Spaardouchekoppen en thermografische scans: Vlaamse steden en gemeenten helpen hun inwoners energie te besparen

“Je hoeft geen zonnepanelen of thuisbatterij te hebben om een verschil te maken.” In de West-Vlaamse stad Menen kunnen inwoners sinds kort van een bijzondere actie profiteren. Op verschillende punten in de stad kunnen ze hun reguliere douchekop omruilen voor een waterbesparend exemplaar.

Het is een plan dat het stadsbestuur uitdokterde om burgers door de energiecrisis te loodsen en dat een aanvulling is bij andere maatregelen die vooral op de kwetsbaarste groepen gericht zijn. Schepen van Sociale Zaken Angelique Declercq (Vooruit) vertelt dat de maatregel moet aantonen dat een kleine ingreep al voor een aanzienlijke energiebesparing kan zorgen. Een reguliere regendouchekop verbruikt ongeveer 15 liter per minuut, bij een waterbesparende versie loopt dat terug tot 5 liter per minuut. Volgens Declercq loopt de actie zeer vlot. “We hadden oorspronkelijk 200 douchekoppen in voorraad, maar hebben er nu al 300 bijbesteld. En dat cijfer kan nog oplopen.”

Thermografische scans

Menen is lang niet de enige stad die moeite doet om burgers bij te staan in de energiecrisis. Vele lokale bestuurders proberen zelf het goede voorbeeld te geven door de thermostaat in overheidsgebouwen enkele graden lager te zetten, maar kiezen vaak ook over een meer directe aanpak. De Energiesnoeiers gaan al jaren langs bij kwetsbare groepen in Vlaanderen om ze persoonlijke besparingstips te geven. Die aanpak wordt nu uitgebreid naar de bredere bevolking met verschillende loketten waar mensen terechtkunnen voor renovatietips en om hun voorschotfacturen te laten bestuderen. In Bierbeek trekt een vijftal vrijwilligers zelfs langs woningen om er met een handcamera thermografische scans te maken. Op die manier kunnen ze precies achterhalen waar het warmteverlies het grootst is en waar de bewoners dus best ingrijpen. “De vraag naar de scans is zeer groot”, vertelt schepen van Duurzaamheid Frederik De Buck (Groen). “We hebben daarom onlangs een tweede camera aangekocht en werken nu nog de wachtlijst van vorige winter weg. De vraag is groter dan het aanbod, daarom zoeken we nog nieuwe vrijwilligers.”

Uit een bevraging bij 140 Vlaamse en Brusselse gemeenten die Radio 2 in oktober deed, blijkt dat de steunmaatregelen zich niet beperken tot gratis spullen of besparingstips van experts. Een belangrijk pijnpunt in het federaal energiebeleid was lang dat mensen die net te veel verdienden om van het sociaal tarief te genieten helemaal geen recht hadden op compensatie. De lagere middenklasse werd daardoor zwaar getroffen door de crisis. De helft van de bestuurders uit de bevraging van de radiozender gaf echter aan eigen maatregelen getroffen te hebben om die laatstgenoemde groep tegemoet te komen.

Philippe De Coene, schepen van Sociale Zaken in Kortrijk, vertelt dat zijn stad sinds eind vorig jaar een eigen energiefonds heeft. Die instantie helpt burgers niet alleen met besparingstips en informatie over contracten met leveranciers, maar beschikt daarnaast over 600.000 euro om ook de lagere middenklasse te helpen. Mensen in moeilijkheden kunnen bij de dienst langskomen, waarna de dienst onderzoekt of een eenmalige of maandelijkse financiële tussenkomst mogelijk is. “Momenteel zijn zo’n 1.050 dossiers in behandeling: 700 gezinnen krijgen consumentenondersteuning, 350 gezinnen ontvangen financiële steun”, aldus De Coene. “Het is belangrijk dat we via een fonds hulp bieden. Mensen durven de stap naar het OCMW niet altijd te zetten omdat ze denken dat daar een leefloon voor nodig is.”

Doorverwijzen

Op lange termijn kunnen lokale bestuurders moeilijk blijven instaan voor de extra financiële compensatie van de lagere middenklasse. De beschikbare middelen daarvoor zijn immers niet onuitputtelijk en het is onduidelijk hoe lang de energiecrisis nog zal duren. Nathalie Debast, woordvoerder van de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten, vindt daarom dat het belangrijk is dat lokale bestuurders voldoende naar de bestaande hulpinstanties en maatregelen van andere overheidsniveaus doorverwijzen. De bestaande renovatiepremies van de Vlaamse overheid maken het voor burgers bijvoorbeeld mogelijk om aanpassingen te doen die ook op langere termijn hun vruchten afwerpen, alleen kan niet iedereen daarop wachten. De financiële realiteit van de hoge voorschotfacturen is bijvoorbeeld erg zwaar om te dragen voor organisaties die vooral met vrijwilligers werken.

In de bevraging van Radio 2 geeft de helft van de respondenten aan verenigingen als sportclubs of jeugdbewegingen financieel te ondersteunen. Onder meer in Rumst, Deinze en Zoersel kunnen de organisaties van dergelijke maatregelen profiteren. In Diest broedt het stadsbestuur eveneens op plannen om verenigingen te ondersteunen, al waarschuwt schepen van Milieu en Duurzaamheid Rik Brans (Open Diest) voor te hoge verwachtingen. “Je kan niet alles voor iedereen oplossen. Ik geloof nog altijd dat gratis screenings om na te gaan hoe er gerenoveerd kan worden, het nuttigst zijn op lange termijn.”