Vervuiling Umicore vergiftigt bloed kinderen in Hoboken: "Dit is onaanvaardbaar"

Een medische werkgroep test sinds 1993 twee keer per jaar de bloedwaarden van kinderen tussen 1 en 12 jaar oud in de wijk Moretusburg in Hoboken. De buurt kampt al jaren met loodvervuiling die wordt veroorzaakt door het nabijgelegen Umicore. Tussen 2006 en 2008 werd de wijk gesaneerd. Dat heeft wel degelijk geleid tot een daling van de hoeveelheid lood in het bloed van de omwonenden, maar vorig jaar werd er opnieuw een piek vastgesteld.

De 'veilige' norm die de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) hanteert, bedraagt een maximumwaarde van 5 microgram lood per deciliter bloed. Bij vijftien kinderen was dat meer dan het dubbele. Vier van hen hadden zelfs een waarde van meer dan 20, één peuter piekte op 36,28.

Nefast voor organen en IQ

Toxicoloog Jan Tytgat waarschuwt dat dergelijk hoge loodwaarden ernstige langetermijneffecten kunnen hebben. "Acute intoxicatie komt gelukkig nog maar zelden voor, maar hier gaat het om bezorgdheid op de lange termijn. Het meest bekende effect van te veel lood in het bloed is anemie of bloedarmoede. Dat is zeker bij kinderen in volle groei nefast voor de ontwikkeling van de organen", legt Tytgat uit.

"Door het lood wordt de aanmaak van rode bloedcellen in het beendermerg belemmerd, waardoor er niet-mature en misvormde rode bloedcellen ontstaan. Die zorgen voor een slechtere overdracht van zuurstof naar de organen, waardoor die zich niet normaal kunnen ontwikkelen. Ook leidt een chronische blootstelling aan lood tot een verlaagd IQ."

Tytgat benadrukt dat het belangrijk is om zo snel mogelijk de bron van de vervuiling aan te pakken, maar dat is in dit geval niet zo eenvoudig. Veel en grondig poetsen om stofresten zo snel mogelijk te verwijderen, kinderen zo weinig mogelijk buiten laten spelen en lokaal gekweekte groenten grondig wassen, zijn enkele maatregelen die bezorgde ouders in de buurt van de loodraffinaderij van Unicore kunnen nemen. Maar als dat niet volstaat, is verhuizen de enige andere optie, stelt Tytgat.

Preventie

De vzw Logo Antwerpen maakt deel uit van de medische werkgroep die de halfjaarlijke bloedanalyse bespreekt, en staat in voor de preventie bij de buurtbewoners. Sinds 2015 wordt een loodnormoverschrijding op een meetpost van de Vlaamse Milieumaatschappij gemeten. "Met onze tips proberen we de waarden bij de kinderen in de buurt zo laag mogelijk te houden."

"Het CDC (Centre for disease control and prevention) raadt pas vanaf waarde 45 µg/dL lood-in-bloed een behandeling aan. Dat is bij deze kinderen niet het geval ", klinkt het. "Er is bij de ouders van de peuter met de hoogste waarde in december een ontstoffing van het huis gebeurd, het is nu afwachten tot de volgende bloedafname om te kijken of de waarden daarna zijn gedaald."

Logo benadrukt nog dat de gemiddelde lood-in-bloedwaarde in de twee wijken rond de fabriek op de norm van 5 microgram per deciliter ligt.

"Ongelukkige samenloop omstandigheden"

Umicore "betreurt" het incident, maar stelt dat het bedrijf er alles aan doet om het risico voor de buurtbewoners te beperken. Volgens milieucoördinator Jan Kegels ligt een "ongelukkige samenloop van omstandigheden" aan de basis van het incident. In de zomer van 2015 werd het dak van de fabriek vernieuwd en werden alle ventilatiesleuven in het dak afgesloten om de emissie nog verder te beperken. In september bleek echter dat de temperatuur in het gebouw daardoor te hoog opliep, waarna werd beslist om enkele afdichtingsplaten opnieuw te verwijderen.

In de eerste maanden daarna werden er geen abnormaal verhoogde waarden vastgesteld. Vanaf november waren die er wel, maar kon het bedrijf daar geen oorzaak voor vinden. Uiteindelijk werden de afdichtingsplaten in februari 2016 weer teruggeplaatst, waarna de waarden opnieuw zakten. "We vermoeden dat de windrichting en de snelheid van de wind een negatieve impact heeft gehad", stelt Kegels.

Hij benadrukt dat Umicore al heel wat maatregelen heeft genomen, en dat er nog verbeteringen op de planning staan. Zo is het de bedoeling om het volledige gebouw onder afzuiging te plaatsen. "We begrijpen de bezorgdheid en we nemen tal van acties om de lood-in-bloedwaarden zo laag mogelijk te houden. Het is voor ons een van de prioriteiten dat mensen in de buurt in een gezonde leefomgeving kunnen wonen", klinkt het. "We slepen een historische situatie mee die dateert van de jaren 60. We zijn er in geslaagd om de evolutie van de daling van de normen die worden opgelegd aan de lood-in-bloedwaarden te volgen, maar de laatste loodjes wegen letterlijk het zwaarst."

"Onaanvaardbaar"

Bij Antwerps schepen van Leefmilieu Nabilla Ait Daoud (N-VA) wordt verontwaardigd gereageerd op het nieuws. "Dit is onaanvaardbaar", klinkt het op haar kabinet. "Wij eisen dat dit nooit meer gebeurt. We moeten 100 procent zeker kunnen zijn van de maatregelen die Umicore neemt en zullen dat als stad ook mee opvolgen." Aan de controles ligt het alvast niet, klinkt het. "Die hebben gewerkt, anders hadden we dit niet geweten."

De Vlaamse milieu-inspectie laat weten het bedrijf "op de voet" te volgen. "Op 23 februari 2016 bracht de milieucoördinator van Umicore Hoboken ons per mail op de hoogte van verhoogde waarden voor lood gedurende de laatste maanden van 2015 op een van de eigen meetposten. Die hoge waarden werden in april bevestigd door de meetresultaten van de Vlaamse Milieumaatschappij."

"Intensief opvolgen"

Umicore nam al enkele maatregelen, maar daarna werd op vraag van de milieu-inspectie ook een actieplan opgesteld dat "een duurzame oplossing moet bieden voor de toekomst bij de verschillende afdelingen van het bedrijf om de looduitstoot verder te doen dalen". Dat actieplan is nog steeds in voege. Om de twee weken geeft Umicore ook zijn meetresultaten voor de uitstoot van lood door aan de milieu-inspectie, dat het bedrijf "zolang als nodig intensief blijft opvolgen".

Inmiddels is wel duidelijk dat de gemeten waarden in de loop van 2016 zijn gedaald, maar een gemiddelde voor het volledige jaar is er nog niet. Wanneer alle loodimmissiewaarden van de meetposten van de Vlaamse Milieumaatschappij voor 2016 gekend zijn, kan het loodjaargemiddelde bepaald worden en getoetst worden aan de geldende norm.

Vlaanderen moet voor de buurt rond het bedrijf een saneringsplan opmaken en dat voor eind dit jaar bezorgen aan de Europese Commissie. Komende zomer zal er een openbaar onderzoek worden gevoerd over dat saneringsplan. Het uiteindelijke doel is om overschrijdingen van de Europese grenswaarden in de toekomst te vermijden.