Van Kate Bush tot Depeche Mode: waarom nostalgie altijd in blijft

Hoe oud je ook wordt, nostalgie blijft de eeuwige jeugd vieren. Opmerkelijker nog: muzikale nostalgie verkoopt vandaag meer dan ooit. In tijden van onzekerheid en recessie wordt de hunkering naar het verleden kennelijk nog het makkelijkst vermarkt.

Een week geleden werd bekend dat de ticketprijs voor Depeche Mode in Texas de spuigaten uitloopt. Via Ticketmaster, de officiële verkoper van kaartjes, varieert de prijs van 3.000 euro voor een plaatsje op de parterre tot 400 euro voor een ticket in de zogeheten nosebleed seats: een plekje op de verst afgelegen, hoogste balkons. Everything counts in large amounts, zoals frontman Dave Gahan zelf ooit profetisch zong dus. De plotse dood van derde groepslid Andrew Fletcher zit daar allicht voor iets tussen, omdat inmiddels druk gespeculeerd wordt dat de nieuwe tour meteen ook de zwanenzang zal betekenen voor Depeche Mode.

Maar wat net zo goed meespeelt, is het nogal akelige systeem van ‘dynamic pricing’ in de Verenigde Staten. Daar verloopt de verkoop vaker volgens de wet van vraag en aanbod: zoals de prijzen voor vliegtuigtickets een hogere vlucht nemen tijdens een vakantieperiode, kunnen concerttickets ineens buitenproportioneel duur worden wanneer de verkoop als een trein loopt. Zo’n vaart loopt het gelukkig voorlopig niet in ons land, al zou het voor organisatoren wel eens als toekomstmuziek kunnen klinken: Depeche Mode wist alle tickets voor twee Sportpaleizen te slijten in een mum van tijd. De verkoop van Kendrick Lamar in datzelfde Sportpaleis - nochtans een superster van dit eigenste tijdsgewricht - liep een stuk stroever.

De reünie van Blink-182 brak dan weer ei zo na het internet. En dichter bij huis bleek nostalgie over punkpop evengoed kapitaalkrachtig: de Junior Eurovisiesongfestival-sensatie X!NK bewees met vier razendsnel uitverkochte reünieconcerten in de AB dat een band nooit stuk gaat. Zelfs niet als er - allejezus - twee volledige decennia overheen zijn gegaan en de knapen van toen zelfs de baard in de keel al lang ontgroeid zijn.

Maar zo opmerkelijk is hun succes per slot van rekening nu ook weer niet. In het Sportpaleis bleken twintigers en dertigers zich de voorbije jaren evenmin te oud te voelen om te feesten op muziek uit hun kindertijd, gaande van K3 over Plop tot Spring. Kindercantussen voor opgeschoten volwassen? Het is bijna per definitie de sleutel tot succes. Met rewind party’s zou uw innerlijke Frank Verstraeten zelfs een verdomd lucratieve zwendel kunnen opzetten.

Minder complexe tijd

Het zegt veel over de wassende kracht van nostalgie: meer dan ooit grijpen we onbeschroomd terug naar het verleden. Logisch ook. Vanuit een aangeboren zucht naar escapisme keren we graag terug naar een tijd waarin de wereld minder complex leek. Ironisch genoeg blijken de eighties - het decennium van de Koude Oorlog, grote nucleaire dreiging en aids - nog de meeste onschuld uit te stralen in de achteruitkijkspiegel.

Volgens psychologen zouden de mentale triggers voor nostalgie niet zelden eenzaamheid en angst zijn. Daarmee ben je geneigd om nostalgischer en met de mantel der liefde in de aanslag over het verleden na te denken. In een tijdvak waarin we onze wonden likken na een pandemie en lockdown, en met één oog angstig kijken naar onze bankrekening terwijl de andere strak gericht is op Rusland, lijkt nostalgie de pasmunt voor een parallel universum waarin we onze jeugd herbeleven.

Deze zomer merkte je bijvoorbeeld op muziekfestivals hoe sterk eightiespop heropleefde. ‘Sweet Dreams’ van Eurythmics - net geen veertig jaar oud - bleek zowaar de meest gedraaide song op Tomorrowland. En op Primavera Sound was het naar verluidt pas feest wanneer ‘Let’s Dance’ van David Bowie of ‘Enjoy the Silence’ - yep, van Depeche Mode - in de late uurtjes uit de speakers barstte. Ook in de cinema haalden dertigers en veertigers samen met hun jonge grut hun hart op bij het verleden. Tom Cruise bracht met Top Gun de nostalgie terug in de bioscoop, terwijl Baz Luhrmann Elvis uit de dood liet opstaan en Robin Pront de Zillion na een kwart eeuw deed herleven. Die films lijken ook de kaskrakers van 2022 te worden.

Stranger Things maakte eerder al nostalgische school. Die Netflix-serie speelt zich dan ook af in de jaren tachtig en zorgde daarmee eerder voor een revival van hits als ‘Should I Stay or Should I Go’ van The Clash. Maar de grootste bijval bleek dit jaar weggelegd voor ‘Running Up That Hill’ van Kate Bush uit 1985. Die classic kreeg een prominente rol in het vierde seizoen, en werd daardoor ineens weer razend populair. Volgens The Hollywood Reporter steeg het aantal streams van ‘Running Up That Hill’ wereldwijd maar liefst met 8.700 procent in luttele dagen tijd. In de Verenigde Staten was dat zelfs 9.900 procent. In de slipstream volgden haar andere eighties-hits ‘Wuthering Heights’ en ‘Babooshka’, die op TikTok een nieuw leven kregen bij de jeugd.

