Sri Lanka, diep in de schulden, snakt naar terugkeer van toeristen: ‘Waarom bent u niet hier?’

Een half jaar na de volksopstand mag in Sri Lanka de politieke rust zijn teruggekeerd, financieel worstelt het eiland met de zwaarste crisis in zijn 75-jarig bestaan. Het helpt niet dat de toeristen nog wegblijven. ‘Mensen denken nog steeds dat het hier allemaal kommer en kwel is.’

De palmenstranden en tempels van Sri Lanka zijn ongewoon rustig dit seizoen. De bezettingsgraad in de hotels is nog geen derde van normaal. Hotels stunten met aanbiedingen van 30 procent en meer, maar het zijn vooral relatief arme jonge backpackers die ervan komen profiteren. En dat terwijl volgens locals niets de komst van toeristen in de weg staat. De pandemie lijkt voorbij, en de rust en orde zijn hersteld na een politiek instabiele periode van demonstraties en straatrellen.

“Waarom bent u niet hier?”, vraagt Malik J. Fernando dan ook retorisch over de telefoon. Het is volgens Fernando, telg uit een theedynastie en baas van hotelketen Resplendent Ceylon, in Sri Lanka “heerlijk als vanouds”. “De situatie is voor toeristen weer volkomen normaal en veilig. De tijden van reisbeperkingen en negatieve reisadviezen zijn voorbij.” Geen obstakels dus om een reis te boeken naar het tropisch eilandparadijs, en al helemaal niet voor westerlingen die ondanks inflatie en vliegschaamte weer volop verre vakanties boeken.

Maar als vanouds? In juli vorig jaar verjoeg een volksopstand het corrupte bewind van president Gotabaya Rajapaksa en hielp zijn opvolger Ranil Wickremesinghe aan de macht. De politieke onrust mag sindsdien geluwd zijn, de financiële en economische problemen die de onrust aanjoegen zijn nog levensgroot aanwezig: een buitenlandse schuldencrisis versterkt door de gevolgen van de pandemie en de mondiale energie- en voedselcrisis door het uitbreken van de oorlog in Oekraïne.

Acute betalingsproblemen

Sri Lanka worstelt daardoor met de ernstigste financiële crisis in zijn 75-jarig bestaan. De terugkeer van buitenlandse bezoekers is zeer gewenst, want het toerisme is de kurk waar het land op drijft. Drie miljoen inwoners leven ervan en de sector vertegenwoordigt 12 procent van het bruto binnenlands product. Op de overschrijvingen van overzees werkende Sri Lankanen na is het de grootste bron van buitenlandse deviezen en overheidsinkomsten.

Vorig jaar kon Sri Lanka een aflossing van 7 miljard dollar op zijn buitenlandse schuld van 51 miljard (bijna 47 miljard euro) niet voldoen en kwam het in acute betalingsproblemen. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) zegde een steunpakket van 2,9 miljard over vier jaar toe. Maar dit geld wordt pas vrijgegeven als China en India, de grootste schuldeisers, meewerken aan schuldsanering (India is akkoord gegaan, maar China aarzelt, net als veel westerse banken) en er snel structurele hervormingen worden doorgevoerd.

De economische en sociale gevolgen van de schuldencrisis zijn enorm. De Sri Lankaanse economie kromp in 2022 met 9,2 procent en zal dit jaar met nog eens 4,2 procent krimpen. Er ontstonden vorig jaar meteen grote tekorten aan geïmporteerde brandstof, voedsel en medicijnen. Het leidde tot prijsstijgingen van soms wel 300 procent en lange rijen voor benzinestations. Acht van de 22 miljoen Sri Lankanen hebben volgens het VN-Wereldvoedselprogramma niet genoeg te eten.

Hoe rampzalig de situatie afgelopen zomer was, bleek in Galle aan de kust van het eiland, dat in de 17de en 18de eeuw onder Nederlands koloniaal bestuur viel. In de keienstraatjes van het pittoreske toeristenstadje, dat onder meer vanwege zijn gerestaureerde koloniale huisjes op de Unesco-werelderfgoedlijst staat, kun je normaal over de hoofden lopen. Nu had het personeel van de cafés, de sieradenwinkels en andere zaakjes bijna niks te doen.

