Studie: ‘Schrijnende omstandigheden’ bij deelplatformen als Deliveroo

“Gelukkig zijn het geen academici, maar wetgevers, rechters en vooral de koeriers zelf die bepalen wat aantrekkelijk en eerlijk werk is.” Maaltijdbezorger Deliveroo reageert fors op het onderzoek naar deelplatforms van de KU Leuven, in samenwerking met de Universiteit van Oxford. “Onvoldoende neutraal en negeert de realiteit op het terrein”, klinkt het.

Geen van de vijf onderzochte platformen scoorde goed en Deliveroo doet het opvallend slechter dan concurrent TakeAway. De studie rangschikte de platformen op basis van vijf principes van eerlijk werk: loon, arbeidsvoorwaarden, contracten, bestuur en vertegenwoordiging.

Ze keek daarvoor naar twee maaltijdbezorgers, TakeAway en Deliveroo. Geen UberEats dus, tot openlijke ergernis van Deliveroo, maar de onderzoekers wilden liever niet enkel maaltijdbezorgers onder de loep nemen. Om een breder beeld te krijgen kozen ze voor de twee zorgplatformen Yoopies en Top Help, waar je bijvoorbeeld een huisdieroppas of kinderopvang kan boeken, en RingTwice, dat een breed assortiment aan diensten biedt.

Opvallend is dat geen enkel platform enige vorm van vertegenwoordiging biedt. “Wie voor zo'n platform werkt, heeft dus geen enkel kanaal om te wegen op beslissingen die impact hebben op zijn of haar werk en staat er alleen voor”, zegt professor Valeria Pulignano (KU Leuven).

TakeAway is het enige platform met een voldoende. Net als RingTwice bewijst TakeAway dat het garanderen van een minimumloon wel degelijk kan. TakeAway is de enige die zijn werkers een contract biedt, waardoor de koeriers verzekerd zijn voor arbeidsongevallen. Het is ook het enige platform met duidelijk omschreven arbeidsvoorwaarden.

Forse reactie

Afgelopen week reden in België 3.250 koeriers rond voor Deliveroo. De maaltijdbezorger gaat er prat op dat er in ons land 10.000 anderen staan te trappelen op de wachtlijst om zo’n turquoise rugzak te kunnen aantrekken. “Het beste bewijs dat onze jobs en de flexibiliteit en bescherming die zij bieden, door de koeriers gewaardeerd worden”, zegt woordvoerder Rodolphe Van Nuffel.

Ook RingTwice, dat als tweede uit de vergelijking kwam, is niet blij met de score. Co-founder en CEO Jonathan Schockaert is ontgoocheld. “Ik heb geen kritiek op hun onderzoeksmethode, maar ze vergelijken appels met peren”, zegt hij.

Zowel Deliveroo als RingTwice vinden dat de criteria waarop is geoordeeld enkel een goede score opleveren voor wie werknemers in dienst neemt, terwijl deze platformen net met zelfstandigen willen werken. “In essentie is het vertrekpunt van deze studie dat het statuut van een werknemer beter is dan dat van een zelfstandige”, zegt Schockaert. “Maar wie naast zijn werk bijvoorbeeld eens een loodgieterij-opdracht wil doen, wil net de flexibiliteit van een zelfstandige.”

Werknemer of zelfstandige?

Zijn de werkers bij deelplatforms werknemers of zelfstandigen? Hier draait de discussie nu al jaren om. “Natuurlijk willen de platformen alle risico’s bij de werkers leggen”, zegt Herman Loos, onderzoeker aan de Odisee- en AP-hogeschool, maar ook schrijver van een boek over zijn werk als koerier bij Deliveroo. “Ze gaan dat blijven verdedigen tot het onverdedigbaar wordt. En dat moment zit eraan te komen met Europese wetgeving.”

Maar voorlopig hebben de platformen de regelgeving aan hun kant. In december oordeelde de Brusselse arbeidsrechtbank dat de koeriers wel degelijk zelfstandigen zijn. Het arbeidsauditoraat en een dertigtal koeriers hadden een zaak aangespannen tegen Deliveroo, omdat ze als werknemer erkend wilden worden. Ze kregen het deksel op de neus.

De vraag is belangrijk omdat het gaat over laagbetaalde jobs, die met een kwetsbaarheid komen. “Wat zijn de alternatieven voor deze mensen?", stelt Loos. “Ik sprak bijvoorbeeld iemand die net een jaar met weekcontracten had gewerkt bij Volvo, in shifts. Een job zonder autonomie, dus. Wel, die kon nu als koerier zelf zijn uren kiezen. Maar hij moet dan wel 70 uur per week werken, waarvan veel tijd opgaat aan onbetaald wachten op de scooter voor een opdracht.”

Arbeidsdeal

Om de kwetsbaarheid van dat bestaan op te vangen sloot de regering deze winter in de arbeidsdeal ook een akkoord over de platformwerkers. De wet is een eerste keer in de ministerraad gepasseerd, maar moet nog een weg afleggen voor ze over enkele weken in het parlement ter stemming ligt. Ze zal met enkele criteria uitklaren welk statuut van toepassing is.

“Op die manier wordt een betere bescherming van de verloning gewaarborgd”, zegt de woordvoerder van federaal minister van Werk Pierre-Yves Dermagne (PS). “Iedereen in de platformeconomie zal ook beter beschermd zijn via een verzekering op de arbeidsongevallen.”

Toch heeft professor Pulignano haar twijfels. “De deal zegt dat deze verzekering zal gelden voor alle platformwerkers, maar de tekst zegt dat het enkel van toepassing is op werkers met een zelfstandigenstatuut.” Sinds 2018 is er in België een zogenaamd peer-to-peerstatuut, waardoor deze werknemers tussen wal en schip vallen. Pulignano schat dat 80 tot 85 procent van de platformwerkers hier onder valt en is er niet van overtuigd dat de nieuwe wet hier een einde aan maakt.

“Wie werkt voor deze platforms moet ofwel werknemer, ofwel zelfstandige zijn”, maakt het kabinet-Dermagne zich sterk.