Stijn meuris over de hervonden grandeur van monza in vederlichte tijden

'Ik wacht op de dag dat de onzin stopt'

Anderhalf jaar geleden pleegde de vriendin van Stijn Meuris zelfmoord. Vandaag is het leed nog niet geleden maar het omgaan met de leegte heeft van de zanger wel een ander mens gemaakt. Op Grand, de gloednieuwe Monza-cd, pleit Meuris resoluut voor meer ernst in de maatschappij. 'Zelfs in zogenaamde duidingsprogramma's neemt de bullshit toe, wordt luchtigheid stilaan de norm. Wel, ik hoef die zever niet. Ik wil geen grappen horen in De zevende dag.'

Ekeren

Eigen berichtgeving

Bart Steenhaut

De oude balletschool waar Monza de voorbije zes maanden aan Grand heeft gewerkt, ligt verborgen achter een anonieme garagepoort. De ruimte zelf ziet eruit als een feestzaal zoals je er in Vlaanderen honderden hebt: seventiesinterieur, ingebouwde tapkast en parket op de vloer. Zelfs de buren zijn zoals de traditie dat wil lastig, klachten over geluidsoverlast en politiebezoekjes inbegrepen.

Gek dat net op deze plek een plaat is ontstaan die Grand heet, Engels voor groots, plechtstatig en weids. "Het is dan ook niet zomaar een plaatje geworden", stelt Meuris. "Ik zie het haast als een intimistisch naslagwerk, een statement. Ik wilde dat de plaat een zekere grandeur zou uitstralen, zoals de internationale hotels met grand in de naam. Eigenlijk had ik dat woord al in mijn boekje staan lang voor de songs er waren. Het enige dat vaststond, was dat de songs ernst moesten uitstralen. Dat woord hadden we op het bord in de studio omcirkeld. Vroeger hinkte ik zelf te vaak op twee benen, heb ik me ook aan vrijblijvendheid bezondigd. Daaom hebben we zo lang aan deze plaat gewerkt. Elke song moest gekneed worden tot elk detail klopte."

Noem eens een paar Noordkaap-nummers waar je tenen intussen van krullen.

"Oei. Dat zijn er nogal wat. 'Vlaamse zanger' en 'Gilles' bijvoorbeeld, ver-schrik-kelijke nummers, draken waarvan ik de titel nu nog met moeite over mijn lippen krijg. En de eerste Monza-plaat was helemaal te vrijblijvend. Daar voelde ik me achteraf echt niet tevreden over. We hadden vroeger ook veel rare titels, zoals 'Alles wordt asfalt'. Wat bezielde mij in godsnaam om dat soort onzin te schrijven?"

Misschien hoorde het gewoon bij 25 zijn en jezelf koste wat het kost willen bewijzen?

"Voilà, dat is het. Maar intussen ben ik een stuk ouder. Ik wil niet meer vrijblijvend zijn. Daarom is het goed dat we deze keer zes maanden in de studio hebben gezeten. Dat is lang - soms leek het alsof we samen in het Big Brother-huis zaten - maar dat was nodig om het leeftijdsverschil binnen de groep weg te werken. De jongste is zesentwintig, zelf ben ik veertig. Door lang samen te zitten wordt de oudste wat jonger en de jongste veel ouder. Zo ontstond er op de duur een smaakconsensus, kregen we hetzelfde soort plaat voor ogen."

Wat is de kritiek op Stijn Meuris waar je je de voorbije jaren het meest aan gestoord hebt?

"Er is een tijd geweest, vooral toen 'Ik hou van u' een hit was, dat men ons 'te commercieel' vond. Niet alleen vind ik dat een compleet achterhaald begrip, het is ook gewoon gezwets. Natuurlijk willen we dat de mensen onze plaat kopen en dat er bij optredens volk in de zaal staat. Maar ik garandeer je dat dat bij een 'kennersgroepje' als The Notwist niet anders is. Die willen ook waardering voor wat ze doen. Alleen waren wij in de hoofden van de buitenwacht een soort Mama's Jasje met harde gitaren geworden. Daar heb ik me mateloos aan geërgerd."

Waarom?