De enorme 17de-eeuwse Dutch Reformed Church (Groote Kerk), met zijn gebeeldhouwde preekstoel, houten plafond en gebarsten grafmonumenten de toeristische topattractie van Galle, trekt 75 procent minder bezoekers dan normaal, zegt beheerder Sudath (53). En dus heeft de kleine christelijke gemeente (23 gezinnen), grotendeels nieuwkomers die na de tsunami van 2004 naar Galle kwamen, nog minder geld dan anders om het gebouw te onderhouden.

Vooral middenstanders hebben het zwaar. Fazal Badurdeen (69) van het Royal Dutch Café in Leyn Baan Street (‘Don’t Hurry Enjoy the Curry’, staat op de gevel), tevens aanbieder van historische stadswandelingen, hoopt al sinds de pandemie op de drukke klandizie van weleer. Hij en zijn gezin overleven dankzij hun spaargeld (hij werkte acht jaar in Saudi-Arabië), vertelt hij bij het bereiden van een thee masala, maar hij vat het filosofisch op. “Ondanks de crisis gaan we het redden. Allah zal voor ons zorgen.”

Tariq Nassim (60) van de ambachtelijke ijswinkel Dairy King in Church Street, een begrip in Galle en onder toeristen – getuige de op de muur gekrabbelde namen en commentaren –, klinkt moedeloos. Hij heeft vanwege de gestegen stroomprijs de vrieskist maar uitgezet. “We maken alleen nog ijs voor een of twee dagen tegelijk. Althans, mijn vrouw maakt het ijs, ik pak alleen het geld aan.” Meeneembekers en lepels zijn drie, vier keer zo duur geworden, en dat maakt zijn ijs voor gewone Sri Lankanen niet meer te betalen.

‘Ome Poetin kwam in actie en toen stortte de hele zaak weer in’

“We zinken weg, hoe kan het anders”, aldus Nassim. “We zitten al jaren in een neerwaartse spiraal – eerst de klap van de aanslagen van 2019, toen anderhalf jaar dicht door corona en toen, we waren net weer een beetje open, kwam ome Poetin in actie en stortte de hele zaak weer in. Het is in de zomer niet beter geworden. We krijgen af en toe wat dagjesmensen, maar amper toeristen, vooral Russen en Indiërs. We hopen dat het snel beter wordt. De regering heeft ons drie jaar niet geholpen. We zijn gered door familie die ons wat geld stuurde.”

Ook het exclusieve Heritage Hotel Galle, gevestigd in enkele witgepleisterde koloniale huizen rond een binnenplaats, worstelt om te overleven. “We zitten op een bezetting van minder dan 50 procent en krijgen nog elke dag annuleringen”, zegt hotelmanager Suneth Indika (41). “Maar we redden het nog, we hebben ons personeel aangehouden en besparen op onze kosten, bijvoorbeeld door de menukeuze te beperken. De regering moet wel meer doen om de toeristische sector te ondersteunen. Wij moeten voor onze diesel voor de generator gewoon in de rij staan en soms is de brandstof op.”

De nieuwe regering van president Wickremesinghe wist sinds de zomer de dagenlange rijen voor de benzinestations wat in te perken, maar er zijn nog steeds tekorten aan voedsel, kookolie en medicijnen, en de stroom valt nog dagelijks uit. En dan moeten de door het IMF bedongen bezuinigingen nog komen. Afgelopen week kondigde de regering aan dat de lopende begroting met 6 procent wordt gekort. Stroomsubsidies worden afgebouwd, belastingen verhoogd, ambtenaren ontslagen en het leger met eenderde afgeslankt.

