‘Voor een huurmoord bij ons zitten we rond een miljoen euro. Die bedragen zagen we vroeger niet’

Hij is de hoogste parketmagistraat van ons land, maar ook al jaren een van de zwaarst beveiligde Belgen. Federaal procureur Frédéric Van Leeuw was eerst vijand nummer 1 van de jihadisten, nu van de drugsmaffia. En dan kwam er ook nog die dodelijke politie-inval in Merksem.

Hoe blikt u terug op de poging om minister Van Quickenborne te ontvoeren?

“De feiten rond de minister van Justitie hebben iedereen doen schrikken van het lef van die personen. Het onderzoek zal het juiste motief moeten aantonen, maar we hebben daar toch iets verijdeld. We zijn niet langer naar Nederlandse toestanden aan het evolueren, waarbij mensen op klaarlichte dag uit de weg worden geruimd, we zitten er middenin. Kijk naar de gebeurtenissen in Antwerpen, maar ook in Brussel en in Limburg is er af en toe geweld tussen drugsbendes.”

Het gevoel is dat de minister aan iets ontsnapt is door de informatie die het federaal parket had, toch?

“Absoluut. We krijgen elke dag enorm veel informatie binnen, waarvan we de ernst moeten inschatten. Ik heb toen de minister opgebeld en zo kreeg ik informatie die hielp om de dreiging te evalueren. Meer in detail kan ik niet gaan. Daarna zijn er heel snel ontwikkelingen geweest die de acuutheid bevestigden.”

Als dat telefoontje duidelijkheid bracht, betekent het dan dat die mensen eerder de minister als persoon wilden raken, en niet zozeer het Belgische systeem?

“Ah, maar dat is de grote vraag nu. De moeilijkheid is dat we vooral de uitvoerders aanhouden en die weten amper iets over de opdrachtgevers. Dat is ook zo bij de bijna dertig personen die afgelopen zomer in Antwerpen zijn aangehouden.

“De antwoorden liggen bij de bovenbouw van de criminele organisatie. Dat is het ongelofelijke geluk met het kraken van de Sky ECC-chats. Plots krijgen we een zicht op al die grote vissen, die je met een klassiek onderzoek heel moeilijk of niet kan raken. Ze dachten dat hun berichten nooit onder de ogen van justitie zouden komen.”

Hoeveel maffiabazen zijn er zo verraden?

“Van de meer dan 3300 Sky ECC-verdachten in België, blijkt 35 procent niet bekend door het gerecht. Dat wil zeggen dat ze vooral uit de bovenbouw komen: mensen die organiseren en niet het vuile werk opknappen. Sky ECC gaat bijna uitsluitend over drugsmaffia, omdat het dure toestellen waren en omdat ze populair waren bij de drugsmaffia. En een kwart van de Sky ECC-toestellen bevonden zich in België en Nederland.

“Dit onderzoek loodst het strafrecht de 21ste eeuw in. We worden geconfronteerd met big data: 1 miljard communicaties. Dat overstijgt het menselijke kunnen, dus heb je software nodig. Tegelijkertijd moet je opletten dat de bewijsvoering correct gebeurt. Ons wetboek strafvordering kent artificiële intelligentie nog niet.”

Ondertussen ligt er een Sky ECC-proces stil omdat de computers van Justitie te oud waren.

“Ja, dat is een probleem, maar dat kan ook wel opgelost worden met nieuwe, sterkere computers. We staan voor immense uitdagingen. Ja, we hebben meer capaciteit nodig, ook bij de politie, maar vergis je niet: Sky ECC is geen ramp voor onze diensten, integendeel, het is een wereldsucces.”

En toch wordt het drugsgeweld enkel driester?

“We moeten vaststellen dat een aantal praktijken die we kennen uit Latijns-Amerika nu hier geïmporteerd wordt. Ik ben drie jaar geleden naar Brazilië geweest, toen ook al om een protocol af te sluiten voor de strijd tegen georganiseerde misdaad en daar heb ik beelden gekregen van narcoterrorisme. (legt de handen open op tafel) Ik herinner me een gevangenisdirecteur die het hoofd van een bewaker op zijn bureau kreeg, om hem schrik aan te jagen. En onze vrees is dat dit soort praktijken ook bij ons voorkomt.”

De minister spreekt nu toch al van narcoterrorisme bij ons?

“Dat is inderdaad de praktijk van deze bendes, die zo veel geld hebben. In die achttien maanden dat we hen met Sky ECC konden tappen, hebben we transporten ter waarde van tientallen miljarden euro’s gezien. Er gaat zo veel geld mee gepaard dat alles zijn waarde verliest.

“Er is daar geen ethiek meer en het leven heeft geen waarde meer. We kennen intussen de prijs van een leven in België of in Colombia.”

Wat kost een huurmoord bij ons?

“We zitten in de buurt van een miljoen euro. Dat zijn zaken die we bij ons vroeger niet zagen en nu wel opgang maken. We zitten niet in een narcostaat, dat niet. Kijk naar Colombia, daar wordt 20 procent van het grondgebied niet meer door de overheid gecontroleerd, maar door de drugsmaffia. België is dus zeker geen narcostaat, maar het was wel hoog tijd om te reageren. We moeten die criminelen op tijd tackelen.”

