Tien vluchtelingen strijden als 'Team Hoop' voor waardigheid op de Spelen in Rio

Voor het eerst in de 120-jarige geschiedenis van de moderne Olympische Spelen nemen vluchtelingen deel aan het grootste sportieve evenement ter wereld. Zes mannen en vier vrouwen, door het Internationaal Olympische Comité geselecteerd uit 43 kandidaten, zullen er optreden in de ploeg die 'Team Hoop' is gedoopt.

"Ze hadden geen land of vlag om voor op te komen", zei IOC-voorzitter Thomas Bach bij de presentatie. "Nu hebben ze er wel een." Ze krijgen een plek in het olympisch dorp, waar ze de Spelen zullen beleven. "Dit team", zei Bach nog, "zal de wereld tonen dat, ondanks de ongelooflijke tragedies die zij hebben doorstaan, iedereen kan bijdragen aan de samenleving met zijn eigen talenten, vaardigheden dankzij de kracht van de menselijke geest."

Het vluchtelingenteam moet de aandacht vestigen op de wereldwijde vluchtelingencrisis: 65 miljoen mensen hebben hun woning moeten verlaten, elke dag slaan er 34.000 op de vlucht. Van de 21 miljoen officiële vluchtelingen in de wereld is het merendeel minderjarig.

Morgen trekt de ploeg door het Maracana-stadion in de Braziliaanse hoofdstad tijdens de openingsceremonie, traditioneel een ellenlange vertoning van vlaggen en patriotisme. Twee van de 207 teams trekken op onder de olympische vlag: de delegatie uit Koeweit, omdat het nationale olympisch comité uit het oliestaatje is geschorst. Ook het vluchtelingenteam krijgt het olympisch banier, waaronder Syriërs, Congolezen, Ethiopiërs en Zuid-Soedanezen samen optrekken. De delegatie wordt geleid door de Keniaanse Tegla Chepkite Loroupe, ooit wereldrecorderhouder op de marathon voor vrouwen.

Meer dan vluchtelingen

Wereldrecords zijn voor deze delegatie te hoog gegrepen, zelfs de medailles liggen waarschijnlijk niet binnen handbereik: de van oorsprong Ethiopische marathonloper Yonas Kinde (36) combineert looptraining met zijn werk als taxichauffeur in Luxemburg. De vijf lopers uit Zuid-Sudan wonen in een Keniaans vluchtelingenkamp, sommigen verblijven er al meer dan tien jaar. De meeste Sudanese lopers komen uit boerenfamilies en werkten als herders. Ze zijn gevlucht voor de aanhoudende burgeroorlogen of uit vrees ingelijfd te worden als kindsoldaat. "Ik hoop dat we het label 'vluchteling' van ons kunnen afschudden", zei de 21-jarige Yiech Pur Biel. Hij loopt de achthonderd meter. "Om te tonen dat we meer zijn dan dat."

De twee Syrische zwemmers waren in eigen land profatleten. Rami Anis (25) is van Aleppo via Istanbul naar Eeklo gevlucht, om de verplichte dienst in het leger van Assad te ontlopen. De beloftevolle sporter bleef in Turkije vlijtig trainen, maar maakte geen enkele kans om in competities te strijden. Per bootje vluchtte het gezin via Griekenland naar België. Hij wordt begeleid door voormalig zwemkampioen Carine Verbauwen. Zij loodste hem door de olympische selectie: in een halfjaar tijd maakten ze zijn tijd op de 100 meter vlinderslag elke maand een seconde korter. Ondanks beslommeringen over papieren, asielprocedure of de moeilijke zoektocht naar een woonst voor de familie. Als Rami tijdens de openingsceremonie naar de camera zal zwaaien, zo zei hij in deze krant, "dan zwaai ik naar Syrië, België en de rest van de wereld".

Ook Yusra Mardini (18), een Syrisch meisje van achttien dat naar Duitsland is gevlucht, was in haar thuisland een veelbelovend atleet. In september moest ze opeens zwemmen voor haar leven. Samen met haar zus stapte ze op een slap rubberbootje om de oversteek te maken van de Turkse kust naar Griekenland. Toen het bootje water begon te maken, sprongen Yusra en haar zus Sarah in het water om het sloepje drie uur lang al zwemmend vooruit te duwen. De twintig opvarenden arriveerden veilig en wel in Lesbos.

Yusra is verder gereisd tot in Berlijn. Daar heeft ze zich voorbereid op de 200 meter vrije slag. "Ik wil alle vluchtelingen vertegenwoordigen", zegt ze op de website van het vluchtelingenteam. "Ik wil hen tonen dat na de pijn en de storm er kalme dagen komen. Ik wil hen inspireren om iets goed met hun leven te doen."

Wees in Kinshasa

Hartverscheurend zijn de verhalen van de Congolese judoka's. Popole Misenga (24) barstte bij de teamvoorstelling in Rio in tranen uit, toen hij vertelde dat hij hoopt dat zijn deelname aan de Spelen een signaal kan zijn naar zijn familie. Hij was amper zes toen zijn moeder werd vermoord tijdens de burgeroorlog. Een week doolde hij alleen door het regenwoud. Hij belandde als wees in Kinshasa. Hij weet dat hij twee broers heeft. "Ik weet niet meer hoe ze eruit zien, want we werden op jonge leeftijd van elkaar gescheiden. Ik ben hier opdat ze mij op televisie kunnen zien. Dan weten ze dat ik hier in Brazilië ben, dat ik nog leef en dat alles goed met me is."

Misenga en teamgenoot Yolande Bukasa Mabika (28) zijn erkend als vluchteling in Brazilië. Daar bleven ze achter toen hun coach er na het wereldkampioenschap judo 2013 vandoor ging met hun paspoorten en hun geld.