Vaccinoloog Pierre Van Damme: ‘De derde vaccindosis geeft misschien jarenlange immuniteit’

Als het van Vlaams minister-president Jambon en gezondheidsminister Beke afhangt krijgen binnenkort alle Vlamingen een derde coronaprik. De groenen vinden dan weer dat er andere prioriteiten zijn. Maar wat zegt een expert terzake? Vaccinoloog Pierre Van Damme, lid van de taskforce vaccinatie en expertengroep GEMS: ‘Eind oktober of begin november gaan we weten of het een goed idee is.’

Laten we beginnen bij het begin, professor Van Damme. Wat weten we over de dalende bescherming van de coronavaccins die we tot nog toe kregen ingeënt?

“Studies uit de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk en Israël - landen die vroeger dan wij gestart zijn met vaccineren - leren ons dat de werkzaamheid van de vaccins afneemt bij een deel van de bevolking. Het gaat om oudere en fragiele mensen. Daar zijn wellicht twee redenen voor: zij zijn als eerste ingeënt en hebben door hun leeftijd of slechte gezondheid een mindere immuniteit. Concreet daalt de bescherming vijf à zes maanden na het toedienen van de tweede vaccindosis. Volgens een Brits onderzoek zouden Pfizer en AstraZeneca ongeveer tien procent van hun werkzaamheid tegen ziekenhuisopnames verliezen bij 65-plussers: bij Pfizer gaat het van 100 procent bescherming na week één naar 90,7 procent bescherming na twintig weken, bij AstraZeneca van 86,3 naar 76,3 procent.

Dat is niet zo gek veel.

“Klopt, maar dat kleine percentage kan in een grote groep al veel verschil maken. Zeker nu mensen steeds meer sociale contacten hebben en zich dus blootstellen aan het virus.”

Wat weten we over de werkzaamheid van de coronavaccins bij de brede bevolking, jonger dan 65?

“Het Britse onderzoek waar ik zonet over sprak heeft daar gegevens over, maar die zijn nog te onbetrouwbaar. De komende weken verwachten we preciezere info. Onder meer op basis daarvan proberen we met de Hoge Gezondheidsraad vier vragen te beantwoorden. Gaan we gezondheidsmedewerkers prioritair een derde prik geven, omdat zij vroeger gevaccineerd werden en meer worden blootgesteld aan het virus? Gaan we risicogroepen, zoals mensen met een hoge bloeddruk en obesitas, voorrang geven? Geven we mensen die tot nog toe gevaccineerd werden met AstraZeneca of Janssen, vaccins met een iets lagere werkzaamheidsgraad, sneller een derde prik? En tot slot de vraag waar Vlaamse politici tegenwoordig zeer graag een antwoord op willen: is het een goed idee om iedereen een herhalingsvaccin te geven? Eind oktober of begin november willen we vanuit de Hoge Gezondheidsraad een advies bezorgen aan de taskforce vaccinatie en de interministeriële conferentie.”

Verliezen we zo geen kostbare tijd? Net zoals we die misschien verloren met de beslissing om 65-plussers een derde prik te geven, nu blijkt dat zij steeds vaker in het ziekenhuis belanden.

“Zodra we de Engelse onderzoeksresultaten hadden over de verminderde werkzaamheid bij de 65-plussers, hebben wij geadviseerd om hen een boosterprik te geven. We hebben dus niet getreuzeld. Op dit moment kunnen we nog geen beslissing nemen over een bredere uitrol van die derde prik, zolang we die niet wetenschappelijk kunnen onderbouwen. Bovendien kunnen we niet zomaar beleid van andere landen overnemen. Zo hebben Duitsland en de Verenigde Staten beslist om een herhalingsvaccin te geven aan wie een prik van Janssen kreeg. Dat wil niet zeggen dat we dat in België ook meteen moeten doen, want bij ons is Janssen pas later toegediend en hebben heel wat jongeren het gekregen: zij hebben sowieso een betere immuniteit. Je moet dus echt rekening houden met de specifieke context van ieder land.”

Een derde prik voor de brede bevolking zal deze vierde coronagolf niet tegenhouden. In het beste geval zijn we allemaal een derde keer gevaccineerd wanneer de lente aanbreekt en het coronavirus sowieso minder om zich heen schopt. Wachten we dan niet beter met die derde prik tot volgende zomer, zodat we dan in het lastige najaar beschermd zijn?

“Niet per se, want het is goed mogelijk dat die derde prik niet voor een maandenlange bescherming zal zorgen, maar wel voor een jarenlange. Vergelijk het met het vaccin tegen hepatitis B: na de twee basisvaccins heb je iets later nog een derde vaccin nodig om de bescherming te vervolledigen.”

We mogen die derde vaccindosis dus niet zien als de gelijke van de eerste of tweede dosis?

“Precies. Het kan best zijn dat die derde dosis een vervollediging is, die ons jarenlange immuniteit biedt. Het is belangrijk om dat te beseffen. In normale omstandigheden zoek je op voorhand wat het ideale vaccinatieschema is om optimale bescherming te bieden, maar door de pandemie kon dat niet. We hebben gewoon zo snel mogelijk een beschermend en veilig vaccin ontwikkeld, dat laten goedkeuren en toegediend. Op dat moment wisten we niet hoe lang het ons zou beschermen tegen het coronavirus.”

Stel dat iedereen een derde prikje mag hebben: zijn er dan voldoende vaccins?

“Absoluut. Ongeveer tachtig procent van de vaccins zullen van Pfizer zijn, de rest van Moderna en Janssen. Het wordt wel nog een uitdaging om genoeg mensen te vinden om al die vaccins toe te dienen. In het voorjaar was het omgekeerd: toen zaten vrijwilligers soms met hun vingers te draaien omdat er onvoldoende vaccins beschikbaar waren.”

Om af te sluiten: is het ethisch dat een deel van de bevolking een derde vaccindosis krijgt, terwijl ze in minder rijke landen nog op hun eerste prik wachten? Volgens Oxfam zouden inwoners van pakweg Soedan aan het huidige tempo pas in 2078 (!) twee vaccindosissen hebben gekregen.

“Ons land speelt een mooie rol in Covax (het internationaal initiatief waarbij rijkere landen helpen om vaccins in arme landen te verspreiden; red.): tegen het einde van het jaar zal België al vier miljoen vaccins hebben geschonken. Dat is niet onbelangrijk. Daarnaast onderzoeken we vanuit Universiteit Antwerpen of een kleinere vaccindosis hetzelfde effect kan bereiken als een volledige dosis, wanneer die niet intramusculair (in het spierweefsel; red.) maar intradermaal (onder de huid; red.) wordt ingespoten. Op die manier zou eenzelfde hoeveelheid vaccins veel meer mensen kunnen beschermen. Ook in de armste landen.”

“Tot slot stel ik me ook de vraag of het dan correct zou zijn om mensen in ons land slechts twee vaccins - een onvolledig vaccinschema, dus - te geven. Dat is ook een kwestie van ethiek, want dan geef je mensen het gevoel dat ze volledig beschermd zijn en gaan ze er zich ook zo naar gedragen, terwijl dat misschien niet helemaal het geval is.”