Van kil tot cool: de zeven elementen die het imago van het Britse Koninklijk Huis verbeterden

1. De zonen

Met tranen in de ogen keken de Britten op 6 september 1997 naar de broertjes William (15) en Harry (12), langzaam lopend achter de affuit met daarop het ontzielde lichaam van hun jong gestorven moeder. Het tijdperk-Diana was tot een abrupt en schokkend einde gekomen. De prinsjes, meer nog dan daarvoor, werden de troetelkinderen van de Britse natie, terwijl hun vader ware liefde vond bij zijn oude vlam Camilla en in 2005 met haar zou trouwen in het gemeentehuis van Windsor.

De evenwichtige William (1982) bereidde zich in alle stilte voor op het koningschap dat hij in de verre toekomst zal aanvaarden. Van die verantwoordelijkheid had de losbollige Harry (1984) geen last. De reserveprins ontwikkelde zich tot een goudmijn voor tabloids, bijvoorbeeld door in een nazi-uniform naar een gekostumeerd feest te gaan. ’s Werelds meest begeerde vrijgezel zocht, feestend en clubbend, naar de ware liefde en de natie zocht mee. Chelsy, Caroline, Florence, Cressida…

Harry’s imago als ‘party prince’ daargelaten, zijn het twee voorbeeldige koningskinderen. Ze zijn, zoals de traditie dat voorschrijft, opgeleid aan de militaire academie van Sandhurst en gingen onder de wapenen. Harry vocht zelfs aan het front in Afghanistan. Als gevorderde dertigers zijn ze vooral actief in het liefdadigheidswerk, al is William, de hertog van Cambridge, ook veel tijd kwijt aan het verschonen van de luiers van kleine Louis.

Ze houden de herinnering aan hun geliefde moeder levend en dat zal zichtbaar zijn tijdens de bruiloft. De beide zussen van Diana zullen een belangrijke rol spelen tijdens de ceremonie. Een van hen, Lady Fellowes (inderdaad familie van de auteur van kostuumsoap Downton Abbey), zal een rede houden. Door de adellijke familie van zijn moeder op te voeren, wil Harry benadrukken dat hij niet alleen een Windsor maar ook een Spencer is.

Ook aanwezig: de negende Graaf Spencer, die tijdens Diana's uitvaart zo'n bittere – en ontroerende – toespraak had gegeven. Ruim twee decennia later lijken de wonden te zijn geheeld, met speciale dank aan de twee broertjes.

Lees ook: "Nieuw Diana-label is onvermijdelijk voor Meghan Markle. Alleen: voor Kate Middleton gold dat ook"

2. 'The Queen' (2006)

Er loopt een lijn van de met een Oscar bekroonde film The Queen (2006) naar de populaire YouTube-compilatie ‘Top 10 Times the Queen was badass’ – en niet te vergeten ‘Queen Elisabeth II funny moments’. En hoe kan het níét funny zijn, als de troonopvolger al 69 is?

The Queen bracht het beste in de Britse filmindustrie samen. Michael Sheen speelde de hem op het lijf geschreven Tony Blair, Stephen Frears regisseerde, Peter Morgan (zie ook The Crown) schreef het scenario en Helen Mirren speelde de koningin. Mirren had als meevaller dat haar mondhoeken, net als bij Elizabeth II, lichtjes omlaag buigen, maar haar grootste bijdrage was dat ze, zonder een spoor van sentiment, de koningin menselijk maakte. De legende wil dat crewleden meteen recht overeind schoten en de handen achter de rug vouwden als ze op de set kwam.

Mirren won een Oscar voor haar rol en hield er een uitnodiging op Buckingham Palace aan over. Morgan gebruikte zijn materiaal ook voor een theaterstuk (The Audience), waarin de gesprekken van de koningin met al haar premiers, vanaf Churchill, centraal staan. Weer speelde Mirren de hoofdrol. Ditmaal hield ze er een Tony aan over, nadat het stuk naar Broadway was verhuisd. Staat Morgan met zijn film (The Queen), toneelstuk (The Audience) en televisieserie (The Crown) aan de wieg van de herwaardering van de monarchie, dan is er ook iets voor te zeggen dat hij het beeld van de ooit populaire Tony Blair een flinke knauw gaf.