Ondertussen heeft minister van Justitie Van Quickenborne zijn safehouse verlaten, maar hij staat wel nog onder verhoogde beveiliging. Van Leeuw weet wat het is. Dat is bij hem zo sinds 2016. Gaat de federaal procureur op een vrijdagavond naar een boekvoorstelling van een terreurslachtoffer, dan is dat met een bewakingsagent voor de deur, en eentje in het gebouw. Ontspannen is lastig, beaamt hij.

“Ik probeer het af en toe wel los te laten, maar het is moeilijk. Ik ga een glaasje drinken of probeer van schoonheid te genieten, door bij familie en vrienden te zijn, een goed boek te lezen, of soms een opera of theatervoorstelling. Maar ik weet niet of ik dat moet zeggen, want misschien is het geen reclame voor De Munt. (lacht) Straks voelen de mensen zich daar niet meer veilig.”

Het federaal parket viert dinsdag zijn twintigjarige bestaan, met een colloquium in de senaat. De wortels liggen in de coördinatieproblemen bij het onderzoek naar de Bende van Nijvel, maar het duurde tot na de zaak-Dutroux voor de politiek echt besliste tot oprichting van het federaal parket. De nu 49-jarige Van Leeuw stapte al in 2007 over naar de dienst en leidt hem als federaal procureur sinds 2014. Hij werd een vertrouwd gezicht in de periode van de jihadistische aanslagen, die hem naar eigen zeggen hebben getekend.

“Dat was een moeilijke tijd, maar let op, tegenwoordig gaat er geen week voorbij of er wordt geschoten op een gevel, of er worden granaten gegooid in Antwerpen en toch reageren de mensen anders dan met terrorisme. Alsof niemand zich bedreigd voelt door de georganiseerde criminaliteit. We hebben nu die ontvoeringspoging op de minister, maar er waren eerder al ontvoeringen in het drugsmilieu: in Limburg is in volle lockdown een tiener meer dan een maand ontvoerd.

“Er zijn journalisten die beveiliging hebben gekregen. Er zijn ook magistraten die bedreigd zijn en net als de minister een tijd in een safehouse hebben doorgebracht. Dat houdt hen niet tegen om onverminderd verder te werken.”

Hoe kijkt u naar het terreurproces, dat vertraging oploopt door die glazen kooien voor de beschuldigden?

“Alleen in een gezonde democratie heb je over zulke zaken discussie. En als ik rond mij kijk ben ik heel blij om in een democratie te mogen leven.

“Zodra een dossier naar de rechtbank wordt verwezen houden we onze argumenten voor de rechtbank en die heeft op de preliminaire zitting beslist dat die glazen boxen weg moeten. Zo’n zitting dient net om zo’n discussiepunt uit de weg te ruimen, dus dat is niet zo raar. Alleen is het niet zo snel op te lossen, omdat bepaalde onderdelen door de oorlog in Oekraïne niet meer gemakkelijk te verkrijgen zijn. Maar iedereen doet zijn best om het zo snel mogelijk op te lossen.

“Ik weet dat het heel moeilijk is voor de slachtoffers en ik denk dagelijks aan wat ze meemaken. Het proces in Parijs heeft ook bijna een jaar vertraging opgelopen door een Italiaanse aannemer die niet in staat was om te leveren. Daar zijn er ook veel discussies geweest rond de box van de beklaagden.”

Er was vorige week ook die inval in Merksem. Ik neem aan dat ook u vindt dat het daar verkeerd ging?

“Merkwaardig genoeg kreeg ik nooit zo’n vraag als het ging over moslimterrorisme. Als er een dode valt, is dat altijd een drama. We zullen moeten wachten op wat het onderzoek hierover zegt. Het Antwerps parket heeft de zaak aanhangig gemaakt bij een andere onderzoeksrechter en het Comité P voert het onderzoek. Dat is de normale procedure en niet per se een aanwijzing dat de politie een fout zou hebben gemaakt.

“Mijn beroep is om de strafmisdrijven op te sporen en te vervolgen maar bij een terreurdossier verwacht de publieke opinie dat we vooraf optreden, voor de feiten plaatsvinden. In dat soort zaak zit je dus met een bijzonder spanningsveld, want je wil ook niet nodeloos te vroeg optreden.”

Is dat niet wat hier een beetje vaag blijft in de communicatie en waarom er online #jesuisYannick-groepen zijn en een wake is voor die Yannick V.? Was er een plan om hier en nu toe te slaan?

(windt zich op) “Mensen moeten zich toch eens realiseren op wat een berg wapens die man zat, in een woonwijk. Wij komen niet tussenbeide door wat iemand denkt. De gedachten zijn vrij. Er zijn echt meer dan honderd wapens gevonden, en munitie. Als je daar naartoe gaat, moet je met de speciale eenheden gaan en niet met een maatschappelijk assistent, hoeveel waardering ik ook heb voor dat beroep. De speciale eenheden zijn getraind om hiermee om te gaan. En blijkbaar is er dan op hen geschoten.

“Ook bij Jurgen Conings had je die steungroepen en het was daar toch vrij duidelijk hoe concreet zijn plannen waren. Hij is zelfs bij Marc Van Ranst langs geweest.”