‘Uiteindelijk zal er iets met de aarde gebeuren, dat is slechts een kwestie van tijd’

Marspionier, redder van de vrijheid van ­meningsuiting, geopolitiek strateeg, luis in de politieke pels: Elon Musk (51) lijdt niet aan bescheidenheid. Of zijn er toch grenzen aan zijn ambities? ‘Vijfhonderd kinderen krijgen zou een beetje raar zijn.’

Een diner met Elon Musk begint met een ritje in een Tesla. Ik zit achterin, naast X, de 2,5-jarige zoon van de miljardair. Het is rond 19.00 uur in Austin, Texas, en X is, zoals je zou verwachten, chagrijnig.

We waren vertrokken naar Fonda San Miguel, Musks favoriete Mexicaanse restaurant, na een bezoek aan de Tesla Gigafactory aan de oevers van de Colorado-rivier. Op deze enorme site produceert Musk de elektrische SUV genaamd Y, het nieuwste model in de Tesla-collectie dat hem naar de top van ’s werelds rich list heeft gekatapulteerd (met een vermogen van 232 miljard dollar).

Musk, met X op zijn schouders, toonde trots de fabrieksvloer terwijl hij regelmatig tekeerging over de trage investeringen in de raffinering van lithium, die broodnodig is om batterijtekorten over de hele wereld te verminderen.

Musks veiligheidschef, ook de aangewezen chauffeur, is de reddende engel. Hij brengt een melkfles waarna X, tegen de tijd dat we het restaurant bereiken, in slaap valt. In de uren die volgen, zal ik het merkwaardige karakter van Elon Musk, de ingenieur en de visionair, de miljardair en de disruptor, de agitator en de onruststoker, beter leren kennen.

Ondanks legers aan sceptici, onder wie ikzelf − totdat mijn familie tegen mij in opstand kwam en een Tesla Model 3 kocht en ik ermee begon te rijden, was ik ervan overtuigd dat het bedrijf failliet zou gaan −, heeft Musk Tesla uitgebouwd tot een bedrijf met een beurswaarde van meer dan 700 miljard dollar. Hij dwong de auto-industrie om de verschuiving naar elektrische voertuigen te versnellen.

Musk, verre van bescheiden, schat dat hij de “opmars van duurzame energie” met “tien, misschien zelfs twintig jaar” heeft versneld.

In iets meer dan een decennium heeft hij ook de commerciële ruimtevaartindustrie en de economie van de ruimte getransformeerd. Zijn rivalen was hij voor met de bouw van een herbruikbare raket die passagiers kan vervoeren. NASA heeft zijn ruimteschip uitgekozen om de komende jaren astronauten op de maan te laten landen. Het is nu ongeveer 125 miljard dollar waard. Op een dag, zo stelt Musk vol overtuiging, zal het worden gebruikt om Mars te koloniseren.

Episch eten

Musk is ook een buitenbeentje, een serial tweeter voor zijn meer dan 100 miljoen volgers die zich niets aantrekt van de heersende moraal, zich uitleeft in buitensporige uitbarstingen, ruzie maakt met regelgevers en personeel en concurrenten beschimpt. Hij heeft regelmatig te maken met de Amerikaanse toezichthouder van de verschillende effectenbeurzen: zo kreeg hij een boete en moest hij het voorzitterschap van Tesla opgeven na een reeks tweets uit 2018. Daarin beweerde hij financiering te hebben gekregen om Tesla van de beurs te halen, verklaringen die een Amerikaanse rechter later beschreef als “roekeloos”.

Een recente rechtszaak beschuldigt Musk van het runnen van een piramidespel om de dogecoin te ondersteunen, een cryptocurrency die letterlijk is gebaseerd op een grap − een internetmeme van een Japanse hond. Dogecoin is voorspelbaar gecrasht, maar Musks enthousiasme niet: hij combineert zijn zwarte spijkerbroek met een zwart T-shirt met een afbeelding van de hond.