3. De humor

Koninklijke humor is van oudsher het domein van Prins Philip, de ijsbreker bij plechtige gelegenheden. "Je ziet eruit alsof je naar bed gaat", zei hij ooit tegen een in traditionele kledij gehulde Nigeriaanse politicus. "Hoe houd je de inboorlingen hier lang genoeg van de fles opdat ze slagen voor hun rijexamen?", informeerde hij bij een Schotse rijleraar. Zulke opmerkingen gaven hem vroeger het imago van een reactionaire sar, maar nu wordt de 96 jaar oude hertog toch vooral gezien als een grappige opa, een geestverwant van balkoncommentator Waldorf uit The Muppet Show.

Humor is al lang niet meer zijn exclusieve domein. De jongste jaren laten ook andere Windsors zich van hun komische kant zien. Dat Elizabeth een gewiekst gevoel voor humor heeft, toonde ze in een gesprek met David Attenborough dat dit voorjaar op de Britse televisie te zien was. Toen er een helikopter over Windsor Castle vloog, zei ze, refererend aan het veiligheidscircus bij bezoeken van Amerikaanse presidenten: "Waarom vliegen die nu altijd over wanneer je probeert te praten? Het klinkt als president Trump, of president Obama."

Op zijn beurt vrolijkte haar zoon Charles (1948), de piekerprins, de Schotten eens op met een komisch optreden als weerman bij BBC Schotland.

4. De opening van de Olympische Spelen 2012

Regisseur Danny Boyle wist dat hij in de spectaculaire viering van de Britse cultuur, die de openingsceremonie van de Olympische Spelen 2012 in Londen moest worden, een plek voor Elizabeth II moest inruimen. Al was het maar – Olympisch protocol – omdat het staatshoofd aanwezig moet zijn en het volkslied in haar aanwezigheid gezongen moet worden.

Het oorspronkelijke idee was een scène te filmen met James Bond (Daniel Craig), die de koningin op spectaculaire wijze zou ophalen bij Buckingham Palace. En waarom Helen Mirren niet nog een keer als koningin vragen? Er werd toestemming voor deze verhaallijn aan het paleis gevraagd. Het antwoord: "Geweldig idee. Hare Majesteit zou graag zichzelf spelen."

En dus figureerde ze in de openingsscène met Daniel Craig als Bond, sprong er een parachutist in haar zalmroze jurk uit een helikopter boven het stadion en dook Elizabeth II – pokerface – precies op het juiste moment op in de Koninklijke Loge. Een miljard televisiekijkers lag aan haar voeten. Briljante stunt van de koningin, waarmee ze werd opgenomen in het pantheon van all things British. 007, check! Mr.Bean, check! Spice Girls, check! The Queen, check!

5. De deugd

'Als je je vrouw kiest, kies je je kinderen.' In I libri della famiglia (1433-40) laat de Italiaanse humanist Leon Battista Alberti er weinig misverstand over bestaan hoe een man met status in de Renaissance een ideale vrouw kiest. Ze moet sierlijk en elegant zijn, puur en kuis, vroom en bescheiden. Maar hé, ze gaat wel jouw kinderen baren, jouw stempel op een volgende generatie drukken. Dus moet ze vooral geschikt zijn om sterke kinderen voort te brengen en op te voeden. ‘Al haar deugden zullen helderder stralen in mooie kinderen’, schrijft Alberti. Er volgt een beschrijving van het juiste uiterlijk en formaat van de werp-geschikte vrouw, waarin onder meer staat ‘dat er geen bezwaren zijn tegen een donkere vrouw’.

