STIJN VAN DE VOORDE

Vorige week las ik het pijnlijke verhaal over de minder geslaagde restauratie van De maagd van Michaël Borremans, een klein schilderij op de noordmuur van de klokkenstoel bij de stadshal in Gent. Het fresco stelt een zwartharig meisje met een wit kraagje voor. Uit haar ogen schieten twee heldere lichtstralen. Ik ben geen Star Wars-fan, maar dit is prachtig.

Naast de 'normale' afbeelding heeft Borremans met enkele nonchalante verfstrepen zijn borstel uitgewreven op de muur. Normaal wordt daar een doekje en een beker water voor gebruikt, maar in dit geval voelde de kunstenaar aan dat er aan de rechterkant nog wat ruimte was voor een streepje rock-'n-roll. Al gebruikte hij zelf liever de term freejazz.

Freejazz is een vorm van rock-'n-roll waarbij muzieknoten in een willekeurige volgorde en op eerder toevallige momenten uit een instrument komen. Ik geef de kunstenaar gelijk, zoiets kon het werk best gebruiken.

Deze winter besloot een achteloze duif De maagd eens stevig onder te kakken. Een stadsarbeider van de Dienst Onderhoud Gebouwen werd gevraagd om de uitwerpselen van het schilderwerk te verwijderen. Geen droomjob, maar onder het motto 'alles voor de kunst' ging de man ervoor. Hij besloot geen half werk te leveren. In een opwelling van uitzonderlijke vlijt en met de beste bedoeling verwijderde hij in één adem de wilde verfvegen die eerder onverwacht bij het schilderij horen. Wie niets doet, kan niets misdoen.

Al dacht de kunstenaar daar enigszins anders over. Borremans miste de bewuste strepen als essentieel onderdeel van het schilderij. Hij eiste een restauratie.

Vorige week las ik in ongeveer alle Vlaamse kranten titels als 'Beschadigd werk van Borremans valt niet te restaureren' of 'Niemand durft de strepen van Borremans na te maken'. Een restauratrice vertelde dat ze de spontaniteit van het geklieder niet kon evenaren. Ze besloot te passen uit angst de kunstenaar te kwetsen in zijn ziel. Haar collega's dachten er exact hetzelfde over.

Omdat niemand zich om authenticiteitsredenen aan het werkje durfde te wagen, besloot schepen van Cultuur Annelies Storms het in samenspraak met de kunstenaar en enkele bevoegde en betrokken instanties zo te laten.

Een spijtige beslissing, als je het mij vraagt. Hebben restaurateurs dan werkelijk geen rock-'n-roll/freejazz in hun bloed?

Michaël Borremans is een van onze belangrijkste nog levende kunstenaars. Hij verdient beter. Daarom besloot ik mijn verantwoordelijkheid te nemen. Ik stuurde een mail naar Annelies Storms met daarin de boodschap (letterlijk): "(...) Daarom wil ik via deze weg mijn diensten aanbieden om met een zekere spontaniteit en nonchalance enkele vluchtige verfstrepen naast het werk te plaatsen. Ik heb daar totaal geen schrik voor. (...)"

Ik ben geen penseelheld in de klassieke betekenis. Vraag me niet om een maagd te schilderen. Of een bolle polderakker. Ik ben niet half in het bezit van de geniale schildercapaciteiten die Borremans heeft, maar voor deze restauratie lijken ze me niet vereist te zijn. Ik lever de gevraagde passie en nonchalance. Het moet juist zijn, maar ook een beetje punk. Subtiel en extravagant tegelijk. Een remix met respect voor het origineel.

Ik heb intussen een antwoord ontvangen van Annelies Storms. Ze bedankte me niet alleen vriendelijk voor het enthousiasme, maar ook voor mijn concrete voorstel. Schepen Storms schreef dat de kunstenaar besloten heeft om het voorval filosofisch op te vatten; zaken veranderen en fouten gebeuren, dat gaat zo in het leven.

Daarmee was de kous af. Het stond niet letterlijk in haar mail, maar ik las tussen de regels dat ze liever had dat ik met mijn penseel ver weg bleef van De maagd. Ik respecteer haar beslissing, maar ik hoef het er niet mee eens te zijn. Er komt een dag waarop men er anders over gaat denken.

En die dag zal ik er staan. Met een penseel in de hand en korte, geïmproviseerde dissonanten in mijn hart.