Vier doden en ruim 60 gewonden bij brand in Iraanse gevangenis voor politieke gevangenen

Ooggetuigen zagen vuur en rook en hoorden geweervuur achter de gevangenismuren. Videobeelden bevestigen dat. De precieze toedracht is niet duidelijk. Onbekend is ook of de onrust iets te maken had met de protesten die Iran nu al een maand in hun greep hebben.

“De wegen naar de gevangenis zijn afgesloten voor het verkeer. Er zijn veel ambulances daar”, zei een ooggetuige zaterdag tegen persbureau Reuters. “We horen schoten.” Een ander zei dat familieleden van gevangenen zich voor de poort hadden verzameld. Op videobeelden was ook te zien dat betogers zaterdagavond naar de gevangenis waren getrokken. Zij riepen “Dood aan de dictator” (Irans Opperste Leider, Ali Khamenei) en andere leuzen tegen het regime.

‘Vuurgevecht’

Zondag meldden de autoriteiten dat de brand was bedwongen en dat de rust in het complex was weergekeerd. Volgens een woordvoerder van de regering zijn er vier doden gevallen en ruim zestig personen gewond geraakt. De gebeurtenissen zouden “niets te maken hebben met de recente onrust in het land”.

In een naaiatelier in de gevangenis brak zaterdag volgens de woordvoerder een vechtpartij uit tussen gevangenen. Het in de VS gevestigde Center for Human Rights in Iran maakt melding van een “vuurgevecht”, maar onduidelijk is of er inderdaad een schotenwisseling heeft plaatsgevonden tussen gedetineerden en bewakers of veiligheidstroepen.

De Evin-gevangenis in Noord-Teheran, gebouwd in 1972, was onder de sjah al in gebruik als detentiecentrum voor politieke gevangenen. Berucht waren de martelingen door de Savak, de geheime dienst van de vorst.

Na de Islamitische Revolutie van 1979 werden die praktijken voortgezet. Sinds jaren herbergt de gevangenis zowel politieke gevangenen (“veiligheidsgevangenen”, zeggen de autoriteiten) als ‘gewone’ misdadigers. Beide groepen verblijven in aparte afdelingen, mannen en vrouwen zitten gescheiden. Ook personen met een dubbele nationaliteit (meestal Iraans en westers) worden in Evin vastgehouden, vaak op verdenking van “spionage”.

De vechtpartij zaterdag zou zijn uitgebroken op een afdeling voor verdachten van financiële delicten. Arrestanten worden in Evin vaak jarenlang vastgehouden, in afwachting van hun rechtszaak.

Roepen, toeteren en staken

Ondertussen houden de protesten elders in de hoofdstad en in de rest van het land aan. Betogers duiken veelal bij verrassing op op plekken waar de veiligheidstroepen niet zijn, zodat confrontaties worden vermeden. Ook roepen vanaf het balkon en claxonneren in de auto blijven gewilde methoden van protest.

De in Noorwegen gevestigde organisatie Iran Human Rights plaatste een video waarop demonstraties waren te zien in Mashhad, de op een na grootste stad van Iran. Betogers riepen “Geestelijken, rot op”, automobilisten claxonneerden.

Ook zijn beelden te zien van stakende winkeliers in de Koerdische stad Saqez in het noordwesten van Iran. Saqez is de geboorteplaats van de 22-jarige Mahsa Amini. Haar dood in een politiebureau in Teheran vorige maand vormde de aanleiding tot de protestgolf. Ook in de Koerdische stad Mahabad staakten winkeliers. In het eveneens Koerdische Marivan, aan de grens met Irak, scandeerden scholieren leuzen tegen de regering, volgens de Koerdische mensenrechtengroep Hengaw.

Onder etnische minderheden als Koerden en Beloetsjen is het verzet tegen het ayatollahregime het felst. Naast verontwaardiging over de dood van Mahsa Amini en over de strikte handhaving van kledingvoorschriften voor vrouwen, en onvrede over de economische situatie, speelt bij hun het ongenoegen over de discriminatoire bejegening van minderheden in Iran.