Elke tijd kent haar eigen voorkeuren en waarden. In de Renaissance weerspiegelde een vrouw haar innerlijke schoonheid in uiterlijke schoonheid, zoals te zien is in de geïdealiseerde portretten van Leonardo da Vinci en Rafael. Sommige humanisten, zoals Baldassare Castiglione, voegden kennis, opleiding en welbespraaktheid toe aan de vrouwelijke deugden, maar daar was niet iedereen het mee eens. In Jane Austens tijd stond niet alleen beheersing, oordeelsvermogen en kuisheid op de agenda voor geslaagd vrouw-zijn, maar ook sensibility, de gevoeligheid om gepast emotioneel en sociaal te handelen.

Wat maakte de nieuwe vrouwen in het Britse koningshuis, Kate Middelton en Meghan Markle, zo geschikt in hedendaagse ogen? Wie denkt dat het feminisme wel zo’n beetje volbracht is en de vrouw van alle opgelegde verwachtingen bevrijd, moet misschien even een vrouwenblad lezen. Daaruit destilleer je zo de hedendaagse instructies voor de vrouwelijke deugd. Die zijn een beetje anders: ze is ambitieus en mooi, beheerst en betrokken, uitgesproken maar niet aanstootgevend, om een paar kwaliteiten te noemen. Ze heeft lak aan alles maar is wel léúk.

En fit natuurlijk. Belachelijk fit, ook post-partum. Zie prinses Kate, die onlangs enkele uren na de bevalling van haar derde kind vol in de make-up, op hoge hakken en in dresscode tenue de ville haar kind aan de wereld toonde. Van een koninklijke vrouw kan nog altijd een voorbeeldrol verwacht worden, zien we aan Kate, die door met name de Amerikaanse vermaakmedia is omarmd als hét Europese stijlmodel. Elke jurk die ze draagt wordt door de stijlpolitie ontleed en goedgekeurd, en inderdaad, ook die van haar koninklijke kinderen.

De meningen over de deugdzaamheid van Meghan Markle – en dus haar geschiktheid als koninklijke bruid – zwiepen in de media heen en weer. In het ene uiterste is ze Amerikaans (een groot scheldwoord in Brits koninklijk jargon), gescheiden, controversieel en anders (en overige semi-beschaafde omschrijvingen van zwart). Het andere uiterste wordt verwoord door Harry zelf, Meghans vriendinnen en de vriendelijke roddelpers, die haar omschrijven als uitgesproken, betrokken, compassievol, classy, tijdloos, waardig en discreet. De meningen zijn verdeeld, maar Meghan-voorstanders zien in haar combinatie van Amerikaanse uitgesprokenheid, vriendelijkheid en spontaniteit een aanwinst die, zoals The New Yorker schreef, ‘de corporate culture van het Britse koningshuis zal verfrissen’.

6. 'The Crown' (vanaf 2016)

Na The Queen en The Audience is Peter Morgan verwikkeld in zijn grootste werk over het regime van Elizabeth II: The Crown, een Netflixserie die in totaal zestig episodes moet beslaan, waarbij elke twee seizoenen de hoofdcast wordt vervangen.

Het is een meesterlijke mengeling van de tumultueuze persoonlijke geschiedenis van de Windsors met de naoorlogse Britse en wereldgeschiedenis. Het is ook een van de duurste series uit de televisiegeschiedenis en, durven we te voorspellen, een toekomstige klassieker. De vermenging van historische gebeurtenissen met het gedramatiseerde leven achter de paleisdeuren zal voor een complete generatie het beeld van de monarchie bepalen, met het koningshuis als constante in een tumultueuze wereld.

Lees ook: 'The Crown' heeft Elizabeth van ijskoningin veranderd in een echte vrouw

Als in de eerste afleveringen de jonge koningin (de formidabele Claire Foy) geconfronteerd wordt met de oude staatsman Winston Churchill (John Lithgow), haar eerste premier, is het bijna onmogelijk geen ontzag te voelen voor het feit dat deze vrouw in 2018 nog altijd op de troon zit, met een eeuw geschiedenis in haar handpalm en haar mondhoeken nog altijd licht naar beneden getrokken.