"Omdat men er op de duur uit ging afleiden dat we muziek maakten uit een streven naar roem, naar bekendheid. Nu, als ik ergens misselijk van word, is het dat wel. Toen ik jong was, wilden de kinderen verpleegster worden, of brandweerman. Nu dromen ze op hun achtste al van een eigen programma op VTM. Je zou je bijna schamen om een cd uit te brengen, want dat impliceert ook dat ik weer met de pers moet praten en er, wie weet, straks zelfs een videoclip wordt gedraaid. Allemaal verdachte signalen van iemand die koste wat het kost in de picture wil staan. Terwijl het me louter om de muziek gaat."

Speelt ijdelheid dan geen enkele rol bij wat je doet, op het podium, voor de camera?

"Geloof me, als ik een hele dag naar videotapes heb gekeken waar ik zelf ook op te zien ben, is de ijdelheid volledig verdwenen. Dan zie ik vooral een veertiger die vijf, zes kilo te veel met zich meesleept, die een bizarre motoriek ontwikkelt zodra hij zijn mond opendoet en stilaan een dubbele kin begint te kweken. Mocht ik ijdel zijn, dan zou ik geen bril dragen die ik voor een paar euro uit de bakken van Spullenhulp heb gehaald. Neen, ik doe wat ik doe omdat ik er een enorme voldoening uit put om met vijf gelijkgestemden aan iets moois te werken. Dat zal wellicht de laatste romantiek in mijn leven zijn."

Nu klink je alsof je met Grand afscheid neemt van een deel van je bestaan.

"Dat is ook zo. Niet dat ik morgen een fermette ga bouwen of de ambitie heb om een boekhouder te worden voor wie muziek alleen nog een herinnering uit een ver verleden is. Maar ik stel wel vast dat mijn gemoedstoestand veranderd is. De voorbije maanden heb ik daar lang en diep over nagedacht."

En, wat was de conclusie?

"Ik ben erachter gekomen dat iedereen een soort absolute leeftijd heeft. Zelf zal ik bijvoorbeeld altijd 32 blijven, ook wanneer ik zeventig ben. Het is een moment waar je op je verantwoordelijkheden wordt gewezen. Ik ben de enige aan deze tafel die geen lief heeft en geen kinderen. In theorie ben ik dus de meest vrije mens van ons allemaal, maar zo voel ik dat niet aan. Mijn vrijheid stroomt niet in de richting van warme, allesomvattende romantiek. Het is eerder mezelf erop betrappen dat ik 's nachts weer alleen op de autosnelweg rijd. En dat is niet gezond meer. Ik ben toe aan wat reflexie in mijn leven."

Anderhalf jaar geleden heeft je vriendin zelfmoord gepleegd. Dat doet een mens nadenken.

"Dat speelt zeker mee, ja. Ik had nooit kunnen inschatten dat de dood van Lidia zo'n impact op mijn leven zou hebben. Als ik vroeger andere mensen hoorde die zoiets hadden meegemaakt, dacht ik dat het gewoon een komma was in een zin die even later wel weer verder zou lopen. Nu weet ik: iemand verliezen die je zo dierbaar was, is geen komma. Dat is de hel. Ik ben er, vind ik zelf, nog tamelijk intact door gekropen, dankzij Monza, een handvol vrienden en mijn werk als regisseur. Ik ben blij dat ik geen aanleg tot zelfdestructie heb. Ik durf niet stil te staan bij wat er anders had kunnen gebeuren. Momenteel heb ik geen relatie - ik ben er ook nog lang niet aan toe - maar ik mis het wel."

Toen ik je na de dood van Lidia tegenkwam, zei je: eigenlijk gaat het minder slecht met me dan ik me zou moeten voelen.

"Dat is waar, en daar heb ik me ook wel schuldig om gevoeld. Maar vergis je niet, ik ben er maanden van onder de voet geweest - en ik ben het nog steeds - maar bij mij veruiterlijkt zich dat niet door maanden de rolluiken naar beneden te laten. Ik ben jaloers op mensen die hun verdriet heel duidelijk naar buiten kunnen brengen, want die zijn beter af. Maar zo'n schreeuwsessie is aan mij niet besteed. Ik heb me laten opslorpen door mijn werk."

