zich dus in de race.

Hij voelt de steun van de basis en heeft zijn huiswerk gemaakt. Hij stelde een breed campagneteam samen van drie mensen per provincie. De komende dagen en weken zullen zo’n 30 à 40 liberalen druppelsgewijs in een filmpje hun steun aan hem toezeggen. Bovendien heeft hij een goede band met partijzwaargewicht en provinciegenoot Alexander De Croo. Levensbelangrijk in Oost-Vlaanderen, waar Open Vld traditioneel sterk staat.

Inhoudelijk wil hij weer de nadruk leggen op de socio-economische thema’s en fiscaliteit. “Dat is ons DNA”, zegt hij. “En dat moeten we beschermen.” In de Kamer profileerde hij zich als arbeidsmarktspecialist. Het beperken van de werkloosheid in de tijd was een van zijn stokpaardjes.

Op het vlak van veiligheid en migratie wil hij een hardere lijn aanhouden. “Iemand van vreemde komaf die zijn best doet, moeten we omarmen, maar het toegangsticket tot onze sociale zekerheid is te goedkoop.” Hij heeft het over de filosofie van Bart Somers, maar dan in zijn begindagen als Mechels burgemeester. “Hij had toen aandacht én voor veiligheid én voor het inclusieve verhaal.”

Verzet tegen paars-groen

Met die standpunten neigt hij veel meer naar N-VA dan huidig voorzitter Gwendolyn Rutten. Zij is, samen met een deel van de partijtop, ervan overtuigd dat Open Vld zich moet afzetten van de Vlaams-nationalisten. De liberalen waren in het verleden de N-VA al te vaak achternagelopen, waardoor het eigen profiel verwaterde. Vooral op het vlak van integratie en samenleven wilde ze het verschil maken tegenover het gespierde taalgebruik van Vlaams-nationalisten als Theo Francken.

Lachaert redeneert omgekeerd: de partij van Bart De Wever heeft forse klappen gekregen de voorbije verkiezingen. Nu is het moment gekomen om het traditionele blauwe electoraat terug te winnen, met duidelijke socio-economische standpunten en een iets forsere visie op veiligheid en migratie, maar zonder het Vlaams-nationalisme.

Net vanuit die overweging liep hij eind vorig jaar voorop bij het verzet tegen paars-groen. Rutten was toen bereid gesprekken aan te knopen met informateur Paul Magnette (PS) over een regering met socialisten, liberalen en groenen. Lachaert ging op de rem staan. Hij voelde feilloos aan dat een groot deel van de liberale achterban niet zomaar zou accepteren om de N-VA zomaar te laten vallen. De poging van Magnette strandde, de ster van Lachaert rees bij de militanten.

De strategie van Rutten om afstand te nemen van N-VA draaide uit op een ongeziene vijandigheid tussen haar en De Wever. Een nieuwe voorzitter kan de band tussen liberalen en Vlaams-nationalisten herstellen, wat ook mogelijk gevolgen heeft voor de federale formatie. Maar dan is de vraag: mocht Lachaert voorzitter worden, zal hij dan absoluut rijden voor een paars-gele coalitie?

Niet noodzakelijk. Als informateurs Joachim Coens (CD&V) en Georges-Louis Bouchez (MR) er niet in slagen om PS en N-VA dichter bij elkaar te brengen, sluit hij een Vivaldi-coalitie niet uit. Ook al is dat paars-groen, aangevuld met CD&V. “Het is toch een hele andere realiteit als PS niet de pen vasthoudt bij het opstellen van het regeerakkoord”, zegt hij. “We zaten bij de poging van Magnette bovendien in het verhaal dat we te allen prijze het premierschap zouden willen. Van dat frame moesten we vanaf.”

Bijrol in formatie

Pas eind maart zijn de resultaten van de voorzittersverkiezingen bekend. Tot dan kan er nog veel gebeuren op formatievlak. Open Vld speelt op dit ogenblik slechts een kleinere bijrol. Het is nu aan de PS en N-VA om uit te maken of ze samen kunnen besturen. De coalitie waar aan gedacht wordt, is er een met CD&V, MR en sp.a erbij, en zonder Open Vld.

Pas als die piste doodloopt, doen de Vlaamse liberalen weer mee. Alleen weet niemand hoe het dan verder zou moeten. Opnieuw naar Vivaldi? Nu de voorzittersrace is gestart, wordt het moeilijk om de positie van Open Vld in te schatten. Het bemoeilijkt de gesprekken, want wat is het woord van Rutten nog waard aan de onderhandelingstafel? Lachaert suggereert alvast om de kandidaat-voorzitters gaandeweg meer te betrekken bij de gesprekken.

En wie wordt het dan? Lachaert heeft geen gewonnen spel. Met voormalig minister Bart Tommelein vindt hij een partijzwaargewicht op zijn weg. De burgemeester van Oostende zit eerder op het paars-groene spoor. Vlaams Parlementslid Els Ampe lijkt minder gevaarlijk, daarvoor is haar aanhang te beperkt.

Huidig voorzitter Rutten heeft zich nog niet uitgesproken of ze zich kandidaat stelt, maar de kans lijkt eerder klein. Het risico op een nederlaag is te groot. Tot een breuk met Lachaert is het allerminst gekomen, zegt hij. “We hebben een strategisch meningsverschil, maar de contacten zijn nog steeds vrij goed.”