Na Claire Foy en Matt Smith krijgen we in 2019 voor het derde en vierde seizoen Olivia Colman en Tobias Menzies als Elizabeth II en prins Philip. De koningin, die tijdens het derde seizoen 93 wordt, zal het ongetwijfeld met belangstelling volgen.

Lees ook: Hoe waarheidsgetrouw is de tv-serie 'The Crown'?

7. De ander

Misschien is het toeval of het gevolg van een onttakeling van de plicht om in eigen kring te trouwen, maar enkele opmerkelijke mannen aan de top van de Westerse apenrots huwden de afgelopen jaren vrouwen met een Heel Andere Achtergrond. Dat heel andere laat zich breed definiëren: het gaat over sociale en economische klasse, religie, cultuur, nationaliteit en ook kleur.

De Nederlandse Willem-Alexander koos een Argentijnse uit de hogere burgerklasse, prins Maximiliaan van Liechtenstein trouwde de zwarte Angela Gisela Brown uit Panama (die voor haar huwelijk in de New Yorkse modewereld werkte), George Clooney – Hollywoodelite, een Amerikaans equivalent van koninklijkheid – trouwde met Amal Alamuddin, een Libanese mensenrechtenadvocaat uit de Druzencultuur, een religieuze minderheid in de islam. En dan is er nog de Deense kroonprins Frederik, die in het huwelijk trad met een Australische marketingconsultant.

Engeland krijgt voor het eerst in de millennium oude monarchie een familielid van Afro-Amerikaanse afkomst. Wat Meghan ook doet, en wat er ook gebeurt, daar zal iets van gevonden worden, en dat zal vaak geduid worden vanuit haar identiteit.

De verloving leverde in de media al evenveel bedekt en onverholen racisme op als enthousiasme. Zo schreef The Spectator dat Meghan ‘70 jaar geleden het soort vrouw was dat een prins als maîtresse nam, niet als vrouw’ en schreef de Daily Mail dat Meghan ‘bijna straight outta Compton’ is, verwijzend naar een hiphopalbum waarin rappers Dr. Dre, Eazy-E en Ice Cube getuigen van hun afkomst uit de achterstandswijk Compton in Los Angeles. Andere media doen verslag van zwarte Britten die zich gesterkt en aangemoedigd voelen door dit nieuwe rolmodel op maatschappelijke topniveau. Meghans flexibiliteit – ze verandert van land, nationaliteit en religie voor haar huwelijk – wordt geprezen en bekritiseerd. Zoals ook gebeurde bij onder andere Máxima.

Lees ook: Het Meghan-effect: Groot-Brittannië loopt storm voor het eerste niet-blanke lid van het vorstenhuis

Anders zijn roept reactie op. En het draagt iets nieuws bij, want een huwelijk is, om in termen van Meghans televisieserie Suits te spreken, een fusie: een samengaan van twee zelfstandige economische en sociale eenheden. De bovengenoemde vrouwen hebben iets gemeen: ze zijn zelfstandige, uitgesproken carrièrevrouwen met een maatschappelijke betrokkenheid die soms grenst aan activisme. Dat betekent dat ze de kracht hebben de maatschappelijke impact van hun huwelijk te beïnvloeden.

Máxima heeft de functie van koningin getransformeerd door zich in te zetten voor kansvergroting door microkrediet, en is een voorbeeld voor geïmmigreerde Nederlanders. Meghan Markle voegt elementen uit haar Iers-Nederlands-Afro-Amerikaanse afkomst en haar Hollywoodopvoeding toe aan het Britse koningshuis. Het zijn deze vrouwen die de top van de blanke, Westerse cultuur langzaam een beetje inclusiever maken.