Waarom doet een serieuze man met serieuze ideeën mee aan onnozele Twitter-spelletjes die zijn volgers ook duur kunnen komen te staan? “Aren’t you entertained?” Musk brult van het lachen. “Ik speel de dwaas op Twitter en schiet mezelf vaak in de voet en bezorg mezelf allerlei problemen... Ik weet het niet, ik vind het ergens therapeutisch om mezelf op Twitter te uiten. Het is een manier om berichten naar het brede publiek te brengen.”

Musk is geobsedeerd door Twitter, zozeer zelfs dat hij verwikkeld is in een knipperlichtstrijd om het platform over te nemen − een strijd die Wall Street en de techindustrie al maanden boeit. Twitter klaagde Musk aan (hij deed op zijn beurt hetzelfde) nadat hij zich terugtrok uit een overnamedeal van 44 miljard dollar. Die had hij in april gesloten, waarna hij het socialemediabedrijf beschuldigde van onderrapportage van het aantal bots op het platform. Deze week veranderde Musk van gedachten. Hij zegt nu dat hij Twitter toch wil kopen.

Tijdens het eten vroeg ik hem of zijn oorspronkelijk bod een slechte grap was. “Twitter is zeker een plaats om je pijnniveau te verhogen”, zegt hij. “Ik denk wel dat ik een masochist moet zijn.” Maar hij maakt er geen geheim van dat zijn interesse in het bedrijf er nooit primair uit financiële overwegingen kwam: “Ik doe Twitter niet voor het geld. Het is niet alsof ik een jacht probeer te kopen en het me niet kan veroorloven. Ik heb geen boten. Maar ik vind het belangrijk dat mensen een zo betrouwbaar en inclusief mogelijke manier hebben om ideeën uit te wisselen en dat het zo transparant mogelijk moet zijn.”

Het alternatief, zegt hij, is een versplintering van het debat in verschillende socialemediabubbels, zoals blijkt uit het Truth Social-netwerk van Donald Trump. “Dat is in wezen een rechtse echokamer. Het zou net zo goed Trumpet kunnen heten.”

Musk luncht niet. Mogelijk omdat een onflatteuze foto in zwembroek, gemaakt in de zomer op een jacht in Mykonos, viraal ging. Sindsdien is hij op dieet. Bij Fonda San Miguel, een bruisend Mexicaans restaurant dat een regionale culinaire ervaring belooft, is hij een bekende dinerklant. Hij bestelt een frozen margarita (hij noemt het een “slushy met alcohol”) en ik bestel een biertje.

Musk kijkt om zich heen. “Er heerst een goede buzz in dit restaurant”, zegt hij goedkeurend. Hij stelt de ober voor om ons een aantal van hun specialiteiten te serveren. De eerste borden komen op tafel: de lamskoteletten in een pepersaus, en garnalen met kaas en jalapeños. Het eten is “episch”, zegt Musk terwijl hij naar adem hapt.

Musk is wispelturig, maar hij ziet zichzelf als een probleemoplosser. Dat ‘probleem’ behelst alles, van het mogelijke einde van het leven op aarde tot klimaatverandering en zelfs verkeer (zijn bedrijf Boring bouwt tunnels). Onlangs heeft hij zijn eigen (nogal onbehulpzaam) vredesplan bedacht om de oorlog in Oekraïne te beëindigen.

Lof voor miljardairs

Geboren en getogen in Zuid-Afrika in een welgesteld gezin, belandde hij in Californië na een studie economie en natuurkunde in Canada en Pennsylvania. Met een van zijn eerste grote ideeën was hij zijn tijd ver vooruit: hij wilde een revolutie teweegbrengen in het bankwezen. Daarom bracht hij een onlinebetalingsbedrijf dat hij samen met een ander bedrijf had opgericht samen in wat later PayPal werd. Toen ­PayPal aan eBay werd verkocht, gebruikte hij het geld om SpaceX te starten en in Tesla te investeren.

