Syrië nu ook strijdtoneel voor Israël en Iran

Is de eerste raketaanval sinds het uitbreken van de Syrische burgeroorlog in 2011, die donderdag door Israël prompt beantwoord werd, de voorbode van een oplaaiende strijd tussen de aartsvijanden Iran en Israël?

"De grootste en acute dreiging voor de veiligheid van Israël is niet een Iran met kernwapens, maar bestaat uit Iraanse activiteiten in Syrië", schreef commentator Micheal Koplov in de Israëlische krant Haaretz. Iraanse militairen hebben niet alleen vaste voet aan de grond gekregen in Israëls buurland, Teheran heeft ook de fundamentalistische Hezbollah-beweging – die al vaker in strijd met Israël verwikkeld was – geholpen bij de opbouw van een enorm wapenarsenaal.

Met hevige bombardementen reageerde Israël op de raketaanval vanuit Syrië, die wordt toegeschreven aan eenheden van de Iraanse Revolutionaire Garde. Volgens de Israëlische minister van Defensie Avigdor Lieberman is het overgrote deel van de Iraanse militaire macht in Syrië uit de weg geruimd, waaronder radarcentra, munitiedepots, en luchtdoelgeschut. "Ik hoop dat we dit hoofdstuk achter de rug hebben en dat iedereen onze boodschap begrepen heeft."

De Iraanse raketten richting Israël daalden neer in Syrië of werden onderschept door het Israëlische afweersysteem Iron Dome. Maar Syrië beschikt, met dank aan Rusland en Iran, ook over doeltreffende luchtafweer. Volgens Moskou zou bijna de helft van de zestig raketten die Israël afvuurde, uit de lucht geplukt zijn.

Escalatie voorkomen

Of de raketaanvallen over en weer doorgaan, hangt in hoge mate af van Rusland. De Russen hebben zich ontpopt tot belangrijkste bondgenoot van de Syrische president Assad, die ook Iran aan zijn zijde heeft. Moskou deed donderdag een beroep op zowel Israël als Iran om escalatie te voorkomen.

Israël had eerder gewaarschuwd dat het desnoods Assad uit zijn paleis zal schieten. Met die boodschap reisde premier Netanyahu deze week naar Moskou voor een ontmoeting met de Russische president Vladimir Poetin. Het was zijn zoveelste bezoek in enkele jaren, de verstandhouding tussen beide leiders is goed. Netanyahu informeerde Poetin over de ophanden zijnde aanval op Iraanse doelen.

Rusland heeft zich grote militaire en financiële inspanningen getroost om Assad in het zadel te houden. Het wil dus niet dat Iran de Israëli's dermate tergt dat ze hun dreigementen aan het adres van de dictator in Damascus in daden omzetten. Bovendien hecht Rusland aan het behoud van de nucleaire deal met Iran, waaruit Trump zich terugtrok.

Ook de Europeanen willen vasthouden aan de overeenkomst van 2015, die behelst dat Teheran nucleaire activiteiten aan banden legt in ruil voor versoepeling van sancties. De Franse president Emmanuel Macron en zijn Iraanse ambtgenoot Hassan Rohani gaan samenwerken om het Iraanse nucleair akkoord verder te implementeren nu de VS zich hebben teruggetrokken. Dat heeft het Elysée woensdag gemeld. Rohani verklaarde dan weer dat hij er alles aan zal doen om in het akkoord te blijven. Macron verzekerde Rohani tijdens een telefoongesprek dat Parijs blijft vasthouden aan het nucleair akkoord en het "in al zijn aspecten" blijft implementeren, en dat het belangrijk is dat Iran hetzelfde doet.

Macron noemde de beslissing van de VS om uit het akkoord te stappen woensdag een "fout". Treft Iran straks burgers in Israël, dan is het voor de Europeanen moeilijk, zo niet ondoenbaar om in hun standpunt te volharden.

Oorlog voorkomen

Israël heeft altijd gedacht dat Iran een kernmacht wil zijn. Teheran heeft de wereld voorgelogen over zijn nucleaire activiteiten, betoogde premier Netanyahu onlangs bij de presentatie van een ontzagwekkende hoeveelheid documenten die de geheime dienst Mossad in Iran had buitgemaakt. In het Westen werd daarop nogal sceptisch gereageerd. De premier had geen smoking gun, ofwel een bewijs dat Iran (nog altijd) atoomwapens ontwikkelt.

De presentatie was vooral bedoeld om Trump, mocht hij nog aarzelen, over de streep te trekken. Dat lukte, maar het is de vraag of Israël zijn zegeningen kan tellen. De Israëlische aanval op doelen in Syrië was de zwaarste sinds de Yom Kippoer-oorlog van 1973. Toch is de legerleiding in Tel Aviv gematigd optimistisch: "Het offensief van vandaag kan een oorlog morgen voorkomen."