Is dat niet de terugslag voor je uitschuiven?

"Daar ben ik ook wel eens benieuwd naar, want dan heb ik ondertussen zoveel opgekropt dat me nog een gigantische emotionele lawine te wachten staat."

Heb je - ik zeg maar wat - het voorbije jaar wat vrij genomen om in je eentje met je verlies om te gaan?

"Dat is er dit jaar niet van gekomen, neen, en daar ben ik niet trots op. Ik weet niet of ik dat uit angst heb gedaan. Als ik al eens een gaatje in mijn agenda heb, loopt dat op de een of andere manier toch weer vol. Veel tijd om met mezelf door te brengen heb ik niet. Is dat erg? Neen. Het is alleen praktisch niet zo interessant. Het was een verschrikkelijk jaar. En mijn enige houvast was: werken, werken, werken."

Ben je door alle tegenslag die je te verwerken hebt gehad een ander mens geworden? Heb je je prioriteiten verlegd?

"Er is alleszins een soort loutering ontstaan. Ik word bijvoorbeeld nog zelden kwaad. Vroeger kon ik als een haantje mijn grote gelijk uitschreeuwen tot ik het kreeg. Dat vind ik nu volkomen belachelijk. Erger nog, mensen die me heel goed kennen, vinden dat ik me de laatste tijd te veel laat doen."

Ben je bezadigder geworden?

"Het is vooral eerlijk durven zijn tegen jezelf, kunnen toegeven dat je je vergist hebt. Vroeger was ik daar te onzeker voor. Toen was ik bang om gezichtsverlies te lijden. Nu ben ik eindelijk af van mijn eigen grote gelijk. Kijk, ik kan nog steeds lachen, graag en veel zelfs. Ik hou nog steeds van humor maar niet meer van onzin, zeker niet op televisie. Ik heb nogal wat vrienden die me ervan proberen te overtuigen hoe goed Ciao bella en Blind Date wel zijn. Want dat is zogezegd cult. Wel, ik doe daar niet aan mee. Blind Date is geen cult, dat is kut.

"Al dat gezeik van 'dat is toch goed gemaakt', pik ik niet meer. Wat wil dat immers zeggen? Dat de spots op de juiste plek hangen? Dat de presentator zijn tekst netjes van de autocue afleest? Ik wacht op de dag dat de minister van Media ingrijpt en die troep van het scherm haalt. Dat zou pas een mooi moment zijn, de dag dat de onzin mag stoppen."

Je pleit voor meer ernst in de maatschappij?

"Ja. Dat mag wel weer eens, vind ik. Zelfs in zogenaamde duidingsprogramma's neemt de bullshit toe, wordt luchtigheid langzaam de norm. Wel, ik hoef die zever niet. Ik wil geen grappen horen in De zevende dag. Precies daarom klinkt onze nieuwe plaat zoals ze klinkt: gemeen en authentiek, kleinschalig maar correct."

Ben je niet bang dat je in de woestijn staat te preken?

"Ik voel me alleszins een beetje als de overlevenden uit Invasion Of the Body Snatchers: op de duur zwijg je in de hoop dat er nog anderen opduiken die niet besmet zijn. Maar ik zie het somber in. Als ik de lezersbrieven in de weekendeditie van Het Laatste Nieuws lees, denk ik dat het slecht zal aflopen met de wereld. Het egoïsme, de non-kennis, de domheid slaat je als een dweil om de oren. Ik besef dat wat ik zeg wat pretentieus zal overkomen wanneer het zwart op wit in De Morgen staat. Maar zo bedoel ik het niet eens. Ik wil gewoon niet meer met de stroom meedrijven. Ik hoef geen plaats in de TMF Awards. Daar op het podium staan, is geen drijfveer meer."

Van de eerste bezitting van Monza ben jij de enige die overblijft. Maakt dat van Monza een verholen soloproject waar je anderen bij betrekt omdat je zelf geen instrument speelt?