Veroudering lijkt me de enige bedreiging voor de mens die hij niet probeert op te lossen. Hoewel... Een ander bedrijf dat hij heeft opgericht, Neuralink, ontwerpt chips die in de hersenen worden geïmplanteerd om sensorische en motorische functies te herstellen. Musk is erg begaan met een krimp van de wereldbevolking en beweert zijn steentje bij te dragen door tien kinderen (van verschillende partners) te krijgen − onder wie, zo werd onlangs gemeld, een tweeling met een leidinggevende bij Neuralink.

Hij lacht spottend als ik vraag of er nog andere kinderen zijn die hij heeft verwekt − “Ik ben er vrij zeker van dat er geen andere baby’s opdoemen” − en hij verwerpt de wilde geruchten dat hij een vruchtbaarheidskliniek heeft gekocht om de productie van baby’s te ondersteunen. Sommige vrienden, onthult hij, hebben inderdaad erop aangedrongen dat hij vijfhonderd kinderen zou moeten krijgen, maar dat zou “een beetje raar” zijn.

Hij noemt zichzelf, 51 jaar oud, in de herfst van zijn leven. Zo zegt hij dat hij misschien nog kinderen zal krijgen, maar alleen als hij een goede vader voor hen kan zijn. Desalniettemin voorspelt hij dat “de huidige trend voor de meeste landen is dat de beschaving niet zal sterven met een knal, maar zal sterven met een gejammer van volwassenen in luiers”. Toch zegt hij dat veroudering niet moet worden opgelost. “Het is belangrijk dat mensen sterven. Hoelang had je gewild dat Stalin nog zou hebben geleefd?”

Een goed punt.

De grotere zorg van Musk is het behoud van leven buiten de aarde. Zijn oplossing is om Mars te bevolken. “Uiteindelijk zal er iets met de aarde gebeuren, het is slechts een kwestie van tijd. Uiteindelijk zal de zon uitdijen en al het leven op aarde vernietigen, dus we moeten op een gegeven moment verhuizen, of op zijn minst een soort op meerdere planeten zijn”, zegt hij. “Je moet de vraag stellen: willen we een ruimtevliegende beschaving zijn en een soort met meerdere planeten of niet?”

Ik weet niet zeker wat ik denk, maar Musk dringt aan. “Centraal staat de vraag welk percentage van alle middelen we aan zo’n onderneming moeten besteden? Ik denk dat 1 procent van de middelen een redelijk bedrag is.”

Zou Musk deel willen uitmaken van de pionierskolonie op Mars? “Zeker als ik oud word, zal ik het doen. Waarom niet?” Maar hoe nuttig zou hij zijn voor Mars als hij te oud is? “Ik denk dat er een niet-triviale kans is om dood te gaan, dus ik zou dat liever doen als ik wat ouder ben en mijn kinderen heb zien opgroeien. Toch zeker in plaats van vandaag, nu kleine X slechts 2,5 jaar is. Ik denk dat hij me zou missen.”

De tafel is te klein voor de grote borden die we daarna delen: langzaam gegaard lamsvlees dat smelt in de mond, pepers in een walnotensaus en garnalen in romige chipotlesaus. Musk heeft gelijk: het is het beste Mexicaanse eten dat ik ooit heb gehad.

We wenden ons tot zijn opvattingen over overheid en politiek. Op dat moment verschijnt de Musk van Twitter, het meer emotionele, ongeremde personage dat je in zijn hectische berichten terugziet. Hij prijst miljardairs als de meest efficiënte beheerders van kapitaal, het best geplaatst ook om te beslissen over de toewijzing van sociale voordelen. “Als de alternatieve rentmeester van het kapitaal de overheid is, zal dat niet in het voordeel van de mensen zijn”, zegt Musk.

