Verzekeringen keren jaarlijks tot 750 miljoen euro onterecht uit: ‘Wat je in ‘Geldwolven’ ziet, maken wij dagelijks mee, en straffer ook’

De verkeerde naam in de autoverzekering, een schadeclaim met extra nulletjes spekken na een tegenslag of zelfs doelbewust ‘malheuren’ laten gebeuren zodat de kassa rinkelt. Aan creativiteit geen gebrek bij foefelaars die de verzekering oplichten, maar net als in de tv-reeks Geldwolven geeft de ‘onzichtbare vijand’ hen geregeld het deksel op de neus. Wij spraken met échte fraudejagers die verzekeringsfraude proberen te ontmaskeren. ‘Van zodra Apple een nieuwe iPhone uitbrengt, weten we: er breken weer drukke tijden aan.’

Zou het inderdaad kunnen dat niet iedereen het zevende van die tien geboden zo nauw neemt als u, beste lezer, zoals te zien in Geldwolven? Vooraleer hij het foute pad kiest, recupereert Frank de Jong - de fraudejager die Tom Van Dyck in de Streamz-reeks neerzet - jaarlijks miljoenen euro’s voor de verzekeringsmaatschappij waarvoor hij werkt.

Een afgebrand transportmagazijn waar zoveel goederen in rook opgaan dat de schadeclaim onmogelijk te verklaren valt, behalve als het pand dubbel zo groot was geweest. Een dure smartphone in gruzelementen, maar waartegen de bezitter verzekerd is… bij maar liefst vier verzekeraars. Een winkelkar vol elektrische spullen die warempel ‘s anderendaags al worden gestolen. Een splinternieuwe Jaguar die bij het eerste ritje al in het kanaal belandt.

Het zijn voorbeelden uit de reeks en ze zijn volgens Kris Fastenaekels - directeur ‘operation services’ bij Baloise, waaronder ook fraudebestrijding valt - allesbehalve bij de haren getrokken. “Wat niet klopt aan de reeks zijn die zware klasseurs. Ook de verzekeringswereld heeft intussen de ‘cloud’ als vervanger van de ringmap wel ontdekt. Wat je in Geldwolven ziet, maken wij dagelijks mee. En straffer ook.”

Erwig Rutten - adviseur anti-fraude bij Assuralia, de koepelorganisatie van de verzekeringssector - schat de bewezen verzekeringsfraude in België jaarlijks tussen 100 en 140 miljoen euro. “Dat is het bedrag van uitgaven die tijdig vermeden zijn of die de sector kan recupereren bij fraudeurs”, zegt Rutten. “Het is moeilijk om precies in te schatten hoe groot het fenomeen is omdat je fraude vaak enkel bij schadegevallen opmerkt en ook omdat niet alle verzekeringsfirma’s in staat zijn om de cijfers op dezelfde manier te verzamelen. De werkelijke fraude, dat blijven ‘dark numbers’. We schatten tussen de 5 à 10 procent van alle uitgaven in schadeverzekeringen. Da’s dus héél veel geld.”

Een voorzichtige prognose die Assuralia ooit maakte gaat uit van een som tot 750 miljoen euro die jaarlijks onterecht wordt uitgekeerd. “De belangrijkste boodschap die we niet genoeg kunnen benadrukken is dat helaas de eerlijke klanten van de verzekeringen hiervoor opdraaien. De brave mensen moeten het geld ophoesten dat verzekeraars onterecht uitbetalen. Da’s de hoofdreden waarom we sterk blijven inzetten op fraudebestrijding: de correcte mensen moeten we beschermen tegen oplichters zodat de premies betaalbaar blijven. In een ideale wereld zonder verzekeringsfraude zouden polissen per gezin in België jaarlijks 60 tot 125 euro kunnen dalen.”

Dure bontjas

De verzekering om de tuin proberen leiden is zoals mosselen klaarmaken, dat kan op tientallen manieren. “Je kan al fraude plegen als je nog niet in het klantenbestand zit”, zegt Daily Wuyts, gastprof aan de Universiteit Antwerpen en de KU Leuven en auteur van het boek ‘verzekeringsfraude’. “Wie liegt bij het aangaan van een polis in de hoop een lagere premie te bekomen, pleegt fraude. Een voorbeeld is bij een autoverzekering verzwijgen wanneer je al een paar keer veroordeeld bent als wegpiraat, niet vermelden bij een brandverzekering dat je ook vuurwerk opslaat of een polis afsluiten voor een mooie chalet in de Ardennen die eigenlijk al in as ligt. Als je verzekeraar daar achter komt dan krijg je niets bij een schadegeval, zijn al je betaalde premies meteen voor niets geweest en riskeer je een strafklacht.

