Vaccinatiegraad van 90 procent: doel in zicht in Vlaanderen, onmogelijk in Brussel

90 procent gevaccineerden in de leeftijdscategorie 18+: in Vlaanderen stelt Vlaams minister van Welzijn Wouter Beke dat als nieuw streefdoel. Met een vaccinatiegraad van 87,26 procent (minstens één dosis) eind afgelopen week ligt dat doel binnen handbereik. Maar in Brussel zal het er nooit van komen, zegt Inge Neven, verantwoordelijke voor het covid-beheer in het Brussels hoofdstedelijk gewest. Is dat erg? En wat wordt er aan gedaan?

Aan het eind van de eerste week van juli hadden 4.679.712 Vlamingen ouder dan 18 een eerste prik gekregen. Dat is 87,26 procent van die bevolkingsgroep. 51,38 procent is al volledig gevaccineerd, 35,88 procent gedeeltelijk. In Wallonië en Brussel liggen die cijfers lager. 75,41 procent van de volwassen Waalse bevolking is gevaccineerd. 51,94 procent helemaal, 23,47 procent gedeeltelijk. In Brussel is slechts 58,13 procent van de volwassenen gevaccineerd: 40,14 procent volledig, 17,99 procent gedeeltelijk.

Is dat erg? Biostatistici, virologen en vaccinologen verschillen van mening over vanaf welke vaccinatiegraad je van groepsimmuniteit kan spreken. Toen er nog geen sprake was van meer besmettelijke varianten, noemden de meesten een drempel van 70 procent. Door de grotere besmettelijkheid moet die vaccinatiegraad nu hoger. Volgens biostatisticus Geert Molenberghs is “boven de 80 procent al heel goed, boven de 90 procent beter”. Viroloog Steven Van Gucht mikt op 85 procent. Vaccinologen Corinne Vandermeulen en Pierre Van Damme zeggen dat 90 procent nodig is.

▶ Bekijk: Beke wil vaccinatiegraad van 90 procent

Onderschatting

Vooral Brussel zit daar met 58,13 procent gevaccineerde volwassenen dus nog ver van. “Daar zijn een aantal verklaringen voor”, zegt Fatima Boudjaoui, adjunct-coördinatrice communicatie en sensibilisering covid-19 bij de Gemeenschappelijke Gemeenschapscommissie (GGC). “De ‘grootstedelijke’ context — jongere, diversere en armere bevolking — is anders. In alle grote steden met talrijke nationaliteiten — 184 in Brussel — en een lappendeken van gemeenschappen, zien we hetzelfde fenomeen. In New York en Parijs bijvoorbeeld. Of in Vlaanderen, Antwerpen.” In de Metropool ligt de vaccinatiegraad bij 18+ op 74,94 procent, inderdaad ook lager dan het regionale gemiddelde.

“Bovendien is de Brusselse vaccinatiegraad een onderschatting”, vult Inge Neven (verantwoordelijke voor het covid-beheer in het Brussels hoofdstedelijk gewest) aan. “Ongeveer een derde van de inwoners heeft een dubbele nationaliteit. Een aantal onder hen — steekproeven leren 4 à 5 procent — laten zich elders vaccineren. Ook van de Europese ambtenaren zijn er in het buitenland gevaccineerd.”

Fijnmazig

Maar zelfs al tellen we die erbij, dan komen we er nog lang niet. En eigenlijk wordt het steeds moeilijker. “In de grote vaccinatiecentra waarmee we gestart zijn, konden we tienduizenden mensen per week vaccineren tegen een relatief lage kostprijs”, legt Neven uit. “Nu doen we steeds ‘fijnmaziger’ inspanningen. Die kosten zeer veel mankracht, energie en geld en ze leveren slechts enkele honderden extra vaccinaties per week op.”