"Neen. De eerste versie van Monza was geen echte groep. Het was een amalgaam van individuen die ook nog in andere groepen speelden, waarmee ze rekening moesten houden. En daar zat ik dan als eenzaam tussenin. Logisch dat die groep na verloop van tijd weer uit elkaar viel, maar in die periode kon je mij niet harder raken dan door me in de steek te laten. Op de duur volgde het ene conflict het andere op. Onze gitarist is vaak huilend weggelopen omdat hij veel te fragiel was en de ruzies niet aankon. Ik word nog steeds zenuwachtig als ik aan die periode terugdenk."

Heb je er nooit aan gedacht er een punt achter te zetten?

"Ja, maar toen had ik Lidia nog. Zij moedige me aan om door te zetten. Maar eerlijk gezegd, er zijn periodes geweest dat ik het een aantrekkelijkere optie vond om in de Carrefour te gaan winkelen dan om weer in dat repetitiehok te kruipen."

Wat hoop je dan met Grand te bereiken?

"Ik wilde gewoon een schoon plaat maken."

Een plaat ook, waar Lidia nog heel erg op aanwezig is.

"Eerst was ik vastbesloten daar geen letter aan vuil te maken. Alleen begon dat op de duur heel raar, heel geforceerd aan te voelen. Het is uiteindelijk een hele sombere, mistroostige cd geworden. Je wordt er niet vrolijk van. De sfeer is een beetje vergelijkbaar met Pornography van The Cure en In the Flat Field van Bauhaus, lp's waar ik vroeger schrik van had. We hebben heel hard gewerkt om dat gevoel in de songs te krijgen. Het is geen fuifmuziek geworden."

Dat niet, maar je nummers zijn wel openhartiger geworden. In die zin is Grand een logisch vervolg op Gigant van Noordkaap.

"Dat klopt. Het is 'niks in de zakken, niks in de mouwen'-muziek. Precies daarom heb ik uiteindelijk toch over Lidia geschreven. Haar dood is het grootste wat ik totnogtoe in mijn leven heb meegemaakt. Ik kon dus moeilijk doen alsof er niks gebeurd was. Ik hoop alleen dat ik niet nog eens zo'n trauma moet meemaken. Het idee dat het opnieuw zou kunnen gebeuren, bezorgt me een enorme levensangst. Ik merk nu dat ik in een veel te hoge versnelling leef. Ik zit aan geen enkele drug, maar ik besef dat het soms wel zo lijkt. Ik ben een trein die is losgeslagen en niet meer af te remmen valt. Momenteel ben ik bijzonder bang dat ik een ongeluk ga krijgen, dat de boel ontploft. En dat mag niet gebeuren. Daarom ben ik zo blij dat ik in een rockgroep zit. Monza geeft me rust. Dat heb ik nodig, want ik wil niet kapot gaan aan de stress. Daar is dit leven me veel te waardevol voor."

Grand van Monza verschijnt op 29 januari.

Snelkenner

De jonge Meuris liet het eerst muzikaal van zich spreken met Gruppenbild, een cold-wavebandje dat het in 1982 tot Rock Rally-finalist zou schoppen. In 1990 wint Meuris diezelfde talentenjacht met Noordkaap. Het succes volgt al snel met 'Arme Joe', een vurige cover van Will Tura.

Debuut-cd Feest in de stad (1991) kan eveneens rekenen op een warme ontvangst. Een heel klein beetje oorlog (1993) brengt de bevestiging en de derde cd, Gigant, zal uitgroeien tot een regelrechte klassieker.

De doorbraak bij het grote publiek komt er met de single 'Ik hou van u', van de soundtrack van Manneken Pis (1995). Na Programma 96 volgt er nog soundtrackwerk, deze keer voor Alles moet weg (1996). In 1997 blijven van de originele bezetting slechts Meuris en Lars Van Bambost over. Twee jaar later pas volgt er een nieuwe cd, Massis, en eindelijk een stek op de Werchter-affiche.

Als gitarist Van Bambost besluit naar Novastar te versassen, heft Meuris Noordkaap op. Hij zal echter muziek blijven maken met Monza, en met succes, zoals blijkt uit singles als 'De ogen van Jenny' en 'Van god los', ook de naam van de debuut-cd. Opnieuw dus in Meuris' moerstaal.