Het is duidelijk: de ellende is voor de Sri Lankanen allerminst voorbij. En dat weerspiegelt zich in de aantallen toeristen. De kleine opleving na de pandemie eind 2021 werd platgeslagen door de oorlog in Oekraïne en de financiële en politieke crisis, met de zomer van 2022 als dieptepunt. Over heel 2022 kwamen er 722.000 toeristen die goed waren voor 1,7 miljard dollar aan inkomsten. Dat is veel meer dan de 195.000 toeristen van 2021, maar veel minder dan de 2,4 miljoen uit het topjaar 2018.

Van echt herstel is dus geen sprake en die malaise versterkt de financiële crisis, want daardoor zijn er nog minder deviezen. Vandaar de wanhopige pogingen van zwaar onderbezette hotels om gasten te trekken met afbraakdeals.

‘Consumenten weten gewoon niet dat de situatie verbeterd is’

Wat niet helpt is dat de overheid weinig heeft gedaan om toeristen te trekken, zegt hotelbaas Fernando. “De marketing van het Sri Lanka Tourism Promotion Bureau is waardeloos. Ze weten niks van moderne toerismemarketing. Ze werken nog met ouderwetse concepten zoals toerismebeurzen en zijn niet bezig met de inzet van internet of sociale media. Influencers , Google Ads – ze hebben geen benul. We moeten het als bedrijven dus zelf doen, hoewel we 1 procent van onze omzet afdragen voor promotie.”

Zo stond er dus na de zomer – toen de politieke crisis was bezworen en het toeristenseizoen eraan kwam – geen centrale promotiecampagne klaar om vooral westerse toeristen te laten weten dat de situatie weer normaal was en je weer veilig naar Sri Lanka kon komen. “Het beeld van economische crisis en politieke instabiliteit is nooit rechtgezet. Consumenten weten gewoon niet dat de situatie verbeterd is. Ze denken nu nog steeds dat het hier allemaal kommer en kwel is.”

Met als gevolg, aldus Fernando, dat zijn hotelketen, ondanks een lichte toename in het najaar een teleurstellende kerstperiode beleefde en nu bezettingen heeft die eenderde zijn van wat men normaal in het hoogseizoen zou verwachten. “Vroeger waren we in deze tijd compleet volgeboekt. En de gasten die we nu hebben zijn vooral Russen en Indiërs, de Europeanen blijven nog weg. Ik vraag me af of we het de komende maanden (het seizoen loopt tot Pasen) nog met lastminuteboekingen kunnen goedmaken.”

De geluiden uit Galle zijn ook niet zorgeloos. De situatie is verbeterd vergeleken met de zomer, zegt Fazal Badurdeen van het Royal Dutch Café over de telefoon. “Er zijn meer toeristen dan toen, maar we zitten nog lang niet op de aantallen van voor corona, hooguit op 50 procent. Aan de overheid heb je niks. Ze doen dingen voor de grote hotels, zoals brandstofrantsoenen, maar niet voor kleine ondernemers als ik. Sri Lanka is een gezegend land – het enige probleem zijn onze politici.”

Ook het exclusieve Heritage Hotel Galle houdt het vol. “We hebben meer boekingen dan afgelopen zomer, vooral dankzij onze goedkope aanbiedingen,” zegt manager Indika, “maar de aantallen schommelen enorm en zijn na de kerst helemaal ingezakt.” Het hotel probeert daarom ook dit jaar flink te besparen, al zijn veel prijzen meer dan drie keer over de kop gegaan. Maar het heeft nog steeds geen personeel hoeven te ontslaan. “Mede dankzij de Russen.”

Sri Lanka vestigt zijn hoop nu op de zomer. Sommige analisten geloven dat er dit jaar zeker 2 miljoen buitenlandse toeristen zullen komen, die meer dan 2 miljard dollar aan inkomsten zullen genereren. Sri Lanka hief zijn coronabeperkingen afgelopen december al op (geen vaccinatieplicht en negatieve test meer), en de meeste internationale reisadviezen zijn afgeschaald. Maar de Chinese covidepidemie kan natuurlijk roet in het eten gooien. Of een nieuwe volksopstand.