TikTok

TikTok bleek overigens al vaker de katalysator voor ‘geleende’ nostalgie: zo blijken tieners vandaag inmiddels haast even vertrouwd met Rumours (1977) van Fleetwood Mac als de seventiesgeneratie zelf. Net zo goed beleven The Smiths vandaag andermaal een hausse dankzij TikTok: songs en shirts worden door het jonge grut zo enthousiast binnengehaald dat het haast lijkt alsof zelfs Morrissey de jaren tachtig prachtig vond. There’s a light that never goes out, vermoedelijk.

Begin dit jaar berekende Global News dat 70 procent van de muziek die de Amerikaanse bevolking beluistert beschouwd kan worden als ‘oud’, een cijfer dat ook wereldwijd toepasbaar zou zijn. Akkoord, die term wordt nogal ruim genomen: het gaat per definitie over muziek die minstens anderhalf jaar oud is. Maar in praktijk gaat het steeds over veel oudere muziek.

Vandaag merk je dat net zo goed in de Ultratop: een reissue van The Beatles-plaat Revolver (1966) kwam meteen binnen op de vijfde plaats, terwijl de top 10 wordt aangevuld met The Blue Sides of Vaya Con Dios, waarin Dani Klein de staat van haar eighties- en ninetiescarrière opmaakt. Ook het postuum uitgebracht Opex van Arno graaft royaal in het verleden van le plus beau en prijkt al een poosje in de hoogste regionen van de hitlijst.

In de top 20 bots je verder net zo goed op het tien jaar oude AM van Arctic Monkeys en een in 80s-synths gedrenkte nieuwe plaat van Simple Minds, terwijl Beyoncé en Drake iets verderop aansluiting zoeken bij de house van de jaren negentig. De verkoop van vinyl en zelfs cassettes bleek de voorbije jaren ook al in de lift te zitten. Het heden en de toekomst? Die zijn onherroepelijk out, jongens.

Traject van twintig jaar

Ook gamesontwikkelaars passeren opnieuw langs de kassa met remasters en updates van oubollig ogende computerspelletjes. Er wordt vandaag zelfs een toernooi van Age of Empires II (1999) opgezet, waarbij de winnaar naar huis kan gaan met 200.000 dollar.

Dat zo’n succesvol spel van een kwart eeuw geleden plots opnieuw relevantie krijgt, is helemaal niet zo vreemd. Nostalgie doorloopt volgens wetenschappers een traject van ongeveer twintig jaar: in die periode groeien mensen op, krijgen ze banen en leningen, en stichten ze een gezin. Wanneer die nieuwe realiteit van het volwassen leven begint te wennen, merken ze vaak dat ze geen tijd vonden om nieuwe trends bij te houden of vrienden te zien zoals ze dat ooit deden.

Het resultaat is dat volwassenen liefst hun jeugd herbeleven wanneer ze een vrije avond hebben. In een tijd waarin de nieuwste ontwikkelingen in de technologie dertigers en veertigers murw lijkt te slaan - what the fuck is Mastodon en augmented reality nu ook weer precies? - wordt nostalgie als veiligheidsnet gekozen. Wat gedateerd is, klinkt en oogt eigenlijk vertrouwd, en geeft je houvast. Het katapulteert je naar een tijdsgewricht waarin je niet noodzakelijk gelukkiger was maar alles toch een stuk meer behapbaar, overzichtelijk en eenvoudig leek. Om het eenvoudig te stellen: nostalgie is comfortfood.

Om diezelfde reden is het ook al jaar en dag het brood en boter van concertpromotoren, niet het minst in Las Vegas: popiconen die hun beste jaren achter zich hebben liggen, staan er volop in de schijnwerpers, van de casino’s tot The House of Blues. En gesjeesde artiesten beleven er opnieuw hun hoogdagen voor afgeladen zalen en een publiek dat niet zelden financieel uitgekleed wordt. Nostalgie komt namelijk met een prijskaartje: dat de jonge garde muzikale acts uit het verleden ontdekt, is mooi meegenomen maar uiteindelijk ligt het grote geld nog steeds bij de kapitaalkrachtigere ouders.

Ook marketeers ruiken nostalgie vandaag als waren het bloedhonden. Toen Netflix The Joy of Painting toevoegde aan hun assortiment, werd landschapsschilder Bob Ross - bekend om zijn gigantische krullenbol, zoetgevooisde stem en kitscherige schilderwerkjes - meteen een trending topic op Instagram. Dat bracht het gewiekste marketingteam van Adobe op een idee. Via een reeks filmpjes brachten zij ode aan Ross, waarbij tegelijkertijd de nieuwe Photoshop Sketch werd gepromoot voor de iPad Pro. Klinkt een tikkie goedkoop? Toch niet. Elk detail klopte namelijk, tot zelfs het merk van kleding dat Ross droeg in zijn show in de eighties. Joan Kowalski, media director bij Bob Ross Inc., vertelde daar zelf over: “Adobe zorgde dat dit geen parodie werd maar echt een hommage.”

Daar ligt mogelijk de eeuwigheidswaarde voor nostalgie: authenticiteit is het belangrijkste sleutelbegrip. Want wanneer je het verleden romantiseert wil je - net als bij die kalverliefde die je je ook na dertig jaar nog herinnert - nooit bedonderd worden.