Verbannen Wit-Russische oppositieleidster: ‘President Loekasjenko ziet zijn boot samen met het Russische schip zinken’

De Wit-Russische oppositieleider Svetlana Tichanovskaja krijgt van de Vlaamse regering een kantoor in Brussel. Een belangrijke stap, zo zegt ze zelf, in de strijd voor vrijheid in haar land.

Betekent dit dat u uw ballingschap in Litouwen nu inruilt voor ons land?

“Ik verlaat het prachtige Litouwen niet definitief, maar we willen Wit-Rusland vertegenwoordigen in steeds meer landen. Brussel is het hart voor internationale instellingen en deze missie is een brug tussen de Wit-Russen en de EU. Vladimir Astapenka zal hier permanent zijn als vertegenwoordiger van het Wit-Russische schaduwkabinet. Hij is een ex-diplomaat die is overgelopen naar de democratische krachten na de gebeurtenissen in 2020.

“Ik ben de Vlaamse regering zeer dankbaar. Ik herinner me nog de ontmoeting met Vlaams minister-president Jambon in Litouwen. Een korte ontmoeting in mei, met nu al belangrijk resultaat. Het gaat zelden zo efficiënt in de internationale politiek.”

Poetin duwt al een tijdje bij de Wit-Russische president Loekasjenko om troepen in te zetten in Oekraïne. Waarom doet die dat niet?

“Loekasjenko ging in februari uit van een blitzkrieg en heeft toen alles ingezet op de Russische overwinning. Dat mislukte en nu ziet hij zijn boot zinken samen met het Russische schip.

“Nu moet hij zich loyaal tonen aan Poetin, die hem bij zijn coup in 2020 steunde en zijn enige bondgenoot is. Maar anderzijds wil Loekasjenko de verantwoordelijkheid ontlopen voor oorlogsmisdaden. Hij heeft wel toegelaten dat vanuit ons grondgebied Russische aanvallen gebeurden op Oekraïne, maar ik ben er zeker van dat het Wit-Russische leger niet zou deelnemen aan een operatie in Oekraïne. Daarvoor hebben ze noch de capaciteit, noch de zin.

“Loekasjenko probeert nu de bevolking ervan te overtuigen dat Oekraïne hen wil aanvallen. We verwachten provocaties aan de grens die hij als aanleiding zal gebruiken om in de tegenaanval te gaan. Ze zoeken casus belli. Ik verwelkom daarom de vraag van Zelensky voor neutrale observatieteams aan de grens.”

U richtte zich dinsdag met een boodschap tot Oekraïens president Zelensky. Heeft hij al gereageerd?

“Mijn belangrijkste boodschap aan Zelensky en de Oekraïners is dat we hen steunen en dat ons lot met elkaar verbonden is. Het Kremlin beschouwt zowel Oekraïne als Wit-Rusland niet als onafhankelijke landen. Het is dus hoog tijd voor een coalitie tussen de democratische krachten in beide landen.

“Ik kreeg nog geen reactie. Ik begrijp dat Oekraïne Loekasjenko in 2020 niet te veel wilde irriteren, maar nu Oekraïense steden zijn bestookt vanop Wit-Russisch grondgebied is het moeilijk te vatten waarom de Oekraïense regering zo terughoudend is. Ik vraag niet om met Zelensky op de foto te gaan, maar een gezamenlijke strategie zou nuttig zijn. Zolang Wit-Rusland niet vrij is, maar bezet door Poetin, zal het altijd een bedreiging voor Oekraïne vormen.”

Hoe kijkt de gemiddelde Wit-Rus naar deze oorlog?

“Ondanks de propaganda zul je in Wit-Rusland niemand vinden die deze oorlog oprecht steunt. Toen de invasie begon waren er massale protesten, en dat ondanks de repressie. Onze partizanen riskeerden de doodstraf voor hun sabotage van de Russische troepen en het doorgeven van informatie over troepenbewegingen aan Oekraïne.

“Mensen leven er in constante angst. Heb je ergens een antioorlogsreactie gepost of keek je naar verboden alternatieve media? Dan kun je al achter tralies belanden. Haast iedereen heeft een zak klaarstaan met ondergoed en tandpasta: je kunt elk moment ontvoerd worden.”

Uw eigen echtgenoot zit daarom vast sinds 2020. Hebt u nog contact?

“De enige manier om met politieke gevangenen te communiceren is via de advocaten, die hen kunnen bezoeken om te kijken of ze nog leven. Ik leef met een voortdurende pijn en angst, maar ik ben tenminste vrij en kan onze kinderen knuffelen.”