‘Toch niet uitgesloten dat pandemie in een labo in Wuhan is gestart’: WHO keert op haar stappen terug

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) sluit niet langer uit dat het coronavirus zijn dodelijke tocht over de wereld in een labo in Wuhan is begonnen. In maart publiceerde de WHO nochtans een rapport dat die mogelijkheid ‘extreem onwaarschijnlijk’ noemde.

“We kunnen nog altijd niet uitsluiten dat de pandemie in een labo in Wuhan is begonnen”, zei de Deense wetenschapper Peter Ben Embarek donderdagavond in een documentaire op de Deense televisiezender TV2. Hij was een van de experts die door de WHO in januari en februari op onderzoek waren gestuurd naar China.

“We hadden nooit in het rapport mogen zetten dat die piste ‘extreem onwaarschijnlijk' was”, zei hij. Embarek schetste in het programma twee mogelijke scenario’s. Het eerste is een lek: een virusstaal is buiten het labo terechtgekomen of een medewerker is door zo’n staal besmet. “Een van de labo’s in Wuhan is verhuisd op 2 december 2019, de periode waarin het allemaal begon. Zo’n verhuis houdt altijd een risico in.”

De tweede mogelijkheid is volgens Embarek dat een medewerker van een laboratorium tijdens veldwerk rechtstreeks is besmet door een vleermuis en het virus naar Wuhan heeft meegebracht. De vleermuizen die verantwoordelijk zijn voor Covid-19 komen in Wuhan zelf niet voor. Dat scenario – besmetting van dier op mens – wordt in het rapport het meest waarschijnlijke genoemd, maar dan wel zonder mogelijke link naar een lab.

Bewijzen of aanwijzingen voor een van de twee theorieën van Embarek zijn er niet. Daarom wilde China dat er niets over verscheen in het onderzoeksrapport dat de WHO in maart publiceerde. Uiteindelijk werd een compromis bereikt: de labohypothese zou in het verslag ‘extreem onwaarschijnlijk’ worden genoemd en er zou geen verder onderzoek naar worden gevoerd.

Maar na het verschijnen van dat rapport kwam er kritiek uit wetenschappelijke middens en druk uit andere landen, waarop de WHO besloot om toch dieper te spitten. De Chinese overheid is daar niet over te spreken. Dat was niet de afspraak, zeggen ze; de organisatie zou gezwicht zijn onder politieke druk.

Dagboeken

WHO-directeur-generaal Tedros Adhanom Ghebreyesus vraagt dat China nu alle data vrijgeeft. Dat heeft het land tot nog toe niet gedaan. Embarek zei in het Deense interview dat hij en zijn collega’s geen inzage hadden gekregen in oorspronkelijke documenten. De Chinese autoriteiten lieten samenvattingen zien, maar de originele dagboeken van de laboratoria bleven achter slot en grendel.

“Wil men een menselijke fout verbergen?”, vroeg Embarek zich af. “We weten het niet.” In een eerder verschenen interview had de Deen al gezegd dat het in China niet mogelijk was geweest om vrij te werken. “Altijd was er iemand van de autoriteiten in de kamer om ons en onze Chinese collega’s te controleren.”

China mag dan kwaad zijn, Peking lijkt ook te beseffen dat het zichzelf verdacht maakt als het verder onderzoek onmogelijk maakt. Inmiddels heeft de viceminister van Buitenlandse Zaken laten weten dat China zal meewerken met de WHO. Dat de WHO de laboratoriumpiste verder wil onderzoeken, betekent overigens niet dat andere pistes afgesloten zijn.

Amerikaans onderzoek

Verwacht wordt dat ook de inlichtingendiensten van de Verenigde Staten binnenkort een nieuw rapport over hun onderzoek naar de oorsprong van het virus publiceren. De laboratoriumtheorie was een dada van voormalig president Donald Trump. Na zijn verkiezing besloot ook de nieuwe president Joe Biden tot een onderzoek.

Twee van de Amerikaanse inlichtingendiensten verwerpen de labtheorie, een vindt de gedachte ‘plausibel’, onthulde de nieuwe president eind mei, zonder in details te treden. Hij droeg de agentschappen toen op binnen negentig dagen met een rapport over de kwestie te komen, “inclusief de vraag of het is ontstaan uit menselijk contact met een geïnfecteerd dier of uit een laboratoriumongeluk”. Die deadline verstrijkt eind deze maand.