‘Tegenovergestelde van wat buurt vraagt’: nieuwe plannen voor Antwerpse parkeer- en kantoorprojecten botsen op protest

Honderd meter hoge woontorens en honderden nieuwe parkeerplekken. Het zijn niet de vooruitzichten waar heel wat buurtbewoners op gehoopt hadden voor de make-over van de Antwerpse Pelikaanstraat. Waarom lokken nieuwe stedenbouwprojecten telkens zoveel protest uit?

De inwoners van Nieuw Zuid Antwerpen kunnen reikhalzend uitkijken naar de heraanleg van de Scheldekaaien. Nu de volledige plannen beschikbaar zijn, blijkt namelijk dat het zuidelijkste stukje van de kaaien meteen ook het groenste deel zal worden. Tegen 2024 komt er over een lengte van 750 meter een park van 5,5 hectare, met slingerende wandelpaden, petanquebanen en amfitheaters. “Ik zie het al voor me: een mooie avond, ondergaande zon, zicht op de rivier”, mijmerde schepen van Stadsontwikkeling Annick De Ridder (N-VA) al in Het Laatste Nieuws.

Het contrast kan niet veel groter zijn met de ophef rond de Ruimtelijke Uitvoeringsplannen (RUP) aan de Pelikaanstraat. Vrijdag keurde het stadsbestuur de nieuwe plannen goed. Het college spreekt over een “duurzame mix van kantoren, woningen, gemeenschapsvoorzieningen, recreatie en andere voorzieningen”, maar bij buurtbewoners klinkt de kritiek dat zij wel erg weinig te winnen hebben bij de nieuwe plannen.

Nu al veel zwarte punten

Zo is er weinig enthousiasme over de geplande bouw van een ondergrondse parking van vier verdiepingen in een gebied dat tegen het Centraal Station aanschurkt en al heel wat parkeermogelijkheden kent. Burgers dienden al 211 bewaren in en dreigen met juridische processen, terwijl Groen erop aanstuurt om tegen de plannen te stemmen op de gemeenteraad.

“De buurtbewoners schreeuwen om meer groen, meer buurtvoorzieningen, veiliger verkeer en betere lucht. De stad geeft hen het tegenovergestelde”, zegt gemeenteraadslid Ilse van Dienderen. Ze vreest dat de bouw van een ondergrondse parking nog meer auto’s richting het stadsgedeelte zal trekken. “Al die kleine straten rondom de Pelikaanstraat zijn niet gemaakt voor extra verkeer. Bovendien is dit nefast voor de luchtkwaliteit en de verkeersveiligheid van zwakke weggebruikers, terwijl het nu al een gebied met heel wat zwarte punten is.”

Ook de bekende Nederlandse stedenbouwkundige Riek Bakker, die onder meer nog directeur was van de stadsontwikkeling in Rotterdam, vindt het een opmerkelijke keuze om anno 2022 volop parkeerplekken bij te bouwen, en al helemaal op een boogscheut van het station. “In tal van steden is men de jongste jaren er namelijk achter gekomen dat je minder parkeerplekken nodig hebt dan daarvoor gedacht werd, zolang je in openbaar vervoer investeert. Als je dan toch extra parkeerplekken wil bouwen, dan kun je beter denken aan kleinere parkings die daarna een andere invulling kunnen krijgen. Een grote ondergrondse garage kun je achteraf niet zomaar ombouwen.”

Stadsbouwmeester Christian Rapp, die als vaste expert ook deel uitmaakt van de Gemeentelijke Commissie voor Ruimtelijke Ordening, deelt die kritiek niet. Hij argumenteert dat de plek van de parkeergarages er net op voorzien is om de verkeersdrukte te verminderen. “Vandaag vinden heel wat mensen met een appartement, of werknemers uit de Diamantwijk amper plek om te parkeren. Deze nieuwe parking kan de druk op de omliggende straten net verminderen.”

Het is een kritiek die al langer dan vandaag leeft in Antwerpen. “Waar steden als Gent volop de kaart trekken van openbaar vervoer en de zwakke weggebruiker, blijft Antwerpen inzetten op twee sporen: zowel blijven voldoen aan de hoge parkeervraag als werken aan alternatieven zoals deelfietsen”, zegt voormalig Vlaams bouwmeester Leo Van Broeck. “Antwerpen wil bij de autobestuurders duidelijk geen kwaad bloed zetten, maar zo gaat de transitie richting een meer leefbare stad wel trager.”

Ook de plannen om in het gebied twee woon- en kantoortorens te bouwen, worden op weinig enthousiasme onthaald door de buurtbewoners. Voor Van Broeck is het weinig nieuws: ook bij zijn architectenbureau loopt twee derde van de projecten vertraging op wegens burgerprotesten. “Er komt altijd protest tegen verdichting in de steden. Slechts weinig mensen beseffen dat slim gedoseerde verdichting de enige manier is om een stad levend te houden. En het is ecologisch veel duurzamer, want het is net onze neiging om steeds verder te verkavelen die ervoor gezorgd heeft dat Vlaanderen de meest mismeesterde regio van Europa is op vlak van ruimtebeheer.”

Eindeloze juridische procedures

Wat de buurtbewoners echter het meeste stoort, is dat ze amper betrokken werden in de totstandkoming van de plannen voor het gebied. Die kritiek klinkt nog luider sinds bekend raakte dat projectontwikkelaar Cordeel meer dan 50.000 euro had betaald voor de opmaak van het ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP). Volgens schepen Annick De Ridder gebeurde alles volgens de gangbare procedures, maar de perceptie leeft wel dat de plannen op die manier meer op maat van de projectontwikkelaar werden uitgetekend dan op die van de buurtbewoners.

Daar zit volgens de Nederlandse stedenbouwkundige Riek Bakker een belangrijke les voor het Antwerpse stadsbestuur. “Het is verkeerd om met kant-en-klare plannen naar de burger te trekken. Nee, je moet van in het begin samen plannen met de buurtbewoners. Uiteindelijk gaat dat heel wat sneller, want anders krijg je sowieso bewaarschriften en eindeloze juridische procedures aan je been.”