Klimaatspijbelaars
Twintig weken op straat voor het klimaat, maar wat levert het op?
Met een twintigste klimaatmars komt vandaag een (voorlopig) einde aan de kruistocht van Youth for Climate. Enkele volgers maken het rapport van de klimaatspijbelaars op: welke verdiensten mogen ze – behalve het woord van het jaar 2019 – op hun conto schrijven?
Hebben Anuna & co. te vroeg gepiekt?
“De beweging is uitgedoofd als een nat haardvuur. De laatste weken is het klimaatdebat weggedeemsterd.” Politiek analist bij VTM Noël Slangen verwoordt de frustratie van menige spijbelaar: ondanks maandenlange aandacht is het thema in de laatste rechte lijn naar de verkiezingen verdrongen door koopkracht, pensioenen en zelfs justitie.
Na een raketstart in januari – de derde mars in Brussel bracht 35.000 jongeren op de been – heeft Youth for Climate het nochtans slim gespeeld. Er is uitgeweken naar andere steden, de steun van studenten tot grootouders werd ingeroepen, en er was natuurlijk de komst van Greta Thunberg. Maar vanaf april ging het licht uit met opkomsten die nauwelijks de duizend overstegen. De media-aandacht verdween simultaan.
“Vergeet niet dat de beweging een spontane reactie was op de klimaattop in Katowice, waar België weigerde verhoogde ambities te onderschrijven. Waren ze later begonnen, dan hadden ze ook dat momentum niet”, meent historicus David Van Reybrouck, die af en toe advies verleende aan Youth for Climate. “Dat ze het zo lang hebben volgehouden, tart eigenlijk alle wetten van de politieke campagnes.”
Dat beaamt Ruud Wouters, die aan de UAntwerpen onderzoek doet naar protestbewegingen. “Normaal beheerst een betoging het nieuws maar een dag. Zij hebben de agenda veel langer bepaald, ook al kunnen ze niet professioneel mobiliseren zoals de vakbonden dat kunnen.”
Toch had Youth for Climate volgens Slangen beter een pauze ingelast na de eerste succesgolf van klimaatmarsen, in plaats van wekelijks op straat te blijven komen. “Want op zich was die vroege start een goede zet om het klimaat op de politieke agenda te krijgen. Dat heeft de partijen de mogelijkheid geboden hun programma’s erop af te stemmen.”
Wat hebben de klimaatspijbelaars bereikt?
Bij vrijwel alle partijen zijn de hoofdstukken over het klimaat in hun verkiezingsprogramma uitvoeriger geworden, maar er is natuurlijk maar één echte maatstaf voor de impact van de beweging: wat staat in het regeerakkoord dat na 26 mei tot stand komt?
“Maar je kunt nu al niet meer rond enkele verdiensten”, zegt Van Reybrouck, die wijst naar artikel 7bis – dat werd opgenomen als ‘te hervormen grondwetsartikel’ – en het recente klimaatrapport van een expertenpanel. “140 onderzoekers, niet de minsten, overtuigen om daar drie maanden lang helemaal gratis aan bij te dragen, dat is toch best straf?”
Volgens Ruud Wouters hebben de klimaatspijbelaars sowieso een gevoelige snaar geraakt op het vlak van bewustwording. “Mensen van wie je het niet verwachtte – denk aan bedrijfsleiders in de Sign for My Future-campagne – spraken zich plotseling uit over het klimaat. Een ander voorbeeld is de commotie over plastic bij de spaaractie van Delhaize. Dat we nu verwachten dat supermarkten inspanningen doen om plastic te bannen, kan volgens mij toegeschreven worden aan die jongeren.”
“Het is de eerste keer in de geschiedenis dat het thema klimaat zo bespreekbaar is geworden: thuis, in de familiekring, op café”, verwoordt klimaathistoricus Pieter Boussemaere (VIVES Hogeschool) misschien wel de grootste verdienste. Klimaat is een keukentafeltopic geworden. “Pas dertig jaar nadat de eerste rapporten over het klimaat in de media zijn gekomen.”
Ook op de redactionele keuzes van de media was de impact onmiskenbaar: elke krant of zender had wel een eigen grote klimaatreeks. “Ik heb veel goede, feitelijke dossiers zien passeren, die er anders misschien niet gekomen waren”, zegt Van Reybrouck.
Is de beweging politiek neutraal gebleven?
Van bij de start werd gehamerd op het apolitieke karakter van de beweging, maar heeft Youth for Climate die belofte waargemaakt? Onder meer in De Tijd verschenen artikels dat de klimaatbeweging gekaapt was door extreemlinks, iets waar zelfs CD&V-voorzitter Wouter Beke naar verwees in de marge van het ontslag van Vlaams klimaatminister Joke Schauvliege.
Slangen betwijfelt of de beweging neutraal bleef in de ogen van het brede publiek. “Dat komt wellicht van twee kanten. Een partij als N-VA wist duidelijk de achterban te pleasen met kritiek op de beweging, maar een flink deel van de klimaatjongeren toont natuurlijk ook weinig sympathie voor het rechtse spectrum.” Dat laatste lijkt een bevraging bij de klimaatspijbelaars, die de UAntwerpen en de VUB eind januari uitvoerden, te bevestigen: 56,7 procent van de respondenten zag zichzelf op Groen stemmen.
“Toch vind ik het net merkwaardig hoe ver ze van die politieke hoek zijn weggebleven”, zegt UGent-rector Rik Van De Walle, die samen met de rectoren van meerdere Belgische universiteiten op 11 april betoogde. “Dat de jongeren altijd aandacht zijn blijven vragen voor objectieve, wetenschappelijke feiten bevestigt volgens mij dat politieke kleur geen rol speelde.”
“Het rapport van het klimaatpanel hebben ze dan ook keurig naar alle partijvoorzitters opgestuurd”, vertelt Van Reybrouck. “Ik herinner me trouwens dat ene Dries Van Langenhove mee opstapte tijdens de tweede mars. Ook hij toonde zich dus een klimaatjongere.”