“Een ander klassiek voorbeeld van verzekeringsfraude is ‘claim padding’. Dan heb je als klant schade, maar die maak je bewust wat groter. In een magazijn dat onder water staat, smijt de zaakvoerder dan ook eerst nog de moeilijk te verkopen stock. Of als er is ingebroken bij een gezin, dan blijkt er ook nog een dure bontjas weg terwijl die nooit in de kast heeft gehangen. Je moet dat wel bewijzen, maar wie een bonnetje heeft van zo’n jas van de schoonmoeder heeft al vals bewijs. Opzettelijk schade veroorzaken is ook een klassieker, net als het bewust overwaarderen van goederen. Het is van alle tijden, zo is er een anekdote uit de 19de eeuw waarbij twee boeren elkaar spreken over de verzekering van hun oogst. Boer A zegt tegen boer B dat hij behalve een brandverzekering ook een hagelverzekering heeft genomen en dan vraagt boer B aan boer A hoe hij het in godsnaam kan laten hagelen (lacht). Zo’n zaken gebeuren nog steeds, want uit studies blijkt dat wanneer het economisch slechter gaat dat er meer brandgevallen zijn bij bedrijven.”

Autopolis op opa’s naam

Bovenaan de top-drie van verzekeringsfraude volgens Assuralia staan arbeidsongevallen. “Het gaat dan voornamelijk over ongevallen die niet tijdens het werk of onderweg van en naar het werk gebeuren, maar toch als arbeidsongeval worden aangegeven”, zegt Erwig Rutten. “Een typisch voorbeeld is iemand die zich op zondag tijdens het voetballen blesseert, maar die kwetsuur dan zogezegd pas op maandagochtend oploopt. Als een fraude-expert dan in een krantenverslag over de voetbalmatch leest dat de persoon in kwestie geblesseerd van het veld moest, dan zit er een vlieg aan de lamp.”

Op nummer twee staat fraude met de auto- en brandverzekering gevolgd door de familiale verzekering. “Da’s wanneer iemand schade veroorzaakt aan een derde partij, maar zo’n feiten worden niet altijd aangegeven zoals ze gebeurd zijn”, zegt Rutten. “Op het moment dat Apple een nieuwe iPhone uitbrengt, dan krijgen verzekeraars het drukker. Er zijn altijd mensen die vinden dat ze het nieuwste model nodig hebben en dan laten ‘kinderen van vrienden’ de vorige smartphone vallen. Een klassiek geval bij autoverzekeringen is wanneer jonge chauffeurs proberen om de polis van hun wagen op naam te brengen van ouders of grootouders in de hoop zo aan een hogere premie te ontsnappen. Maar die hogere premie komt er natuurlijk niet zomaar, da’s omdat het risico voor de verzekeraar ook groter is.”

Een autoverzekeraar tuint er misschien makkelijk in bij het aangaan van een autoverzekering, maar niet zelden komt bij een ongeval zo’n vorm van bedrog even rap uit, zo toont Kris Fastenaekels van Baloise met een praktijkvoorbeeld. “Iemand botste op weg naar het werk tegen een boom, was licht gekwetst en de omnium verzekerde wagen was lelijk toegetakeld. De politie stelde een pv op over een jongeman achter het stuur en er waren geen andere betrokkenen. We kregen de documenten binnen met foto’s en zagen in de polis dat een wat oudere vrouw de verzekeringsnemer is en als gebruikelijke bestuurder staat vermeld. Haar zoon is opgegeven als occasionele chauffeur. Toen we dat controleerden dan zagen we op de aankooppapieren van de wagen duidelijk de zoon staan als koper. Het is ook van zijn rekening dat de premie wordt overgeschreven. Op sociale media staan foto’s van de zoon die pronkt met zijn nieuwe wagen.

“Met al die argumenten zijn we met onze plaatselijke makelaar naar die zoon gestapt en is er uiteindelijk geen schade uitbetaald. Sociale media komen van pas, maar ook de gepersonaliseerde nummerplaat is voor ons interessante informatie. ‘Ruhne01’ is een mooie nummerplaat, maar wanneer zo’n wagen verzekerd is op naam van de papa van Ruhne die in 2001 is geboren en diezelfde Ruhne die op Facebook een mapje met foto’s ‘mijn nieuwe auto’ heeft staan, dan weet je genoeg.”