Hij hekelt de Amerikaanse president. Niet alleen omdat Joe Biden in de ban is van de vakbonden, maar ook omdat hij Musk durft terecht te wijzen. “Hij had een top over elektrische voertuigen in het Witte Huis en nodigde Tesla vorig jaar bewust niet uit. Om het daarna nog erger te maken, zei hij op een groot evenement dat GM de revolutie van elektrische auto’s leidde, in hetzelfde kwartaal dat GM 26 elektrische auto’s verscheepte en wij 300.000. Vind je dat eerlijk?”

Neomarxistisch complot

Musk stemde tot voor kort op de Democraten, hoewel hij nu meer aan de Republikeinse kant staat, of misschien ergens tussenin zweeft. Hij zegt dat hij overweegt om “de Super Moderate Super Pac” op te richten om zo kandidaten met gematigde opvattingen te ondersteunen. Hij maakt er een punt van om me te vertellen dat hij Trump niet haat, ook al clashte hij geregeld met hem. En hij houdt vol dat Biden simpelweg te oud is om zich voor een tweede termijn kandidaat te stellen.

“Je wilt niet te ver van de gemiddelde leeftijd van de bevolking zitten, want anders is het heel moeilijk om contact te houden... Eén generatie verwijderd van de gemiddelde leeftijd is misschien oké, maar twee generaties? Op het moment dat je achterkleinkinderen hebt, ik weet het niet, hoe sta je dan in contact met de mensen? Is dat dan zelfs nog mogelijk?”

Musk heeft een dystopische kijk op de invloed van links op de Verenigde Staten. Het verklaart zijn wilde jacht op Twitter, waarmee hij de vrijheid van meningsuiting wil bevrijden. Het feit dat zijn tienerdochter niet langer met hem geassocieerd wil worden, wijt hij aan de vermeende overname van elitescholen en universiteiten door neomarxisten. “Het is volbloed communisme... En er heerst een sentiment dat je evil bent als je rijk bent”, zegt Musk. “Het (de relatie met zijn dochter, red.) kan veranderen, maar ik heb een zeer goede band met alle anderen. Can’t win them all.”

Hij heeft het ook niet begrepen op de autoriteiten, die hij ziet als bureaucraten die hun baan rechtvaardigen door achter spraakmakende doelen zoals hij aan te gaan. Hij lijkt constant in een vete te verkeren met de ene of de andere toezichthouder, of het nu gaat om zijn eigen uitspraken of om hoe hij zijn personeel behandelt. Musk spreekt zonder schaamte over hoe hij zijn werknemers ‘hard’ maakt. Hij werd als kind gepest (zo sprak hij over emotionele mishandeling door zijn vader), maar wordt nu soms beschuldigd van het pesten van anderen. Hij countert: als iemand geen zin heeft om voor hem te werken, moeten ze ergens anders gaan werken, want “ze zijn niet vastgeketend aan het bedrijf, ze zijn er vrijwillig”.

Denkt hij ooit dat hij boven de wet staat? Dat is volslagen onzin, vertelt hij me: “Ik ben onderworpen aan letterlijk een miljoen wetten en regels en ik gehoorzaam bijna 99,99 procent daarvan. Pas als ik denk dat de wet in strijd is met de belangen van de mensen, heb ik er een probleem mee.” Ik vraag me af of hij hiermee het belang van Elon Musk bedoelt.

Vredesduif

Er zijn een aantal onderwerpen die Musk zichtbaar amuseren, die hem langdurig doen lachen, terwijl andere vragen aanvankelijk worden beantwoord met een opzettelijke stilte. De langste stilte volgt op mijn vraag over China en het risico voor de fabriek van Tesla in Shanghai, die goed is voor 30 à 50 procent van de totale productie van Tesla.