Concreet zet Brussel in op mobiele teams, lokale antennes en sinds vorige week vaccinatiebussen om de cijfers op te krikken. Fatima Boudjaoui: “De mobiele teams vaccineren mensen die niet tot in de grote centra geraakt zijn. Ze richten zich verder op specifieke doelgroepen als daklozen, sekswerkers en illegalen. Om die te bereiken, werken we met vertrouwenspersonen uit verenigingen en NGO’s. De lokale antennes— een soort rondreizende minivaccinatiecentra — staan om de paar weken enkele dagen op dezelfde plaats. De markt in Molenbeek, Sint-Joost, Etterbeek, Sint-Gillis. Daar gaat voorbereidend werk aan vooraf. Flyers. Sensibiliseren. Ploegen gaan op stap en spreken de mensen aan. Gemeenten bellen iedereen op die niet is ingegaan op een eerdere afspraak.”

“Die aanpak wordt ook gebruikt op plekken met moeilijker bereikbare bevolkingsgroepen”, zegt Inge Neven. “Aan de Marché de l’Abattoir, met veel Roma’s en Brazilianen. Bij het Sint-Pietersziekenhuis voor drugsverslaafden. Brussel telt een duizendtal vzw’s waar we sinds een jaar via een cascadesysteem van vertrouwenspersonen laag na laag in doordringen. Zo bereiken we elke religie en elke gemeenschap.”

Het recentste en meest fijnmazige initiatief zijn de vaccinatiebussen. Op basis van een kaart met de vaccinatiegraad per wijk, per straat, zelfs per huizenblok rijdt zo’n bus uit. Vorige week bijvoorbeeld stond de eerste onderaan de hall van vier flatgebouwen in Jette. 28 procent van de 65+’ers was er nog niet gevaccineerd.

“Ondanks die inspanningen zullen we toch nooit aan 90 procent geraken”, zegt Inge Neven. “70 procent van de leeftijdscategorie 18+ is onze ambitie. Omdat Brussel een zeer jonge bevolking heeft, moeten we daarvoor veel meer jongeren overhalen dan in Vlaanderen of Wallonië. Maar tegelijkertijd winnen we elke week ook nog een half procentje bij de 65+’ers. Dat is niet enorm, maar we zitten daar nu wel bijna aan 80 procent”.

Hotspots

“Je ziet dit bij alle vaccinaties”, zegt viroloog Marc Van Ranst. “Vlaanderen gaat snel en goed, Wallonië wat trager maar ze komen er wel en Brussel blijft achter. Dit heeft in dit geval vanzelfsprekend een impact op de rest van het land. Indien Brussel blijft steken op 70 procent, bestaat de mogelijkheid van hotspots die het virus onderhouden. Het gewest is niet hermetisch af te sluiten en veel Vlamingen werken in Brussel. Vlaanderen leeft dan in de buurt van een continue bron van bezorgdheid. Dat heb je liever niet. Maar het is heel moeilijk op te lossen. Bij de minste uitbraak kordaat en zeer gericht ingrijpen, zoals bijvoorbeeld Antwerpen in de zomer van 2020 deed, is een mogelijke aanpak. Strengere maatregelen voor Brussel ook, maar dat lijkt me eerlijk gezegd niet realistisch.”

Verplichte prik

Verplicht vaccineren dan maar als ultieme oplossing? Of — lichtere vorm van dwang — de toegang tot restaurants, musea en evenementen beperken tot wie gevaccineerd is? De Franse regering bereidt alvast een verplichte vaccinering van het zorgpersoneel voor. Er gaan zelfs stemmen op binnen de regeringsmeerderheid om het vaccin voor iedereen verplicht te maken.

Als het regent in Parijs, druppelt het in Brussel. De Brusselse minister van Gezondheid Alain Maron (Ecolo) verdedigde woensdag het verplicht vaccineren van de zorgkundigen, op voorwaarde dat de sociale partners daarmee akkoord gaan. Hun vaccinatiegraad ligt in Brussel bedroevend laag (49,4 procent).

“Velen zijn afkomstig uit Sub-Sahara-Afrika”, zegt een kenner van de sector. “Bij die bevolkingsgroep spelen factoren als hun geloof — een vaccin is ingaan tegen de wil van god — en de invloed van de (sociale) media uit hun land van afkomst. Die verspreiden fake news, zoals bijvoorbeeld dat ze ‘zwarte proefkonijnen’ zijn voor een ‘blank vaccin’. Die mensen overtuigen, is een hele klus.”