Bewust aanrijdingen uitlokken

In zo’n geval is het de gelegenheid die de fraudeur maakt, maar fraudejagers krijgen vaak dossiers met grootschalige oplichting van criminele bendes op hun bord. “Zo zijn er bendes die op zeer regelmatige basis in heel wat Europese landen schadegevallen aangeven met Duitse voertuigen”, zegt Erwig Rutten. “Ze laten de expertise op die beschadigde voertuigen ook in het buitenland uitvoeren en stellen zich in dossiers met behulp van advocaten heel agressief op. We kennen dossiers waarbij criminelen met hetzelfde wrak langs de kassa gaan in België, Luxemburg en Frankrijk. Verzekeraars komen er meestal na verloop van tijd wel achter dat ze in het ootje genomen zijn, maar ga dan in het buitenland je geld maar eens recupereren.”

Nog driester zijn bendes die bewust aanrijdingen uitlokken. “De parking van een grootwarenhuis is hun speelterrein. In de winkel gaan ze op zoek naar mensen die wat ouder zijn en minder goed te been zijn. Die volgen ze tot op de parking en wanneer zo’n chauffeur nietsvermoedend achteruit rijdt om z’n parkeerplaats te verlaten dan komen die oplichters snel aanrijden om te botsen tegen zo’n wagen. Volgens onze wegcode is de partij die uit de parkeerplaats rijdt dan in fout. De jongste tijd zijn er zelfs bendes die zo’n zaken op rotondes proberen. Ze blijven rondjes draaien tot ze een ‘geschikte tegenpartij’ zien, doen dan teken dat die bestuurder mag oprijden en dan volgt de crash. Ze kiezen vaak oudere chauffeurs, niet het soort dat meteen begint te reclameren.

“Dat zijn dus fraudeurs die niet alleen in de zakken van de verzekeringsmaatschappij zitten - in de zakken van ons allemaal dus - maar ook nog eens de veiligheid van andere mensen in gevaar brengen. Dergelijke schade vermijden is lastig, maar we proberen dat wel samen met de politie en bijvoorbeeld met behulp van camerabeelden. Alleen zitten die criminelen snel in het buitenland en grensoverschrijdend onderzoek is altijd een werk van lange adem.”

Privédetectives

“De Jaguar die in het kanaal belandt uit Geldwolven? Typisch voorbeeld”, zegt Fastenaekels. “Oplichters gaan dan een wagen kopen in de showroom met maar één missie: een zo groot mogelijke korting versieren. Ze laten ‘m verzekeren, maar niet tegen de aankoopwaarde maar tegen de cataloguswaarde. En dan rijden ze ‘m perte totale - experts weten hoe je dat doet zonder zelf in het hospitaal te belanden - of de wagen verdwijnt. En dan gaan ze incasseren.

“Dat lijkt makkelijk verdiend, maar als die wagen wordt teruggevonden - tegenwoordig zijn steeds meer auto’s uitgerust met snufjes om hem te lokaliseren - dan riskeer je de cel in te draaien. Verzekeringen zijn niet van gisteren hè. In Italië was er eens een onderzoek waaruit bleek dat ongevallen met een whiplash daar veel vaker voorkwamen dan elders. Het kon niet anders dan dat veel bestuurders met een nekkraag zo’n letsel voorwenden om te trekken van de verzekering. Daarna zijn ze in Italië massaal wagens gaan uitrusten met apparaatjes waarbij je de beweging na een ongeval kan berekenen om whiplash uit te sluiten bij aanrijdingen aan lage snelheid.”

Fraude-onderzoekers zijn vaak bij de overheid geregistreerde privédetectives, die bij wet kunnen speuren naar verdwenen goederen, informatie inwinnen over bijvoorbeeld de burgerlijke stand en het vermogen van personen en bewijsmateriaal verzamelen bij conflicten. “Ze hebben een meldingsplicht waardoor ze strafbare feiten dienen te rapporteren”, zegt Fastenaekels. “We doen als het nodig is aan buurtonderzoek en zoeken uitgebreid op het internet.”

