Taliban veroveren nog twee provinciehoofdsteden, waaronder Kunduz

De taliban hebben in Afghanistan de noordelijke provinciehoofdsteden Kunduz en Sar-e Pol onder de voet gelopen. Dat betekent dat de moslimextremisten in drie dagen vier provinciale hoofdsteden in handen hebben gekregen. Dreigt Afghanistan te vallen?

In Kunduz werd gisteren melding gemaakt van zware straatgevechten, waarop regeringsleger en politie de stad grotendeels ontvluchtten. “Alle veiligheidstroepen hebben zich teruggetrokken naar het vliegveld”, zei een lokale politiechef tegen The New York Times. “De situatie is kritiek.”

De inname van Kunduz, dat bijna 400.000 inwoners telt, is een grote overwinning voor de taliban. Ze liepen Kunduz ook in 2015 en 2016 onder de voet, maar wisten de stad toen niet lang vast te houden. Beide keren heroverden Afghaanse troepen de stad met de hulp van Amerikaanse luchtaanvallen.

Het is de vraag of dat deze keer ook zal gebeuren. Bijna alle Amerikaanse en NAVO-militairen hebben Afghanistan verlaten. De Amerikaanse president Joe Biden zei vorige maand nog dat de Afghaanse strijdkrachten sterk genoeg zijn om zelfstandig te voorkomen dat het land in handen van de taliban valt. De VS blijven steun bieden in de vorm van geld, wapens en training.

Vloedgolf

Maar in gelijke tred met de uittocht van Amerikaanse militairen rollen de taliban als een vloedgolf over dorpjes en steden in het zuiden, westen, en met name het noorden van Afghanistan. De moslimextremisten veroverden de voorbije dagen vier provinciale hoofdsteden en hebben nu ongeveer de helft van de vierhonderd bestuursdistricten in handen.

Ze zijn ook doorgedrongen tot in grote steden als Herat en Kandahar. Beide tellen ongeveer 600.000 inwoners. Om Lashkar Gah, de hoofdstad van de noordwestelijke provincie Helmand met 200.000 inwoners, woedt een felle strijd.

Ibraheem Bahiss, analist bij conflictbeheersingsorganisatie International Crisis Group: “De veiligheidstroepen op het vliegveld bij Kunduz zitten er naar verluidt volledig doorheen; de moraal is nul. De enige manier om een tegenoffensief te organiseren is met versterking, en die moet door een gebied dat vol zit met taliban. Commando’s invliegen zou kunnen, maar ik betwijfel dat de regering voldoende middelen heeft.”

De Afghaanse regering vertrouwt voor grondoperaties op ervaren commando-eenheden. Maar die zijn na maanden constante strijd uitgeput en hebben soms zelfs niet genoeg te eten. Uitputting dreigt ook bij Afghanistans luchtmacht. De constante inzet daarvan tegen taliban-strijders die zich verschuilen in huizen van gewone Afghanen draagt bovendien bij aan de grote aantallen burgerslachtoffers.

“De taliban hebben geen genade met ons en de overheid houdt niet op met bombarderen”, zei een inwoner van Lashkar Gah eerder tegen persbureau AFP.

Angst regeert

De VS hebben hun eigen luchtaanvallen weer wat opgevoerd. Maar dat kost grote moeite, nu ze geen luchtmacht ter plekke meer hebben. Vliegtuigen moeten honderden kilometers vliegen. Biden zegt niettemin dat die ‘over-de-horizoncapaciteit’ het verschil kan maken als belangrijke steden zoals Kandahar of Kaboel worden bedreigd.

De val van Kunduz is het grootste succes van de taliban sinds die in april aan hun offensief begonnen. De afgelopen dagen veroverden ze al de kleinere noordelijke provinciesteden Sheberghan en Sar-e Pol, elk met 200.000 inwoners. Ook de zuidelijke provinciale hoofdstad Zaranj, met een inwonertal van 65.000 weinig meer dan een dorp, viel vrijdag in hun handen. Een deel van de bevolking zou de taliban hebben toegejuicht terwijl die door de straten reden.

In Kaboel regeert de angst. De afgelopen dagen zijn in de hoofdstad meerdere regeringsfunctionarissen vermoord. Dinsdag vielen zeker acht doden bij een bomaanslag nabij het huis van de minister van Defensie.

Toch is er geen sprake van dat de taliban op het punt staan het hele land over te nemen, zegt Bahiss. “Veel van de districten die de taliban de afgelopen maanden innamen, waren feitelijk al van hen. Steden als Kaboel en Kandahar zijn van een heel andere orde. Waarschijnlijk blijft het een fluïde situatie. De taliban veroveren een plaats, zoals Kunduz, de regering heeft in die regio andere plaatsen en om overige gebieden woedt continue strijd.”