VN-klimaatrapport: ‘We hebben onze kans gehad voor geleidelijke veranderingen. Die tijd is nu voorbij’

Momenteel koersen we af op 2,4 tot 2,6 graden opwarming eind deze eeuw. Dat is ver boven de grens van 2 graden opwarming die de VN-landen als gevaarlijk bestempelen. Alleen als het lukt om de uitstoot van broeikasgassen de komende acht jaar met 30 procent te verminderen, hebben we een goede kans om onder de 2 graden te blijven. In werkelijkheid koersen we echter af op maar 5 tot 10 procent uitstootreductie.

Om onder de 1,5 graad opwarming te blijven – we zitten nu al op 1,1 – zou de uitstoot van broeikasgassen voor het jaar 2030 zelfs met 45 procent naar beneden moeten. “Een enorme, sommigen zouden zeggen onmogelijke opgave”, aldus UNEP-topvrouw Inger Andersen in een persverklaring. “Maar we moeten het proberen.”

Verloren jaar

Een “verloren jaar”, zo noemt het UNEP de tijd die verstreek sinds de 2021-klimaattop in Glasgow. Hoewel de deelnemende landen toen nog plechtig beloofden hun klimaatafspraken “te heroverwegen en te versterken”, heeft men zich daar “jammerlijk onvoldoende” aan gehouden. De extra klimaatbeloftes die de 166 deelnemende landen bij het UNEP indienden, zijn bij elkaar opgeteld nog niet eens goed voor 1 procent extra afname van de uitstoot.

Alleen met razendsnelle, ongekende veranderingen van de energievoorziening, de industrie, de voedingssector, het transport, de bouw en de financiële sector zijn de klimaatdoelen van Parijs nog te halen, stelt het UNEP onomwonden. “We hebben onze kans gehad om geleidelijke veranderingen aan te brengen. Maar die tijd is nu voorbij”, aldus Andersen. “Alleen diepgaande transformatie van onze economie en samenleving kan ons nog redden van steeds grotere klimaatrampen.”

Voor zo’n omslag is “ten minste” 4 tot 6 biljoen dollar per jaar nodig, stelt het VN-orgaan. Banken en overheden moeten dan alles uit de kast trekken. Zo zou men, waar dat nog niet is gebeurd, CO₂-belastingen moeten invoeren.

Reuzenuitstoters

Vooral China, India, Rusland, Turkije, Brazilië en Saoedi-Arabië blijven achter, blijkt uit de cijfers die het UNEP donderdag publiceert. Dat is een probleem, omdat veel van die landen reuzenuitstoters zijn. Alleen al China stoot haast voor 15 miljard ton CO₂ aan broeikasgassen uit. Dat is bijna vier keer zoveel als de complete Europese Unie, en meer dan een kwart van de werelduitstoot.

Europa doet het nog tamelijk goed: een gestage afname van de CO₂-uitstoot, zowel per hoofd van de bevolking als in absolute cijfers. De EU gaat aardig op haar einddoel af, 0 uitstoot in 2050. Ook Canada, Japan, Australië, het Verenigd Koninkrijk en de VS onder Joe Biden liggen vooralsnog op koers voor hun langetermijndoel van een koolstofvrije economie over dertig jaar.

Maar of dat op tijd is, is twijfelachtig. De laatste jaren zien wetenschappers immers steeds meer aanwijzingen dat klimaatverandering al boven de 1 graad opwarming snel gevaarlijker wordt. Zo werd vorige maand in een overzichtsartikel gewaarschuwd dat een dergelijke temperatuurstijging al genoeg kan zijn om diverse onomkeerbare klimaatrampen op gang te brengen, van de dooi van delen van Groenland tot het instabiel worden van West-Antarctica.

Zulke rampen zullen er duizenden jaren over doen om zich te voltrekken, maar zijn, als ze eenmaal op gang zijn, waarschijnlijk niet meer te stoppen. De laatste keer dat het ruim een graad warmer was op aarde, 125.000 jaar geleden, kwam de zeespiegel uiteindelijk 6 tot 9 meter hoger te staan.

Record methaan

Op dit moment zitten er in de lucht 416 CO₂-deeltjes per miljoen, anderhalf keer zoveel als vóór de industriële revolutie. Extra broeikasgassen zijn voor 80 procent verantwoordelijk voor een toename van 50 procent van de hoeveelheid vastgehouden energie op aarde sinds 1990, zo becijferde de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) woensdag, in een ander alarmerend jaarrapport.

De WMO ziet bovendien opnieuw een scherpe toename van methaan. Dat broeikasgas vervalt weliswaar sneller dan CO₂, maar heeft wel een ongeveer 24 keer zo sterke broeikaswerking. Sinds vijftien jaar meten satellieten steeds meer methaan in de dampkring, hoe dat komt is nog een raadsel.

Een van de zorgen is dat het methaan afkomstig is uit tropische wetlands of rijstvelden. Dat zou kunnen duiden op een zelfversterkend effect: meer methaan betekent meer opwarming, en meer opwarming betekent meer bederf van organische resten in de moerassen en rijstvelden, waarbij weer meer methaan vrijkomt.

Verkeerde kant op

De aanhoudende stijging van broeikasgassen “laat zien dat we de verkeerde kant op gaan”, zegt WMO-baas Petteri Taalas, in een bezorgde verklaring.

“Als belangrijkste en meest urgente prioriteit moeten we de CO₂-uitstoot inperken die de voornaamste motor is van klimaatverandering en daarmee geassocieerd extreem weer, en die het klimaat duizenden jaren zal beïnvloeden, via poolijsverlies, oceaanopwarming en zeespiegelstijging.”