Virtueel jagen op Joden en communisten: radicalisering via gameplatformen verontrust veiligheidsdiensten

Steeds vaker duiken minderjarigen op in dossiers van online radicalisering, waarschuwt het OCAD. Niet alleen sociale media spelen daarin een rol, maar ook gameplatformen zijn volgens veiligheidsdiensten een broeihaard voor radicaal gedachtegoed.

Een jaar geleden stond het onooglijke dorpje Kelmis even in rep en roer. Een Tsjetsjeense jongen van amper zestien jaar oud werd, samen met een zeventienjarige Kosovaarse vriend uit het nabijgelegen Eupen, opgepakt omdat ze plannen beraamden voor een terroristische aanslag. De twee hadden in een videoboodschap trouw gezworen aan Islamitische Staat en waren zinnens agenten met een mes aan te vallen op het politiecommissariaat.

Voor de plannen evenwel concreet werden, grepen de veiligheidsdiensten in. Zij waren op de hoogte gebracht door de Staatsveiligheid, die zelf getipt was door een buitenlandse inlichtingendienst.

Voor de veiligheidsdiensten was het een flinke waarschuwing. De minderjarigen stonden nergens gekend als radicaal of gevaarlijk. (Enkele familieleden lieten zich online wel opmerken door video’s met zwaar wapentuig). De gebeurtenissen waren een schoolvoorbeeld van snelle, geïsoleerde radicalisering van beïnvloedbare jongeren via sociale media.

Sindsdien is het veiligheidsapparaat erg beducht voor een herhaling van dat scenario. Voor hen is duidelijk dat de gebeurtenissen in Eupen en Kelmis geen unicum zijn. “In onze dossiers duiken vaker minderjarigen op. We merken dat het radicaliseringproces op jongere leeftijd begint en dat is een tendens om in het oog te houden,” zegt het OCAD, het coördinatieorgaan voor de dreigingsanalyse in ons land. “Minderjarigen kunnen via onlinekanalen relatief makkelijk in contact komen met extremistische ideologieën.”

Niet alleen sociale media springen daarbij in het oog, maar ook gameplatformen. De rol van online videogames stond lange tijd niet echt op de radar van Europese extremisme-experts, maar daar is de laatste jaren verandering in gekomen. Er wordt amper toezicht gehouden op gameplatformen, waarschuwde de Europese Counter-Terrorism Coordinator vorig jaar nog. “Daardoor opereren ze in een soort vacuüm en lopen ze het risico misbruikt te worden door terroristen en andere criminelen.”

De Britse denktank Institute for Strategic Dialogue (ISD) nam eerder dit jaar vier online game-gemeenschappen onder de loep. De onderzoekers kwamen tot de conclusie dat die een belangrijke ontmoetingsplek vormen voor extremisten en mensen op zoek naar radicale ideeën. Op Discord, een chatapplicatie die ook door Schild & Vrienden gebruikt werd, is vooral de jonge leeftijd van de gebruikers een zorg voor de onderzoekers. Op Steam zien de experts van ISD hoe gebruikers weggeleid worden naar andere platformen waar radicale groepen verzamelen.

Kritisch leren omgaan met radicale ideeën

Daarnaast zijn er ook extremistische groepen die eigen of bestaande games gebruiken om hun gedachtegoed te verspreiden. In 2017 lanceerde de Amerikaanse neonazistische website The Daily Stormer het spel Stormer Doom - een aangepaste versie van de videogame Doom 2. In Stormer Doom wordt niet gejaagd op demonen maar op Joden en communisten.

Dichter bij huis is er Heimat Defender: Rebellion, een spel ontwikkeld door de Duitse uiterst rechtse beweging Ein Prozent für unser Land. Heimat Defender speelt zich af in een dystopische toekomst waarin de wereld onder de voet gelopen is door Antifa en geleid wordt door linkse globalisten.

Wellicht worden die games vooral gespeeld door mensen die al vatbaar zijn voor radicaal gedachtegoed. Voor die mensen kunnen zulke games de drempel tot gewelddadige acties verlagen, klinkt het bij een bron binnen de veiligheidsdiensten. Al koesteren ze niet de illusie dat online extremisme ooit echt zal verdwijnen. Ze zien vooral een rol weggelegd voor het onderwijs om jonge mensen kritisch te leren omgaan met radicale ideeën.