Toch kerstmirakel? Deal over brexit is echt nabij

Dinsdag al zei Michel Barnier, de Europese hoofdonderhandelaar, aan de internationale pers dat er gewerkt wordt aan ‘het laatste duwtje’ en op woensdag bleef de hoop op witte rook overeind. Een brexitdeal kan volgens bronnen van persagentschap Reuters tegen kerstavond worden afgesloten. “Het is een kwestie van het akkoord vandaag of morgen aan te kondigen”, sprak een EU-diplomaat op woensdag.

Op 1 januari is de scheiding tussen de EU en het Verenigd Koninkrijk een feit. 2020 was voor de brexit een overgangsjaar waarin de oude afspraken tussen de Britten en de EU bleven gelden. Zonder handelsakkoord lonkten de ongunstige basisregels van de Wereldhandelsorganisatie en hoge invoertarieven aan de grens.

Op de valreep komt er dus wellicht toch een akkoord uit de bus, na negen maanden van frustrerende onderhandelingen. De drie belangrijkste knelpunten zijn al die tijd onveranderd gebleven: de visserij, eerlijke concurrentie en een toezichtsregeling over de gemaakte afspraken.

Volgens diplomatieke bronnen zijn er brede evenwichten overeengekomen over eerlijke concurrentievoorwaarden voor Europese en Britse bedrijven. Over het voornaamste overblijvende obstakel, de toegang van Europese vissers tot de Britse wateren, zouden de twee partijen eveneens dichter bij elkaar zijn gekomen.

De Britse onderhandelaars eisten tot afgelopen weekend nog minimaal 60 procent van de waarde van de EU-vangsten op, terwijl de EU niet verder wilde gaan dan 25 procent. Een deal zou nu richting 35, zelfs 30 procent gaan.

Kleine lettertjes

Vandaag zou een vergadering met vertegenwoordigers van de verschillende EU-lidstaten zijn ingepland om een eventuele brexitdeal te bespreken. Diplomaten van diezelfde lidstaten zouden bovendien al voorbereidingen treffen om een voorlopig handelsverdrag met het Verenigd Koninkrijk in te voeren op 1 januari. Daardoor zou het meer dan 2.000 pagina’s tellende verdrag al kunnen ingaan voordat het behandeld is in het Europees en Brits parlement. Dat lukt niet meer voor Nieuwjaar.

Als er effectief een akkoord wordt aangekondigd – in deze brexitsaga weet je maar nooit – worden de komende dagen nog wel een werk van kleine lettertjes doornemen. “Maar als er een principieel politieke beslissing is, zal het juridische kader wel volgen”, acht professor Hendrik Vos (UGent) de kans klein dat deze deal nog struikelt. “Ook het parlement zie ik als een formaliteit. Niemand is vragende partij om alsnog taksen te gaan heffen.”

Volgens hem is het duidelijk dat premier Boris Johnson cadeaus heeft uitgedeeld in de laatste rechte lijn en de grote verliezer is. “Heel zijn belofte draaide rond baas in eigen land blijven, maar die is nu doorgeprikt. De Britten zullen de Europese regels moeten volgen, ook in de verre toekomst.” In ruil voor toegang tot de Europese interne markt, zonder quota of tarieven, moet Johnson garanderen dat Britse bedrijven geen subsidies krijgen waarmee ze Europese bedrijven uit de markt kunnen concurreren.

“Maar laten we ons daar vooral niet op miskijken”, zegt Vos. “Vanaf 1 januari zullen er nog steeds serieuze handelsbelemmeringen zijn, zoals douaneprocedures.”