Musk is zowel een bewonderaar van als een investeerder in China. Maar hij is niet immuun voor de oplopende spanningen tussen de VS en China, of het risico van een Chinese invasie van Taiwan. Musk zegt dat Peking zijn afkeuring heeft uitgedrukt over de uitrol van Starlink, het satellietcommunicatiesysteem van SpaceX, in Oekraïne. Zo helpt hij het leger om de afsluiting van het internet door Rusland te omzeilen, hoewel afgelopen woensdag aan het licht kwam dat hij persoonlijk het verzoek van Oekraïne heeft afgewezen om ook op de Krim toegang tot de internetdiensten van het netwerk te krijgen, uit angst voor Russische reactie met kernwapens. Hij zegt dat Peking garanties zocht dat hij Starlink niet in China zou verkopen.

Musk denkt dat een conflict over Taiwan onvermijdelijk is, maar hij wijst er snel op dat hij niet de enige zal zijn die de gevolgen ervan zou ondervinden. Tesla zal verstrikt raken in elk conflict, zegt hij, maar vreemd genoeg lijkt hij ervan uit te gaan dat de fabriek in Shanghai nog steeds in staat zou zijn om aan klanten in China te leveren, maar nergens anders. “Apple zou in grote problemen komen, dat is zeker”, voegt hij eraan toe, om nog maar te zwijgen van de wereldeconomie, die volgens hem een klap van 30 procent zou krijgen.

Het kan Musks besef zijn dat zakelijke beslissingen niet langer kunnen worden genomen zonder rekening te houden met veiligheid en geopolitiek − of misschien is het gewoon een arrogante overtuiging dat hij alle antwoorden in petto heeft − waardoor hij nu zijn eigen oplossingen biedt voor ’s werelds meest complexe geopolitieke problemen.

“Mijn aanbeveling zou zijn om een ​​speciale administratieve zone voor Taiwan te bedenken die redelijk verteerbaar is; dat zal waarschijnlijk niet iedereen gelukkig maken. En het is mogelijk, en ik denk waarschijnlijk zelfs, dat ze een regeling zouden kunnen hebben die soepeler is dan die van Hongkong.”

Ik betwijfel of zijn voorstel in overweging zal worden genomen.

Ook wat Oekraïne betreft heeft hij gepleit voor een compromis met Rusland. Het heeft hem in Kiev, waar Starlink hem eerder een heldenstatus opleverde, nu tot het voorwerp van spot gemaakt. Hij lanceerde zijn vredesplan in een peiling op Twitter en suggereerde dat de Krim, het schiereiland dat Rusland in 2014 binnenviel en later annexeerde, gewoon aan Rusland zou moeten worden gegeven. Volodymyr Zelensky, de Oekraïense president, schoot terug met zijn eigen Twitter-enquête: ‘Welke Elon Musk vind je leuker’, vroeg hij, ‘degene die Oekraïne steunt of degene die Rusland steunt?’

We zijn al meer dan een uur aan het eten en Musk heeft haast, omdat hij een telefoontje heeft gepland met zijn SpaceX-team. We slaan het dessert over en ik vraag om de rekening, om er dan achter te komen dat die al is betaald door de beveiligingschef van Musk. Musk negeert mijn protesten dat hij de journalistieke conventie schendt: “Je bent me voor de rest van je leven iets verschuldigd”, grapt hij. We gaan terug naar de auto die hem naar een privéluchthaven brengt om aan boord van zijn jet te gaan, en hij stelt voor om ons gesprek onderweg voort te zetten.

Zo vind ik X precies terug waar ik hem heb achtergelaten: in zijn autostoeltje. Na zijn dutje is hij wel opgewekter. Hij kirt terwijl hij op zijn iPad naar video’s van raketten kijkt, terwijl zijn vader op hetzelfde moment met zijn team over raketten spreekt. Opeens merk ik dat de auto zichzelf bestuurt, wellicht om de twijfels weg te nemen die ik had geuit over Tesla’s zelfrijdende vooruitzichten. “Het kan zonder tussenkomst tot op het vliegveld raken”, zegt Musk.

Geschrokken doe ik mijn veiligheidsgordel om. Musk kan een goochelaar zijn, maar ook hij kan ongelijk hebben.

© Financial Times