Na een onderzoek ter plaatse en gesprekken met betrokkenen is een onderzoeker vaak al veel wijzer, volgens Eddy Wuyts - ondervoorzitter van de commissie fraudepreventie bij Assuralia - en iemand met veel ervaring in fraudedossiers. “Het verhoor is het wapen van de onderzoeker op het terrein: praten met mensen en goed vissen naar de juiste omstandigheden en de precieze feiten. Wanneer de versies uiteen lopen, dan vraag je aan de klant: ‘Ben je wel zeker dat het zo is gebeurd?’. Meestal komt de aap dan wel uit de mouw.”

Fraudejagers staan er ook niet alleen voor. Ze hebben de computer als bondgenoot. “We zijn heel selectief in het bijkomend onderzoeken van schadegevallen: het gaat misschien over een half procent van het totaal”, zegt Eddy Wuyts. “Maar er is veel software die ons helpt in de strijd. Verzekeraars hebben databanken met veel parameters die een dossier labelen als groen, oranje of rood. Groen is veilig, oranje is te bekijken en rood betekent een grote kans op fraude. Na zo’n analyse gaat de expert de zaak pas ter harte nemen en eventueel grondig bekijken. Knipperlichten die zo’n dossier op oranje of rood brengen zijn bijvoorbeeld héél recent afgesloten polissen of polissen waaraan onlangs nog een extra waarborg of meer waarde is toegevoegd.”

Kris Fastenaekels van Baloise vult aan: “Als klanten heel verspreid polissen hebben in de verzekeringswereld, kan dat ook een knipperlicht zijn net zoals de timing van een ongeluk. Als een bedrijf dat net is overgekocht voor een bepaalde som zich laat verzekeren voor een hoger bedrag - bijvoorbeeld nadat er nog is geïnvesteerd - en dan ontstaat er een brand, dan is dat nogal toevallig. Maar dat kan natuurlijk. Als je dan gaat kijken en merkt dat de brand heel snel is uitgebreid en dat er waar de brand ontstond bijzonder brandbaar verpakkingsmateriaal stond, tja… “

Een tip voor wie denkt slim te zijn, de dienst fraude beschikt ook over geavanceerde weerkaarten. “We hebben toegang tot digitale kaarten waarop je op lokaal niveau goed kan checken wat voor weer het was”, zegt Fastenaekels. “Zo konden we al weerleggen dat het mogelijk was dat een hele veranda door een storm in puin lag. Bij waterschade plotten we waar onze klanten mogelijk slachtoffer zijn. Als er dan een claim binnenvalt buiten zo’n gebied dan gaan we dat aandachtig bekijken.”

“En dat terwijl ik hen vorig jaar 18 miljoen euro heb opgebracht”, vloekt Frank de Jong in Geldwolven wanneer er een haar in de boter zit met zijn werkgever. Is dat realistisch? “Als je kijkt naar die 140 miljoen op sectorniveau en het gaat over een team van een bedrijf dat flink wat marktaandeel heeft, kan dat zeker”, zegt Erwig Rutten. Toch focust de sector allesbehalve enkel op de grote bedragen. “Dat zou ook heel dom zijn”, zegt prof Daily Wuyts.

“Stel dat je een franchise hebt waardoor je bij glasbreuk 250 euro moet laten vallen, dan zou je kunnen vragen aan de hersteller om de factuur met dat bedrag te verhogen en het dan onderling te regelen. Als de verzekering zoiets blauw-blauw zou laten en 100.000 chauffeurs doen dat in de loop der jaren, dan spreek je over 25 miljoen euro. Vele kleintjes maken soms grote bedragen.”

“Mispak je ook niet aan de fraude-onderzoeker”, zegt Kris Fastenaekels. “Eén van de specifieke eigenschappen die veel onderzoekers hebben is een groot rechtvaardigheidsgevoel. Die mensen zijn vaak gedreven door een ‘juist is juist’-principe en dan maakt het hen niet uit of het gaat om 350 euro of een half miljoen.”

Toch is ook in de strijd tegen fraude gelijk hebben niet hetzelfde als gelijk krijgen. “Fraude is iets raars. Je moet fraude steeds bewijzen hè”, zegt Fastenaekels. “Je kan veel gegevens verzamelen, maar dat wil niet zeggen dat je voldoende hebt om een klacht voor fraude hard te maken bij de rechter. Vaak hebben we weliswaar de rechter niet nodig, tenzij de tegenpartij echt blijft tegenstribbelen. Ofwel is de fraude aantoonbaar door feiten of een bekentenis ofwel kunnen we ons vermoeden niet bewijzen en sluiten we het dossier.”