Vlaams Mensenrechteninstituut oogst enkel negatief advies: ‘Heroverweeg terugtrekking uit Unia’

Toegenomen versnippering, te vrijblijvend en te weinig slagkracht. De adviesraden sparen hun kritiek niet. Geen van de raden blijkt voorstander van de uitstap uit Unia. Zowel het overlegorgaan van werkgevers- en werknemersorganisaties SERV, als de Vlaamse Raad voor Welzijn, Volksgezondheid en Gezin zeggen expliciet: “Heroverweeg de terugtrekking van Vlaanderen uit Unia.”

In december keurde de Vlaamse regering het voorontwerp van decreet goed dat een Vlaams Mensenrechteninstituut opricht. Dat is nodig gezien de Vlaamse exit uit Unia, maar er kwam meteen protest van middenveldorganisaties. Sindsdien vroeg minister van Samenleven Bart Somers (Open Vld) verschillende adviesraden om hun mening. De Morgen vroeg de negen adviezen op bij het kabinet.

De minister is het niet eens met de kritiek dat zijn initiatief zal zorgen voor meer versnippering en complexiteit.

“Het is geen geheim dat de uitstap uit Unia niet op onze vraag in het regeerakkoord kwam, maar we gaan met de oprichting van het Mensenrechteninstituut de mensenrechten in Vlaanderen wel beter kunnen beschermen door de bestaande weeffouten te herstellen”, zegt Somers.

Het Mensenrechteninstituut moet meerdere Vlaamse instellingen bundelen zodat er nog één loket is voor klachten over mensenrechten of discriminatie. Het gaat dan bijvoorbeeld om het Kinderrechtencommissariaat, het Vlaams Vredesinstituut, de Vlaamse Ombudsdienst en de Vlaamse Toezichtcommissie voor de verwerking van persoonsgegevens.

Daardoor zal het instituut ook een beter meldpunt voor seksuele intimidatie hebben, zo meldde Somers dinsdag na de berichten over grensoverschrijdend gedrag in het hoger onderwijs.

‘Treft kwetsbaren’

De adviesraden, zoals die rond handicap, zijn vooral bezorgd over de geschillenkamer. Het Mensenrechteninstituut zal niet meer zoals Unia naar de rechter kunnen stappen bij flagrante overtredingen en slachtoffers bijstaan in de rechtbank.

Het zal met een eigen geschillenkamer een niet-bindend, moreel oordeel vellen. Burgers zijn vrij om op eigen houtje toch naar de rechtbank te stappen. “Deze beleidskeuze treft bij uitstek wie kwetsbaar is en niet over de mogelijkheden beschikt om via juridische weg zijn rechten af te dwingen”, aldus de Vlaamse Ouderenraad.

De minister zal met de adviesorganen in gesprek gaan, maar volgens hem bewijst het systeem van een geschillenkamer in Nederland dat het werkt.

Bovendien toonde een onafhankelijke studie van drie experts dat er de afgelopen jaren amper rechtszaken waren binnen het Vlaams gelijkekansendecreet. Een van de aanbevelingen van die academici is net zo’n onafhankelijk en gespecialiseerd orgaan dat oordeelt over klachten. “We geven gehoor aan deze aanbeveling met de geschillenkamer”, zegt Somers.

Het Europees netwerk van gelijkheidsorganen Equinet en het Europees netwerk van mensenrechteninstellingen ENNHRI werken intussen ook adviezen uit op eigen initiatief. Equinet-directeur Tamás Kádár maakt zich zorgen over de bijstand die burgers zullen ontvangen in en buiten de rechtbank.

“Wij merken op dat het institutionele systeem voor de bestrijding van discriminatie onvermijdelijk aanzienlijk complexer zal worden”, aldus Kádár.