“Vijf jaar geleden was feminisme nog iets voor de middelbare leeftijd”

Be humble, mannen, en lees eens het werk van Chimamanda Adichie, de Nigeriaanse schrijfster van onder andere Purple Hibiscus en Americanah. Met haar beroemde voordracht ‘We Should all be feminists’ duwde de schrijfster het 21ste-eeuwse feminisme een kristalheldere gebruiksaanwijzing in de handen, nog voor de derde golf goed en wel een aftrap nam na de verkiezing van Trump en met de #MeToo-beweging. Voor de Nigeriaanse schrijfster Adichie goed en wel bekomen was van het succes van haar TED-talk, werd ze al gesampled door Beyoncé - al bleef ze daar erg koeltjes onder. Naar eigen zeggen vond Adichie de zangeres een aanhanger van ‘het soort feminisme dat nogal veel ruimte geeft aan de noodzakelijkheid van mannen’, vertelde ze aan de Volkskrant. En toch moeten ook die mannen partners worden in de strijd voor gelijke rechten, betoogt Adichie. Ook in Vlaanderen grijpt men ondertussen gretig naar Adichies werk nu feminisme niet meer uit het publieke debat kan worden gedacht. “Onze politici zijn tegenwoordig allemaal feministen. Maar geloof mij: dat is allemaal windowdressing”, betoogt Bieke Purnelle, journaliste en directrice van RoSa, het kenniscentrum voor gender en feminisme.

“Vijf jaar geleden was feminisme nog iets voor de middelbare leeftijd” verklaart Purnelle. “Dat is helemaal gekeerd na het aan de macht komen van de vele autoritaire, mannelijke leiders, tekenen van opkomend conservatisme. Ik zeg al eens: de overwinning van Trump was ook een wake-upcall voor het feminisme. Veel mensen waren ervan overtuigd dat de verworven rechten voor eens en voor altijd verworven waren, en dat het feminisme iets was dat we alleen nog moesten aanmoedigen in niet-Westerse landen. Nou, nu zijn we wakker geschud.” Samen met onder andere onderneemster en opiniemaakster Yasmien Naciri zal Purnelle aan de hand van negen stellingen en mythes morgen in de Vooruit het feminisme aan de man - of liever, aan de jongens brengen.

“Ik heb mezelf nooit als feministe in het publieke debat gepositioneerd, simpelweg omdat ik altijd in termen van mensenrechten spreek”, vertelt Naciri. “Vrouwenrechten vallen daar dan uiteraard ook onder. Maar mocht iemand tegen mij zeggen dat ze zichzelf geen feministe zou willen noemen, omdat die term te veel connotaties met zich meebrengt, dan heb ik daar begrip voor. Veel mensen willen in mij ook geen feministe zien, omdat mijn uiterlijk botst met hun idee van keuzevrijheid.”

Een welbepaald moment van feministische openbaring heeft ze niet gekend. “Feminist worden, dat is puzzelstukjes leggen”, zegt Naciri. “Voor mij was het langzaam aan ontdekken hoe veel vrouwelijke wetenschappers en schrijfsters geniaal werk hebben geleverd onder de naam van hun man, bijvoorbeeld. En hoe de oudste bibliotheek van de wereld meer dan duizend jaar geleden in Marokko werd gesticht door een vrouw.”

Elegante eenvoud

Ook Purnelle herinnert zich geen duidelijke aha-erlebnis die feministische verlichting bracht. “Het is meestal gewoon een kwestie van bewust zijn” vertelt ze. “Sommige mensen zijn iets oplettender dan anderen. Voor een 35-jarige zal feminisme initieel misschien gaan over gelijkheid in huishoudelijke taken en financiële zaken. Maar voor een vijftienjarige gaat het over je ‘s nachts onveilig voelen op straat. Iedereen ervaart het anders, maar iemand die op vijftienjarige leeftijd wordt aangerand, zal bijvoorbeeld al vroeger gedwongen worden om haar beeld bij te stellen. Jongens worden meestal niet echt gedwongen om erbij stil te staan.”

Die jongens zijn nochtans een essentieel onderdeel van het feministisch discours in ‘We should all be feminists’. “Is het niet absurd dat de strijd voor vaderschapsverlof wordt gestreden door de vrouwenbeweging?”, vraagt Purnelle. “Ik hoor in interviews met illustere mannelijke figuren steeds hetzelfde terugkomen: ‘Ik heb nergens spijt van, behalve dan dat ik er niet ben geweest om mijn kind te zien opgroeien.’”, haalt ze aan. “Dan denk ik: jongen, daar had je zelf voor kunnen strijden. Maar ze zijn het natuurlijk niet gewoon om zich te organiseren voor zo’n doel, want dat hebben ze nooit eerder moeten doen.”

Adichie’s ‘We should all be feminists’ is volgens Purnelle en Naciri het boekje bij uitstek om jongeren iets bij te leren over gelijke rechten voor man en vrouw. Mensen die al wat feministische literatuur gewend zijn, zullen er niets nieuws in lezen, vindt Purnelle, maar voor beginners is het een prima introductie. Naciri vindt net de elegante eenvoud de grootste verdienste van de tekst. “Er zijn feministes die jargon gebruiken en dan gefrustreerd zijn dat ze onbegrepen achterblijven”, besluit Naciri. “In elk geval geldt dat je je boodschap het best kan overbrengen, als je de taal van je doelgroep spreekt.”

De volgende Les Van De Eeuw gaat door op 26 februari vanaf 10 uur in Vooruit. Meer informatie op vooruit.be