Uitkeringen verlagen helpt niet om werklozen aan het werk te krijgen: ‘Dan kun je het maar beter afschaffen’

In 2012 besliste de federale regering de werkloosheidsuitkeringen een klein beetje te verhogen, maar daarna stapsgewijs te laten dalen. Die ‘degressiviteit’ van de uitkeringen moest werklozen sneller een job doen zoeken. Anders dreigden ze het met steeds minder te moeten rooien.

Volgens een nieuwe studie van de OESO, de denktank van rijke westerse landen, was die maatregel een slag in het water: “Er is geen enkele indicatie voor een grotere stroom van uitkeringen naar werk na de hervorming.” Anders gezegd, de versterkte degressiviteit heeft er niet voor gezorgd dat werklozen sneller weer aan het werk gingen.

De hervorming leidde destijds tot felle discussies in de federale regering-Di Rupo, een coalitie van liberalen, socialisten en christendemocraten. Vooral voor de PS waren de lagere werkloosheidsuitkeringen een bittere pil, die de relaties met de vakbonden verzuurde.

Nog scherpere daling

Dat de hervorming te weinig mensen zou activeren was al langer een zorg. Daarom wilde de regering-Michel de degressiviteit nog aanscherpen - de uitkeringen zouden dus nog scherper dalen. Die maatregel bleef dode letter door de vroegtijdige val van de regering.

Alleen: de uitkeringen nog meer laten zakken zou weinig bijkomend effect hebben gehad, concludeert de OESO nu. Onder meer omdat mensen met een werkloosheidsuitkering een laag loon hadden. Hun uitkering is al van in het begin zo laag dat die niet veel kon zakken voor ze aan het minimum zitten.

Volgens de studie is het overigens niet om financiële redenen dat mensen niet opnieuw aan de slag gaan. “Het is veel te simpel te denken dat een werkloze alleenstaande moeder enkel wat meer loon nodig heeft om te gaan werken”, zegt professor sociaal beleid Wim Van Lancker (KU Leuven). “Er is ook opvang nodig voor de kinderen, openbaar vervoer om op het werk te raken, enzovoort.”

“We zien al lang dat de degressiviteit het armoederisico vergroot. Nu blijkt het ook niet te werken om mensen te activeren. Dan kun je het maar beter afschaffen”, zegt Van Lancker nog.

‘Systeem moet eenvoudiger’

Zover komt het wellicht niet. Het dossier is politiek veel te explosief en het regeerakkoord rept met geen woord over een mogelijke aanpassing. Al zegt minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS) zich gesterkt te voelen door het onderzoek: “Mensen opjagen en in miserie duwen is voor PS nooit een oplossing geweest.”

Arbeidseconoom Stijn Baert (UGent), die onderzoek deed naar werkloosheidsuitkeringen, ziet het anders. We blijven een uitzondering waarbij de werkloosheidsuitkering onbeperkt doorloopt in de tijd. “Deze studie gaat over een specifieke hervorming. Ik blijf ervan overtuigd dat die degressiviteit nuttig kan zijn om mensen te activeren. Maar dan moet de uitkering sneller verlagen en in grotere stappen. Het systeem moet ook eenvoudiger, zodat mensen beter zien wat het verschil is tussen werken en niet werken.”