Taliban arresteren tientallen journalisten en leggen media aan banden, aldus Human Rights Watch

Nadat de taliban op 15 augustus de macht grepen in de Afghaanse hoofdstad Kaboel beloofden ze een “vrije en onafhankelijke pers”. Die belofte blijkt weinig voor te stellen. Volgens de mensenrechtenorganisatie zijn sindsdien meerdere journalisten opgepakt en mishandeld. Ook gelden er sinds vorige week nieuwe voorschriften voor Afghaanse journalisten die kritische berichtgeving min of meer onmogelijk maken. En dat terwijl de Afghaanse media de afgelopen jaren juist floreerde.

Volgens de nieuwe richtlijnen van de taliban moet de berichtgeving van journalisten voortaan passen binnen “het kader van de islam”, een vage omschrijving die de deuren opent voor censuur. Berichten mogen bovendien “niet kwetsend zijn voor landelijke functionarissen”. Ook moeten journalisten hun plannen voortaan voorleggen aan een media-instituut van de taliban.

“De richtlijnen van de taliban zijn zo algemeen dat journalisten aan zelfcensuur gaan doen uit angst dat ze anders in de gevangenis belanden”, aldus HRW-bestuurder Patricia Grossman in een verklaring. Zij noemt de nieuwe voorschriften “verstikkend voor de persvrijheid”.

Volgens HRW heeft een Afghaanse journalistieke belangenorganisatie laten weten dat er sinds het aantreden van de taliban zeker 32 journalisten zijn opgepakt. Veel van hen zouden inmiddels zijn vrijgelaten met waarschuwingen. Sommigen zijn gemarteld. Eerder deze maand publiceerde persbureau Associated Press al foto’s van Afghaanse journalisten met blauwe plekken.

Honderden media

De afgelopen twee decennia floreerde het Afghaanse medialandschap. Vooropgesteld: journalisten hadden het nooit makkelijk. Wie bijvoorbeeld het beleid van de voormalige president Ashraf Ghani kritisch onder de loep nam kon rekenen op intimidatie en bedreigingen. Maar de media (radio, televisie, print en digitaal) schoten als paddenstoelen uit de grond: van een handjevol in 2001 naar honderden in 2021. Bovendien kende Afghanistan de afgelopen jaren relatief veel meer persvrijheid dan in andere landen in de regio, zoals Iran, Pakistan, India, Oezbekistan en Tajikistan.

Dat florerende medialandschap dreigt nu snel te worden ontmanteld. Sinds de overname door de taliban zijn veel journalisten het land ontvlucht uit angst voor repressie. Ook zijn er al meer dan 150 media gesloten, zo meldde TOLOnews, de eerste 24/7 nieuwszender op de Afghaanse televisie, die sinds 2010 bestaat. Dit zou komen door de nieuwe regels van de taliban, maar ook door economische redenen. Veel media zijn namelijk deels afhankelijk van internationale geldstromen. Die zijn sinds de komst van de taliban voor een groot deel opgedroogd. Als deze crisis zo doorgaat, zo zei Hojatullah Mujadadi van de Afghanistan Federation of Journalists, “zullen ook de overige media van Afghanistan binnenkort sluiten”.