Treinen willen stukjes van Amerika heroveren op auto en vliegtuig

De passagierstreinen zaten in de VS lang in het verdomhoekje, maar onder president Joe Biden komt er geld voor het spoor. Amtrak wil nieuwe regio’s bereiken en er zijn nieuwe treinstellen besteld.

Twintig minuten te laat klinkt het verlossende geluid over het perron. Na een paar aarzelende stoten zwelt het aan tot het meertonige, nasale hoorngeschal dat kilometers ver draagt en dat iedere Amerikaan daardoor kent, ook al reizen de meesten nooit met het spoor. Amtrak-trein 55, de Vermonter, rijdt het station binnen van White River Junction, op weg naar New York City en Washington DC.

Chris McKinley geniet ervan. Vanwege de coronapandemie gebeurde er anderhalf jaar lang helemaal niets meer op het station waar hij de toezichthouder van is. “Ik had treinontwenningsverschijnselen.” Hij heeft een geel opstapje klaargezet op de plaats waar een van de deuren van de hoge trein ongeveer uitkomt. Een conducteur helpt koffers omhoog tillen.

Voor Michael en Judy Robison begint daarmee een reis van 9,5 uur terug naar Baltimore. Ze hebben hun zoon en schoondochter bezocht; die wonen sinds kort in White River Junction, dus de trein lag voor de hand.

“Maar het is een lánge rit”, zucht Michael. “Als het aan mij had gelegen, hadden we gevlogen en voor het laatste stuk een auto gehuurd.” Maar zijn zoon en schoondochter vonden dat niet goed, vertelt Judy. “Ze zijn allebei biochemici. Ze maakten zich veel zorgen over het risico covid op te lopen in het vliegtuig.”

Handen uit de mouwen

Negentien instappers, drie uitstappers rapporteert stationschef McKinley als de trein uit het zicht is verdwenen. Hij schrijft het, samen met de aankomst- en vertrektijd, op in zijn logboek in zijn kleine kantoortje met het altijd gesloten loket. Ooit stonden daar passagiers in de rij om kaartjes te kopen voor een van de veertig passagierstreinen die per dag White River Junction aandeden.

De naam (junction betekent knooppunt) verraadt het al: dit dorp schreef treinhistorie. “De eerste rails in Vermont”, somt McKinley trots op, “het eerste station en de eerste vertrokken trein”.

Dat was halverwege de negentiende eeuw. Honderd jaar later begon de neergang, door de concurrentie van auto’s en vliegtuigen. De Alouette verdween uit de vertrektijdenlijst, de Ambassador, de Montrealer. En uiteindelijk ook de Vermonter. “In 1966 ging dit station dicht en dat bleef het zes jaar lang.”

Overal in de VS gingen spoorwegmaatschappijen failliet of beperkten zich tot vracht. Om het totale verdwijnen van passagierstreinen uit de VS te voorkomen, riep het Congres in 1971 het staatsbedrijf Amtrak in het leven. Met een ratjetoe aan treinstellen ging dat rijden op de rails van particuliere maatschappijen. “Toen Amtrak weer hier kwam, had de staat Vermont geen geld om het station op te knappen”, vertelt McKinley. “Dus de gouverneur deed een oproep aan de bevolking om zelf de handen uit de mouwen te steken. En dat pakte heel goed uit.”

Dat leek eerst niet op te gaan voor het treinbedrijf. Het Congres had bepaald dat Amtrak op lange duur winstgevend moest worden. Dat bleek een onmogelijke opgave – de overheid moest regelmatig bijspringen. Maar op een aantal lijnen werd de trein concurrerend. Met name aan de oostkust biedt een rij grote steden, van Washington tot Boston, een gezonde markt, zeker met hogesnelheidstreinen.

Amtrak Joe

Bijna lukte het Amtrak zelfs om winst te gaan maken. Het aantal ingestapte passagiers was in 2019 gestegen naar 32,5 miljoen - altijd nog bescheiden in vergelijking met 825 miljoen instappers op binnenlandse vluchten. Maar de komst van het coronavirus zette daar een streep door. Net als de luchtvaartmaatschappijen kon het bedrijf lange tijd bijna niemand vervoeren.

Ondertussen werkte het treinconcern wel aan modernisering. Vorige maand bestelde het bij Siemens 83 nieuwe treinstellen. En komend jaar levert de Franse fabrikant Alstom de eerste van 28 nieuwe hogesnelheidstreinen voor de oostkust.

Een volgende stap hoopt Amtrak te zetten dankzij de infrastructuurwet die in het Congres in behandeling is. Het bedrijf heeft politiek de wind mee. De president is een verklaard liefhebber van de trein – in zijn jaren als senator kreeg hij de bijnaam ‘Amtrak Joe’ omdat hij elke dag met de trein naar zijn werk in Washington kwam. En het spoorvervoer past in de klimaatdoelstellingen van de regering-Biden.

De infrastructuurwet trekt 80 miljard dollar uit voor het treinverkeer in de komende vijf jaar. Daarvan moet onder meer een nieuwe spoortunnel onder de Hudson bij New York worden geboord. En Amtrak wil het succes van de oostelijke corridor herhalen met nieuwe lijnen tussen een aantal andere steden waar nu veel tussen gevlogen wordt, zoals Dallas en Houston.

In White River Junction is van al die dynamiek nog niet veel te merken. Als de trein weg is, staat een vrouw met haar koffer wat hulpeloos om zich heen te kijken. Ze moet naar het busstation, maar dat is een halfuur lopen. McKinley kent het probleem. “Geef me een paar minuten”, zegt hij. Hij moet nog even het volgende station bellen, Bellows Falls in Vermont, om te zeggen dat de trein eraan komt, en het station afsluiten. “En dan breng ik je wel even met de auto.”