Reportage
Teheran omarmt 'Amerikaanse' hamburger
Officieel zijn de VS nog steeds de grote vijand, nucleaire deal of niet. Maar de Iraniërs vallen massaal voor de Amerikaanse eetcultuur, al is het niet helemaal 'the real thing'. Welkom bij Mash Donald's.
Ondanks de lachende clown, symbool van de 'Grote Satan', en de hamburgers en frietjes waar hij zo van houdt, staat er geen boze menigte met gebalde vuisten 'Dood aan Amerika!' te scanderen. Er hangt ook geen geur van verbrande Amerikaanse vlaggen in deze slaperige wijk in Teheran.
In plaats daarvan ruikt het naar de sappige hamburgers die worden gebakken door Jahan, een vrolijke Iraanse tiener. In zijn keuken pronkt een logo dat opvallend veel lijkt op de gele bogen van McDonald's, misschien wel het bekendste symbool van de Amerikaanse fastfoodindustrie.
En daar is dus ook het andere bekende handelsmerk van de hamburgermultinational: Ronald McDonald, voedsellokker van kinderen en vijand van hun ouders, hangt gewoon hier in Teheran - op een poster althans. Zwaaiend en lachend probeert de clown klanten te winnen.
Nee, McDonald's heeft niet binnen een paar weken na het sluiten van de historische nucleaire deal meteen een filiaal geopend in de Iraanse hoofdstad. Dit is Mash Donald's, een fastfoodzaak van Iraanse bodem.
"We proberen zoveel mogelijk de ervaring bij McDonald's na te bootsen", zegt eigenaar Hassan. Hij wil niet met zijn achternaam in de krant, uit angst voor acties van Iraanse hardliners en Amerikaanse merkenrechtadvocaten. Tegen lunchtijd zet hij zijn rode stoelen voor zijn kleine restaurant - netjes naast een gele vuilnisbak.
Mash Donald's en andere imitaties van de Amerikaanse eetcultuur rukken op in de straten van de grote Iraanse steden. Ze staan symbool voor de toenemende scheuren in de officiële anti-Amerikaanse ideologie die overheerst sinds de revolutie van 1979, toen de sjah werd verjaagd en de VS-ambassade maandenlang werd bezet.
Deze ideologie komt nog meer onder druk te staan als het nucleaire verdrag een succes wordt en westerse bedrijven terugkeren. Iran verwelkomt investeringen in de olie-industrie, nieuwe vliegtuigen en nieuwe technologie uit het Westen voor de IT-sector.
De hardliners vinden dat maar niks. Volgens hen zullen buitenlanders met geld en 'afwijkende' ideeën de revolutionaire waarden ondermijnen. Zij zeggen: buitenlanders mogen hier wel komen, maar ze moeten hun symbolen van kapitalistische overdaad thuislaten.
Gholamali Haddad Adel, een invloedrijke parlementariër, heeft walgend de voorpagina's van sommige Iraanse kranten gelezen, die "misselijkmakende verhalen" schrijven over buitenlandse bedrijven die naar alle waarschijnlijkheid naar Iran zullen komen. "Waar is het nieuws over de onderdrukte bevolking in Jemen? In plaats daarvan gaat het over de terugkeer van McDonald's", zegt hij in een interview met de conservatieve website Khabar-online.
Iran is geen onbekend terrein voor McDonald's, dat er voor de revolutie diverse filialen had. Een moedige Iraanse ondernemer opende in 1994 een officiële vestiging van de hamburgergigant in Teheran, maar die werd al na twee dagen door woedende hardliners in brand gestoken.
"Als ik mijn restaurant McDonald's had genoemd, had ik zulke lui ook op bezoek gekregen", zegt de eigenaar van Mash Donald's. Op zijn hoofd een rood petje met een geborduurde 'M' erop. "Mijn zoon heeft de naam Mash Donald's bedacht", zegt hij. "Dat klinkt toch een beetje hetzelfde."
Overheidsfunctionarissen en paramilitairen zijn al vaak langs geweest om navraag te doen over de naam, die ze te westers vinden. Maar: "Na een tijdje zijn ze eraan gewend geraakt", zegt Hassan. Hij geeft toe dat hij het logo gebruikt om klanten te trekken. "McDonald's staat voor kwaliteit. Ook Iraniërs weten dat, en dus stoppen ze hier als ze Ronald McDonald zien", zegt hij, wijzend naar de clown op de poster.
Twee regeringen
Binnen staan Jahan en zijn collega Karim in de geur van oude bakolie de Mash Donald's-versie van de Big Mac klaar te maken. Geen 'Big Mash', maar de 'Mash Donald's baguette burger': een portie vlees, kaas en kalkoen voor omgerekend drie euro.
Ooit, zegt Hassan, wil hij graag een echte McDonald's vertegenwoordigen, maar hij gelooft niet dat deze droom snel in vervulling zal gaan. "In ons land hebben we twee regeringen: president Rouhani vertegenwoordigt de officiële versie", zegt hij. "Maar er zijn ook andere groepen, die Amerika nog steeds haten. Ze tolereren Mash Donald's amper, laat staan the real thing."
Wél Coca-Cola te koop in Teheran
Geen enkele echte fastfoodketen uit de VS heeft een restaurant in Iran. Dit komt door de anti-Amerikaanse houding van de Iraanse regering en de internationale sancties die nog gelden. Maar er zijn wel replica's, en niet weinig ook. Behalve Mash Donald's heeft Teheran een KFC (Kabooki Fried Chicken), een Pizza Hut (Pizza Hat), een Subway (Freshway) en een Burger King (Burger House). Maar Coca-Cola en Pepsi zijn tot verbazing van veel buitenlanders wel overal te krijgen. Het is er ook niet verboden om te bellen met een iPhone of te hardlopen op Nikes.
