Verzet tegen aanleg hoogspanningslijnen: ‘We willen wel gezond blijven’

Burgerplatformen uit Vlaanderen en Wallonië slaan de handen in elkaar voor protestacties tegen de aanleg van twee nieuwe hoogspanningslijnen. Volgens de overheid zijn de projecten nodig voor de energietransitie, maar omwonenden vrezen voor negatieve effecten op hun gezondheid.

“We zijn voor de ontwikkeling van hernieuwbare energiebronnen, maar we willen wel gezond blijven.” Al sinds 2019 bezorgt het Ventilus-project landbouwer Francky Snaet uit Lichtervelde slapeloze nachten. Netbeheerder Elia wil met een nieuwe hoogspanningslijn van 82 kilometer elektriciteit vanuit windmolenparken op zee naar het binnenland voeren, maar de West-Vlaming vreest dat omwonenden daardoor een groter risico zullen lopen om kanker of alzheimer te krijgen.

“Langdurig in de buurt van het magnetisch veld van zo’n lijn leven kan de celwerking van een lichaam aantasten”, beweert Snaet. Zijn bezorgdheid uit hij al enkele jaren via burgerplatform Leefbaar E403. Het is een organisatie die nu toenadering zoekt bij enkele andere lokale initiatieven en bij het Waalse burgerplatform Revohlt. In Henegouwen woedt er namelijk gelijkaardig protest tegen de Boucle du Hainaut, een hoogspanningslijn van 85 kilometer die Avelgem met Courcelles moet verbinden.

Alternatief?

De alliantie van burgerbewegingen stelt een alternatief voor waarbij beide hoogspanningslijnen ondergronds en op gelijkstroom aangelegd worden. Zo wordt de blootstelling aan magnetische velden beperkt, maar volgens Elia is dat alternatief niet haalbaar. Een ondergronds traject in wisselstroom voor Ventilus zou volgens de netbeheerder slechts over een afstand van 12 kilometer mogelijk zijn, de optie in gelijkstroom zou dan weer te weinig garanties op vlak van stroomzekerheid bieden.

Het voorstel van de burgerbewegingen is volgens stedenbouwkundige en ruimtelijk planner Guy Vloebergh veel duurder en moeilijk om tijdig te bouwen. Hij werd een jaar geleden aangesteld als intendant voor het Ventilus-project en bezorgde zijn eindrapport onlangs aan de regering. De inhoud van het document is nog niet publiek gemaakt, maar in november noemde hij de wisselstroomverbinding door de lucht al ‘technisch de beste oplossing’.

Voor de overheid is het cruciaal dat er een doorbraak komt in de dossiers over de hoogspanningslijnen. Er lagen al ambitieuze plannen op tafel om meer op hernieuwbare energiebronnen in te zetten en de ontwikkelingen van de afgelopen maanden hebben de kwestie alleen maar urgenter gemaakt.

Volgens Bram Claeys, energie-expert bij de internationale denktank RAP, is het vooral belangrijk dat Ventilus er komt. Bij een annulering van de plannen zou het namelijk onhaalbaar worden om de energie van de windmolens uit de geplande Prinses Elisabeth-zone op de Noordzee te gebruiken. Daardoor zou de capaciteit van 3,5 gigawatt onbenut blijven. “Het is tijd om uit de loopgraven te komen en een oplossing te zoeken”, zegt hij.

Het alternatief dat de burgerplatformen voorstellen, brengt volgens hem weinig zoden aan de dijk. Zowel huishoudens als de industrie gebruiken namelijk wisselstroom. Als er voor korte afstanden een gelijkstroomverbinding aangelegd wordt, zijn er daarom hubs nodig om de stroom om te zetten. Aan een dergelijke operatie is een flink prijskaartje verbonden.

Gezondheidsimpact

Bovendien blijft de vraag of het cruciale gezondheidsargument van de verontwaardigde burgers wel hout snijdt. Wetenschappers konden vooralsnog geen causaal verband aantonen tussen de langdurige blootstelling aan magnetische velden en de ontwikkeling van kanker, al is het onderzoek daarrond wel nog aan de gang. “Het is in elk geval een risico dat je niet wilt nemen”, zegt Snaeck.

Volgens Claeys is de gezondheidsimpact van de hoogspanningslijnen op omwonenden erg laag. Hij denkt dat burgers het argument vooral aanhalen omdat hun belangrijkste motivatie op minder begrip kan rekenen. “Mensen zien de lijnen vooral niet graag in hun eigen achtertuin, maar ze zullen altijd ergens moeten passeren.”