‘Vandaag een liedjesfestival, binnenkort de oorlog’: in Antwerpen keken Oekraïners en Russen samen naar Songfestival

‘Maar’ een liedjesfestival? Voor de Oekraïners was het Eurovisiesongfestival dit jaar veel meer dan dat. In een ontmoetingscentrum op het Antwerpse Zuid kwamen Oekraïense vluchtelingen samen om naar Eurosong te kijken, in het gezelschap van Russen. ‘Vandaag is het een liedjesfestival, binnenkort winnen we de oorlog.’

“Kijk, zo moedig zijn Oekraïners”, fluistert Sasha Khaninova (38). Ondanks de strenge regels die het festival hanteert in verband met politieke uitlatingen, heeft de Oekraïense zanger van Kalush Orchestra net opgeroepen tot steun voor het bezette Marioepol en de Azovstal-fabriek. In ontmoetingscentrum Luckie op het Antwerpse Zuid is de morele overwinning dan al binnen. Er wordt geklonken met blikjes van het populaire Oekraïense bier Chernigivske en een vrouw die de Oekraïense vlag rond haar lichaam heeft gedrapeerd, zet het volkslied in. In de zetel legt een jonge vrouw haar breiwerk even aan de kant, de enige keer dat ze dat zal doen in de vier uur dat het Eurosongfestival hier op groot scherm wordt uitgezonden.

“We hebben de erkenning van de wereld nodig”, zegt Sasha Khaninova. De initiatiefneemster van Luckie is afkomstig uit Charkiv, de op een na grootste stad van Oekraïne. Zes dagen na de inval van Rusland ontvluchtte ze haar geboorteland. “Toen de oorlog begon, dacht ik dat het hooguit drie dagen zou duren voor we de Russen weer buiten zouden krijgen. Maar toen de bommen bleven komen, ben ik op dag 6 vertrokken. Ik stapte in een wagen zonder te weten wat de bestemming was.”

Dat bleek België te zijn. Via een website waar vrijwilligers zich kandidaat stelden om Oekraïense vluchtelingen op te vangen, kwam Sasha Khaninona terecht bij een Antwerps koppel met vijf kinderen. Het stel had plannen om in hun vroegere kantoorruimte een koffiebar/plantenwinkel te openen voor mensen met een beperking, maar na de komst van Sasha werd het een ontmoetingsplek voor Oekraïense vluchtelingen. Bij Luckie worden taallessen aangeboden, maar evengoed wordt er samen geschilderd. Er zijn breiateliers, en er komen mensen gezelschapsspelletjes spelen.

“We willen een lichtpunt zijn voor vluchtelingen”, zegt Hanna Skytyba (33) die geboren is in Kiev, maar al vijf jaar in België woont en zich vandaag mee inzet voor Luckie en voor landgenoten die Oekraïne ontvluchten.

Therapeutisch

“Uiteraard volg ik elke dag het nieuws over de oorlog”, zegt Sasha Khaninova die tot voor kort in Charkiv werkte als psychologe. “Maar het is zo nodig om ook met andere dingen bezig te zijn. Als je samen bezig bent, werkt dat ook therapeutisch. In zekere zin zet ik gewoon mijn werk voort. Het is belangrijk om fun te hebben, ook als je land in oorlog is.”

Die les kreeg ze van haar moeder mee die vandaag nog in Charkiv verblijft. “Iedere dag stuurt ze me foto’s van haar bloemen bij de datsja, ons vakantiehuisje buiten de stad. Zo wil ze laten zien hoe mooi Oekraïne nog is”, zegt Sasha Khaninova. Maar de berichtjes hebben nog een andere functie. “Zo weet ik ook dat ze nog leeft.”

Er zijn zaterdagavond ook Russen naar het Antwerpse ontmoetingscentrum gekomen: Anastasia Kholodilova (40) is een van hen. Ze is geboren in Sint-Petersburg, maar haar Oekraïense echtgenoot heeft een landbouwbedrijf in Tjerkassy, een stad in het midden van Oekraïne. Het stel woont in Antwerpen, maar reisde voor de start van de oorlog regelmatig naar daar.

Twee maanden geleden gaf Anastasia Kholodilova zich op om Nederlandse les te geven aan Oekraïense vluchtelingen bij Luckie. “De eerste keer was ik bezorgd over de reacties. Maar toen heb ik uitgelegd wat mijn standpunt is. Ik heb Poetin jaren geleden al de rug toegekeerd. Mijn hart ligt in Oekraïne, en vandaag supporter ik uiteraard voor Kalush Orchestra”, zegt ze.

Het samenhorigheidsgevoel bij Luckie is groot. Er wordt gedanst en gezongen. Sommige mensen hebben vlaggen bij. “Ook voor Russen is dit een belangrijke ontmoetingsplaats”, vertelt Anastasia Kholodilova . “Ik heb sinds de oorlog het contact met mijn Russischgezinde vader verbroken, en dat valt mij zwaar. Ook andere Russen in België worstelen daarmee. Het doet deugd om die ervaringen hier te kunnen delen.”

Chips en snoepjes

Er staan mandjes met chips en snoepjes op tafel en er zijn makkelijke zetels. Toch is dit voor de aanwezigen veel meer dan een gezellige liedjesavond. De puntentelling wordt door iedereen nagelbijtend gevolgd. “Waarom geeft Nederland ons geen punten? Wat voor een land is dat?”, roept Oksana Nesterenko (42) geëmotioneerd, een blogster uit Kiev die twee maanden geleden de Oekraïense hoofdstad verliet voor België.

“Ik weet dat dit maar een liedjeswedstrijd is”, zegt ze. “Maar het is zo heftig. Ik voel een enorme drang om iets te doen voor mijn land. Ik ben een patriot, en ik voel me nog altijd schuldig dat ik twee maanden geleden ben weggegaan. Nu zit ik hier als een waanzinnige te supporteren, maar mijn landgenoten riskeren hun leven.”

Bij de vakjury scoort Oekraïne niet slecht, maar de stemmen van het publiek – 439 punten – tillen Kalush Orchestra pas echt naar de overwinning.

Luckie gaat los. Toeschouwers vallen elkaar gillend in de armen. Sasha Khaninova doet de bisronde al breakdancend mee. In de zetel in de keuken barst Oksana Nesterenko in tranen uit. “Het is maar Eurosong, maar ook weer niet”, zegt ze. “Wij zijn winnaars en dat kan de hele wereld nu zien. Vandaag is het een liedjesfestival, binnenkort winnen we de oorlog. Al hoop ik dat de prijs die we daarvoor zullen betalen, niet te groot is.”