Van ‘advies’ tot ‘rampenplan’: ook in de Wetstraat is het coronavirus losgebarsten

De aanbeveling van de federale regering tegen het coronavirus is een dag later in de praktijk omgezet door de provinciegouverneurs. In een tijdspanne van 24 uur is één iets echter zeer duidelijk geworden: ook in de Wetstraat slaat de koorts toe.

Dinsdagmiddag, Wetstraat 16. Premier Sophie Wilmès (MR) heeft de Nationale Veiligheidsraad – een speciaal orgaan om belangrijke veiligheidskwesties te bespreken – bijeengeroepen. Aan tafel schuiven minister van Volksgezondheid Maggie De Block (Open Vld) en minister van Binnenlandse Zaken Pieter De Crem (CD&V) aan met de minister-presidenten van de drie gewesten, alsook de directeur en een risk manager van het departement Volksgezondheid.

Het departement Volksgezondheid, dat in nauw contact staat met verschillende specialisten, overloopt eerst het arsenaal aan mogelijke maatregelen, waarna zich een discussie van twee uur ontspint. Die laat zich ruwweg vertalen naar: hoever moeten we gaan om een piek in het aantal coronabesmettingen te vermijden? Vooral langs Franstalige kant dringt men aan op strenge maatregelen. Volgens een aantal bronnen onder meer omdat veel Brusselaars en Walen naar de Franse journaals kijken. Daar zijn grote evenementen, ook outdoor, al afgelast. Sommige scholen blijven dicht.

Opmerkelijk: ook ten tijde van de aanslagen in Parijs en Brussel was de druk vanuit Franstalige politieke hoek om strenge veiligheidsmaatregelen te treffen veel groter dan in Vlaanderen. Het leidt nu wel tot een merkwaardige paradox: terwijl mede vanuit Vlaams-nationalistische hoek kritiek opborrelt over de ‘besluiteloze’ federale overheid, was het achter de schermen vooral de Vlaamse regering die drastische maatregelen afremde.

“Langs Franstalige kant voelde men de nood om ook in België in te grijpen”, luidt het. “Volksgezondheid was het daarmee eens. Al moest onze beslissing wel proportioneel blijven.” Uiteindelijk formuleert de raad een aantal aanbevelingen richting bedrijven en lokale overheden, bijvoorbeeld om indoorevenementen met meer dan 1.000 bezoekers af te gelasten. Hoewel het om een federale aanbeveling gaat, “schuilt daarachter wel een algemeen akkoord”, benadrukt Wilmès.

Federaal rampenplan

’s Avonds roept minister De Crem de verschillende provinciegouverneurs bij zich voor een spoedoverleg, waarbij zij het mandaat krijgen om met ‘hun’ burgemeesters de nodige stappen te ondernemen om de aanbeveling in de praktijk om te zetten.

Hoewel zowel Wilmès als De Block nadien in de media verklaren dat een verbod “enkel kan worden geïmplementeerd via de gouverneurs en de burgemeesters” en het om een bevoegdheidskwestie gaat, is er ook andere optie: de federale fase van het rampenplan aankondigen, waarbij minister De Crem aan zet komt. Alleen is de consensus dat zo’n signaal ‘te gewichtig’ is en misschien tot paniek zal leiden.

Toch is het net de beslissing voor een ‘aanbeveling’ die al snel een politiek mijnenveld lijkt te activeren. N-VA-voorzitter en Antwerps burgemeester Bart De Wever laat weten dat hij in zijn stad enkel evenementen kan verbieden op basis van een duidelijke en objectieve richtlijn, “niet op basis van een advies”. Zonder schadeplan vanuit de federale regering kan het volgens De Wever bovendien onder organisatoren een “economisch bloedbad” worden.

Woensdagmiddag zet De Wever die aanval kracht bij in het VTM Nieuws. Hij heeft het over de “chaos” die de federale regering heeft veroorzaakt en “uiteenlopende beslissingen in diverse steden”. Hij eist de afkondiging van het federale rampenplan.

Maar: Wilmès laat niet over zich heen lopen. Integendeel. De ontslagnemend premier neemt dinsdag en woensdag de regie stevig in handen met een persconferentie, verschillende tweets en zowaar een interview op QMusic – een uitzonderlijk optreden in het Nederlands. Wilmès heeft ingezien dat dit virus haar ook een kans biedt: zichzelf profileren als een goede crisismanager. Wellicht niet toevallig wordt momenteel gewerkt een upgrade van haar regering in lopende zaken tot een volwaardige ‘noodregering’, waarin zij normaal aanblijft als premier.

In haar commentaren voegt Wilmès fijntjes toe dat De Wevers eigen Vlaamse minister-president Jan Jambon (N-VA) het akkoord mee heeft goedgekeurd. “Het is een beetje ‘pikant’ van iemand die altijd maar meer bevoegdheid wil hebben”, reageert Wilmès op de kritiek van De Wever. “Die beslissing is genomen samen met de deelstaten. (...) Bart De Wever heeft de kans om zijn verantwoordelijkheid te nemen.”

Wie politiek gezien aan het langste eindje trekt, is onduidelijk. De Wever heeft een punt als hij zegt dat de federale regering bij “een ernstige dreiging voor de volksgezondheid” de federale fase van het rampenplan kan afkondigen – ook Antwerps provinciegouverneur Cathy Berx geeft dat aan. “Maar het is wel opmerkelijk dat De Wever nu plots een uniforme federale aanpak vraagt. Anders is zijn devies: andere realiteiten vragen andere oplossingen”, zegt politicoloog Dave Sinardet (VUB).

Slappe koord

Woensdagmiddag: 24 uur na het formuleren van de aanbevelingen is de heikele kwestie alweer ontmijnd. De gouverneurs van Limburg, Vlaams-Brabant, Antwerpen en West- en Oost-Vlaanderen hebben de aanbeveling in de praktijk omgezet, nadat Brussel dinsdagavond het voorbeeld stelt. Het spelletje zwartepieten heeft één ding wel duidelijk gemaakt: het coronavirus maakt nu ook de Wetstraat officieel koortsig.

Die politieke dimensie zal wellicht niet verdwijnen, nu steeds meer experts benadrukken dat de maatregelen eigenlijk nog strenger moeten. De regering wil hier – voorlopig – niet aan beginnen.