Stap dichter bij ‘wondermedicijn’: Israël ontdekt veelbelovend middel

Bij coronapatiënten zou het eigenlijk best zijn om heel vroeg na de besmetting in te grijpen. In die eerste, zogenaamd virale fase is het virus zich nog aan het vermenigvuldigen in het lichaam. Als je met krachtige virusremmers zou kunnen voorkomen dat er nog meer virusdeeltjes aangemaakt worden, zou dat ideaal zijn. Het is op deze manier dat aidspatiënten behandeld worden, waardoor zij een normaal leven kunnen leiden.

“Maar voor Covid-19 zijn er nog geen antivirale middelen waarvan de effectiviteit bewezen is”, weet professor Bart Lambrecht, longarts UZ Gent en directeur ontstekingsziekten van het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). “Over het ebolamedicijn Remdesivir, dat gebruikt wordt om het virus lam te leggen, bestaat nu twijfel. In ons land en in een aantal andere Europese landen wordt wel onderzocht of interferon, een antiviraal eiwit, kan helpen om het virus in te dijken.”

Het virus stoppen in de beginfase is dus nog niet mogelijk. Maar een aantal patiënten komt daarna in de tweede fase, de ontstekingsfase. Bij hen doet zich een cytokinestorm voor, een overreactie van het immuunsysteem, en die kan levensbedreigend zijn. Cytokines waarschuwen het immuunsysteem om virussen of bacteriën te bestrijden. Soms overreageren ze, zodat het immuunsysteem ontspoort en gezonde cellen aanvalt, een ontstekingsreactie die we ook bij reuma zien.

Alle patiënten genazen

Om die cytokinestorm stil te leggen, wordt in het Ichilov-ziekenhuis in de Israëlische stad Tel Aviv het medicijn EXO-CD24 gebruikt. Het geneesmiddel, dat in het hospitaal zelf ontwikkeld werd, werd toegediend aan 30 patiënten en die genazen allemaal. Van hen waren 29 na drie tot vijf dagen beter, bij één persoon duurde het herstel een paar dagen langer. Het is nog even wachten op meer onderzoek, maar de eerste resultaten zijn dus alvast zeer veelbelovend.

“Ik vind het een zeer goed medicijn”, zegt professor Lambrecht. “Het wordt toegediend via inademing en gaat zo rechtstreeks naar waar het moet werken, naar de longen. Wat EXO-CD24 doet, is ervoor zorgen dat de macrofagen in onze longen opnieuw goed werken. Macrofagen kan je vergelijken met stofzuigers die dode cellen en virussen opzuigen. Maar bij deze coronapatiënten worden de macrofagen vervangen door nieuwe stofzuigers, die de longen nog vuiler maken en het stof net gaan rondblazen. Het Israëlische medicijn wil dat veranderen.”

Ook het UZ Gent en het VIB testen een geneesmiddel met de naam Leukine dat inspeelt op deze stofzuigers. Het is één van de drie studies in ons land waar professor Lambrecht bij betrokken is. In het totaal namen er vijfhonderd patiënten aan deel in 16 verschillende ziekenhuizen. Professor Lambrecht: “Onze studies zijn afgerond en we zijn de resultaten aan het bekijken. Dat duurt even, omdat er per patiënt honderden parameters ingevoerd moeten worden. Bij de grootste van de drie studies waren 340 patiënten betrokken en hebben we drie verschillende reumamedicijnen getest.”

Plasma van genezen patiënten

“We hopen de eerste resultaten van deze studie over veertien dagen te hebben. Hopelijk zal blijken dat de reumamedicijnen een gunstige invloed hebben op de duur van het verblijf van coronapatiënten op intensieve zorgen én op de mortaliteit. Bedoeling is dat de geneesmiddelen de cytokinestorm stoppen. Ze zouden de ontstekingen in de longen moeten remmen, net als de overmatige stolling bij de patiënten. Die stolling zorgt vooral voor problemen bij de haarvaatjes in de longen, maar stolling in de bloedvaten kan bijvoorbeeld ook zorgen voor een longembolie.”

Intussen wordt in het UZ Leuven ook onderzocht of plasma van genezen coronapatiënten zieke patiënten kan helpen. Intensivist Geert Meyfroidt hoopt dat dit onderzoek tegen maart rond zal zijn.