Van geoorloofde burgerlijke ongehoorzaamheid zitten we nu al bij ongeoorloofd vandalisme. Wat is dan de volgende stap? Fysiek geweld?

Bart Eeckhout is hoodcommentator van De Morgen.

Verzet kan een legitieme reactie zijn op onrecht en een instrument om rechter te trekken wat scheefzit. Meer nog, belangrijke maatschappelijke vooruitgang werd enkel mogelijk dankzij protest dat behoorlijk radicaal kon zijn. De strijd voor vrouwenrechten of voor het algemeen (mannen)stemrecht heeft levens gekost. De moderne geschiedenis loopt over van verandering die in gang wordt gezet door soms dramatische protestacties.

Misschien denken de jonge klimaatactievoerders die kunstwerken besmeuren, zoals nu weer gebeurde met de Zonnebloemen van Vincent van Gogh in de National Gallery in Londen, dat zij ook in dat heroïsche rijtje thuishoren. Zij vergissen zich.

Hoe nobel hun zaak ook moge zijn, hoe oprecht hun bezorgdheid over de klimaatcrisis, dat rechtvaardigt niet de gekozen actiemiddelen. Het is strategisch lomp, omdat zulke aanvallen op iconische cultuurvoorwerpen geen sympathie voor de zaak opleveren. Het is ook een inhoudelijk lege daad omdat er geen verband is tussen de eigen zaak en het mikpunt van de actie en het is een laffe daad om weerloze kunst te willen beschadigen.

Mijn grootste bezorgdheid zit nog ergens anders. Er wordt hier een grens overschreden. Soep gooien naar een schilderij dat achter een glazen wand zit, lijkt al met al een nog vrij onschuldige en zelfs ietwat onnozele protestactie. Het glas wordt afgeveegd, de actievoerders worden een tijdje opgepakt, de kans bestaat dat kunstliefhebbers voortaan wereldwijd langs een metaaldetector moeten passeren als zij een museum willen bezoeken, en dat is dat. Maar als dit soort acties weinig oplevert - en dat zal het geval zijn om hierboven geschetste redenen - zal de stap kleiner zijn om verder te radicaliseren.

Van geoorloofde burgerlijke ongehoorzaamheid zitten we nu al bij ongeoorloofd vandalisme. Wat is dan de volgende stap? Fysiek geweld? Dan spreken we over terreur. In de radicale marge van het klimaatprotest is geweld geen taboe meer. Dat moet ons verontrusten, hoe knullig een soepactie in het museum of het verstoren van een sportwedstrijd er ook mag uitzien.

Klimaatactie is belangrijk. De strijd tegen klimaatopwarming is waarschijnlijk de belangrijkste uitdaging van de mensheid op dit moment. Grote stappen zijn al vooruitgezet, in politiek, bedrijfsleven en in technologie en wetenschap. Zonder de voortdurende alertheid van activisten was dit wellicht niet mogelijk geweest.

Die activisten hebben ook gelijk als ze zeggen dat ‘we’ er nog lang niet zijn. Rapport na rapport toont aan dat de opwarming te snel gaat, en nu het spannend wordt, gaat een tegenbeweging van twijfelaars en ontkenners op de rem staan. Dat frustreert en creëert wanhoop. Toch moet kristalhelder gezegd worden dat deze strijd niet gediend wordt door wanhoopsdaden. Het tegendeel is het geval, zo blijkt nu al meteen. De rattenvangers van de klimaattwijfel hoeven de fluit maar boven te halen om talloze boze, verontwaardigde mensen achter zich aan te lokken.