Staan Turkije nog meer bevingen te wachten? ‘In dit gebied ben je eigenlijk nooit klaar’

Het getroffen gebied in Turkije blijkt bij de grote aardbeving van twee weken terug met een ruk te zijn opgeschoven, op sommige plekken tot wel acht meter. Intussen werd het land opnieuw opgeschrikt door een beving. De laatste?

Het was dat veel mensen toch al buiten sliepen. Anders had de aardschok, die maandagavond om 20.04 uur plaatselijke tijd het zuidelijkste puntje van Turkije trof, ongetwijfeld meer slachtoffers geëist. Volgens de eerste berichten zijn aan de Turkse zijde van de grens zes doden gevallen, en vijf aan de Syrische zijde. Honderden mensen raakten gewond. Twee uur later volgde nog een schok, van kracht 4,2 ditmaal.

Toch was de beving niet bijzonder of ongewoon, verzekert hoogleraar plaattektoniek Douwe van Hinsbergen (Universiteit Utrecht). “De naschokken van zo’n ontlading (van de eerste beving, red.) kun je op dezelfde breuklijn verwachten, maar ook op breuken ernaast.” Dat is het geval in de uiterst zuidelijke provincie Hatay, waar de nieuwe beving plaatsvond: “Het is daar een en al breuklijnen.”

Rimpelige oksel

Turkije ligt op een driehoekige snipper aardplaat, die zich schoksgewijs westwaarts wringt, tussen de Afrikaanse en Euraziatische plaat door. Hatay ligt in de rimpelige ‘oksel’ van dat gebeuren: de breuklijnen waaieren als vingers uit, vanuit Turkije onder de provincie door richting Syrië en Cyprus. Op een van die ‘vingers’ heeft de nieuwe beving plaatsgevonden.

“Kennelijk is door de ontlading van de breuk bij Gaziantep, de spanning op het breukvlak ernaast gigantisch toegenomen”, zegt Van Hinsbergen. “Dat is de ontlading die je nu ziet.” De beving was met kracht 6,3 overigens zo’n dertig keer zwakker dan de grote beving van twee weken geleden.

De vraag is of er nog meer bevingen te verwachten zijn? “Echt klaar ben je in zo’n gebied als dit nooit”, antwoordt Van Hinsbergen. “Aardbevingen kunnen hier iedere dag plaatsvinden. Daarom zijn er bouwvoorschriften.”

Meters opgeschoven

Een nieuwe, Grieks-Turks-Amerikaanse berekening illustreert intussen waarom de twee grote aardbevingen van twee weken geleden zo’n enorme ravage aanrichtten: het getroffen gebied blijkt in één klap tot wel acht meter te zijn verschoven. “Neem een gebouw, en zet het eventjes acht meter verderop”, schetst Van Hinsbergen. “Dan snap je wel waarom er zoveel schade is.”

Uit de details blijkt met wat voor onvoorstelbaar natuurgeweld Turkije te maken kreeg. Bij de eerste beving (kracht 7,8) scheurde de ondergrond over een lengte van 350 kilometer, en bij de beving die uren later volgde (kracht 7,6) ontstond een scheur van nog eens zo’n 160 kilometer. Bij de tweede grote beving schoot het gebied langs de breuklijn nog eens tot zo’n zes meter naar het westen.

Intussen rommelt het meer landinwaarts in Turkije ook nog steeds. Enkele tientallen aardschokken waren er alleen al in de nacht van maandag op dinsdag en in de vroege dinsdagochtend, doorgaans in kracht vergelijkbaar met een langsrijdende zware vrachtwagen. “Al is het menselijk leed enorm, alles wat we hier zien, is in feite volstrekt normaal gedrag”, aldus Van Hinsbergen.