Spelregels voor duurzaamheid: Europese Unie komt met kenmerk voor groene investeringen

Europa wil wereldleider in duurzaamheid worden, daartoe zijn de afgelopen jaren groene doelen gesteld. Zo ging de EU woensdag akkoord om de CO₂-uitstoot tot 2030 bij wet met meer dan de helft te verlagen. Om dit doel (en volledige klimaatneutraliteit in 2050) te bereiken, is volgens de Europese Commissie alleen al tot 2030 jaarlijks 350 miljard euro nodig.

Dit geld kan bijvoorbeeld komen van de Europese investeringsbank EIB, maar lang niet alle miljarden kunnen uit belastinggeld komen, aldus eurocommissaris Mairead McGuinness tijdens de presentatie van de taxonomie. ‘De financiële markten spelen een cruciale rol.’

Daar moet de groene taxonomie uitkomst bieden. Door precies aan te geven welke investeringen groen zijn, hebben investeerders met de taxonomie straks een duidelijk richtsnoer en wordt green washing (niet-duurzame zaken overgieten met een groen sausje) voorkomen. Door duidelijke spelregels te maken, zal er naar verwachting meer geld naar duurzame projecten gaan.

Wat is een duurzame investering?

Op het eerste gezicht lijkt deze vraag eenvoudig te beantwoorden. Een nieuwe kolencentrale is niet duurzaam. Maar een fabriek voor plug-in hybride auto’s, geldt die wel als groene investering? Hoe zit het met kernenergie? Nucleaire stroomopwekking veroorzaakt weinig CO₂ en is dus goed voor het klimaat. Maar er is ook het gevaarlijke afval en de brandstof voor kerncentrales is eindig.

Over deze duurzame dilemma’s is de afgelopen maanden intensief gediscussieerd en gelobbyd. Woensdag leidde dat tot een eerste, voorlopige versie van de taxonomie.

Grondbeginselen

De groene taxonomie gaat uit van een aantal grondbeginselen. Om in aanmerking te komen voor het predikaat duurzame investering, moet worden voldaan aan minstens één van de zes voorwaarden. Verder mag een investering op basis van een van de onderdelen, de overige onderdelen niet ondermijnen. De zes grondbeginselen zijn:

1) Tegengaan van klimaatverandering
2) Een substantiële bijdrage leveren aan aanpassing aan klimaatverandering
3) Duurzaam gebruik en bescherming van water
4) Overgang naar een circulaire economie
5) Voorkomen en vermindering van vervuiling
6) Bescherming en herstel van biodiversiteit en ecosystemen

De eerste versie van de taxonomie gaat alleen over de eerste twee klimaatonderdelen, de overige komen later aan bod.

Dilemma’s

Op basis van deze beginselen – en veel discussie – publiceerde de commissie afgelopen december een conceptversie van de taxonomie. Daarmee werd een aantal van de dilemma’s zichtbaar, waarvan de belangrijkste: wat te doen met gas?

Aardgas voor de opwekking van elektriciteit geldt niet als duurzaam, want het is fossiel. In de concepttaxonomie werd gas niet volledig uitgesloten, maar waren de eisen zo streng dat de bouw van grootschalige gascentrales niet als duurzaam zou gelden.

Groot was de opwinding toen in maart een tweede versie van de taxonomie uitlekte, waarop de voorwaarden een stuk minder streng waren en gascentrales ineens wel in de taxonomie opgenomen waren. Deze wijziging was het gevolg van een lobby vanuit Polen, Hongarije en Duitsland. Deze landen willen gas juist inzetten om kolencentrales te vervangen. Goed voor het klimaat en het milieu, redeneren zij, want kolen zijn ronduit smerig en klimaatonvriendelijk.

‘Vuile coalitie’

De Commissie zat nu met een levensgroot probleem, want zonder de gasoptie dreigde de taxonomie te worden weggestemd door de gaslanden, die inmiddels ook Frankrijk aan hun zijde hadden. Frankrijk leunt zwaar op kernenergie, een energievorm waarover pas later een besluit valt.

Parijs was kennelijk bang dat nucleaire investeringen buiten de taxonomie zouden blijven, en haakte daarom aan bij de gaslobby. Als die beloofde Parijs te zullen steunen bij de opname van nucleair, verleende Frankrijk nu steun aan de gaslanden. Zo vormde deze ‘dirty coalition’ een ferm blok dat de taxonomie zou kunnen afschieten.

De commissie heeft dat weten te voorkomen door ook het besluit over gas uit te stellen. In de taxonomie die nu is gepubliceerd moeten gascentrales nog altijd voldoen aan de strenge eisen uit de eerste versie, maar, zo belooft de commissie, er wordt gekeken naar de rol die aardgas kan spelen als ‘transitiebrandstof’ van kolen naar duurzaam.

Hiermee lijken de gaslanden gered, maar is er echt sprake van een overwinning? In de begeleidende stukken, die woensdag werden gepubliceerd, staat: ‘De Commissie zal specifieke wetgeving overwegen met betrekking tot gasactiviteiten die bijdragen tot het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen.’

Het woord ‘overwegen’ is cruciaal. Dat betekent: we beloven niks. Een verbaal doekje voor het bloeden, lijkt het, waarmee de commissie de taxonomie om de gevaarlijke klippen heen heeft geloodst. Wordt komend najaar vervolgd.